Fryderyk Jagiellończyk

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	22 grudnia 1493
Konsekrowani biskupi
Jan Lubrański	1497
Wincenty Przerębski	1499

Fryderyk Jagiellończyk
	Kardynał prezbiter; Prymas Polski i Litwy
Data i miejsce urodzenia	27 kwietnia 1468 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	14 marca 1503 ; Kraków
Miejsce pochówku	bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie
	Arcybiskup gnieźnieński
Okres sprawowania	1493–1503
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Nominacja biskupia	1488; biskup krakowski; 1493; arcybiskup metropolita gnieźnieński
Sakra biskupia	1493
Kreacja kardynalska	20 września 1493; Aleksander VI
Kościół tytularny	Sanctae Luciae in Septem Soliis (lub) viis
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fryderyk Jagiellończyk (ur. 27 kwietnia 1468 w Krakowie, zm. 14 marca 1503 tamże) – królewicz polski i książę litewski, kardynał, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, biskup krakowski.

Życiorys

Był szóstym synem i dziewiątym dzieckiem Kazimierza Jagiellończyka, króla Polski i wielkiego księcia litewskiego, i jego żony Elżbiety Rakuszanki.

Imię otrzymał po cesarzu Fryderyku III. Ojcem chrzestnym Fryderyka Jagiellończyka był Protazy, biskup ołomuniecki.

13 kwietnia 1488, po śmierci biskupa Jana Rzeszowskiego, został wybrany przez kapitułę krakowską biskupem krakowskim. Przyjął wówczas cztery niższe święcenia duchowne; 2 maja 1488 wybór został potwierdzony przez papieża. Ojciec dążył do zapewnienia mu także biskupstwa warmińskiego, jednak kapituła warmińska ubiegła króla, wybierając w 1489 Łukasza Watzenrodego.

Działał na rzecz objęcia tronu polskiego przez brata, Jana Olbrachta w 1492.

Po śmierci Zbigniewa Oleśnickiego został mianowany 2 października 1493 arcybiskupem gnieźnieńskim (jednocześnie prymasem Polski); od tej chwili łączył w jednym ręku dwa tradycyjnie najważniejsze biskupstwa w Polsce. Jego pozycję w Kościele polskim wzmocniła jeszcze nominacja kardynalska; papież Aleksander VI kreował go 20 września 1493 kardynałem prezbiterem kościoła tytularnego Sanctae Luciae in septem soliis (lub) viis^[1]. Po nominacji na gnieźnieńską stolicę arcybiskupią przyjął sakrę biskupią.

Był świadkiem wydania przywileju piotrkowskiego w 1496 roku^[2]. 6 maja 1499 roku podpisał w Krakowie akt odnawiający unię polsko-litewską^[3]. Podpisał dekret elekcyjny Aleksandra Jagiellończyka na króla Polski 3 października 1501 roku^[4]. Był sygnatariuszem unii piotrkowsko-mielnickiej 1501 roku^[5].

Kierował się w swoich działaniach dobrem dynastii Jagiellonów, ale dbał również o sprawy kościelne. Rozwijał w obu swoich diecezjach kult świętych, troszczył się o życie liturgiczne oraz należyty poziom życia duchowieństwa; przeprowadzał synody diecezjalne i prowincjonalne.

Przyczyną jego przedwczesnej śmierci był syfilis^[6]^[7].

Wywód rodowodowy

Władysław II
Jagiełło
ur. ok. 1351
zm. 1 VI 1434

Zofia
Holszańska
ur. ok. 1405
zm. 21 IX 1461

Albrecht II
Habsburg
ur. 16 VIII 1397
zm. 27 X 1439

Elżbieta
Luksemburska ¹⁾
ur. 1409
zm. 1442

Kazimierz IV
Jagiellończyk
ur. 30 XI 1427
zm. 7 VI 1492

Elżbieta
Rakuszanka
ur. 1436
zm. 30 VIII 1505

				Fryderyk Jagiellończyk ur. 27 IV 1468 zm. 14 III 1503

córka Zygmunta Luksemburskiego

Przypisy

↑ Polski Słownik Biograficzny, t. VII s. 168.
↑ Jan Wincenty Bandtkie, Ius Polonicum: codicibus veteribus manuscriptum et editionibus quibusque collatis, Warszawa 1831, s. 358.
↑ Akta unji Polski z Litwą, 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 121.
↑ Halina Hofmanówna, Dekret elekcyjny króla Aleksandra z dn. 3 października 1501 roku,w: Przegląd Historyczny, Tom 17, Numer 1 1913, s. 95.
↑ Akta unji Polski z Litwą, 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 136.
↑ Małgorzata Duczmal: Jagiellonowie. Leksykon biograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1996, s. 240. ISBN 83-08-02577-3.
↑ Maria Bogucka: Jan I Olbracht. W: Mirosław Maciorowski, Beata Maciejewska: Władcy Polski. Warszawa: Agora, 2018, s. 760. ISBN 978-83-268-2720-4.

Bibliografia

Hubert Kaczmarski, Poczet Prymasów Polski, Warszawa 1988.
Marceli Kosman, Między tronem a ołtarzem, Poznań, 2000, ISBN 83-7272-017-7.
PiotrP. Nitecki PiotrP., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, HenrykH. Gulbinowicz, Warszawa: Pax, 2000, ISBN 83-211-1311-7, OCLC 189782455 .
Polski Słownik Biograficzny (PSB) t. VII

Linki zewnętrzne

Fryderyk Jagiellończyk – dokumenty w bibliotece Polona

[Polski_Słownik_Biograficzny-1] Polski Słownik Biograficzny, t. VII s. 168.

[Jan_Wincenty_Bandtkie_Ius-2] Jan Wincenty Bandtkie, Ius Polonicum: codicibus veteribus manuscriptum et editionibus quibusque collatis, Warszawa 1831, s. 358.

[Akta_unji_Polski_z_Litwą-3] Akta unji Polski z Litwą, 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 121.

[Halina_Hofmanówna_Dekret-4] Halina Hofmanówna, Dekret elekcyjny króla Aleksandra z dn. 3 października 1501 roku,w: Przegląd Historyczny, Tom 17, Numer 1 1913, s. 95.

[Akta_unji_Polski_z_Litwą2-5] Akta unji Polski z Litwą, 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 136.

[6] Małgorzata Duczmal: Jagiellonowie. Leksykon biograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1996, s. 240. ISBN 83-08-02577-3.

[7] Maria Bogucka: Jan I Olbracht. W: Mirosław Maciorowski, Beata Maciejewska: Władcy Polski. Warszawa: Agora, 2018, s. 760. ISBN 978-83-268-2720-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Prymasi Polski	Mikołaj Trąba (1417–1422) Wojciech Jastrzębiec (1423–1436) Wincenty Kot (1436–1448) Władysław Oporowski (1449–1453) Jan Sprowski (1453–1464) Jan Gruszczyński (1464–1473) Jakub z Sienna (1474–1480) Zbigniew Oleśnicki (1481–1493) Fryderyk Jagiellończyk (1493–1503) Andrzej Boryszewski (1503–1510) Jan Łaski (1510–1531) Maciej Drzewicki (1531–1535) Andrzej Krzycki (1535–1537) Jan Latalski (1537–1540) Piotr Gamrat (1541–1545) Mikołaj Dzierzgowski (1545–1559) Jan Przerębski (1559–1562) Jakub Uchański (1562–1581) Stanisław Karnkowski (1581–1603) Jan Tarnowski (1603–1605) Bernard Maciejowski (1605–1608) Wojciech Baranowski (1608–1615) Wawrzyniec Gembicki (1616–1624) Henryk Firlej (1624–1626) Jan Wężyk (1627–1638) Jan Lipski (1638–1641) Maciej Łubieński (1641–1652) Andrzej Leszczyński (1653–1658) Wacław Leszczyński (1659–1666) Mikołaj Jan Prażmowski (1666–1673) Kazimierz Florian Czartoryski (1673–1674) Andrzej Olszowski (1674–1677) Jan Stefan Wydżga (1677–1685) Michał Stefan Radziejowski (1687–1705) Stanisław Szembek (1706–1721) Teodor Potocki (1723–1738) Krzysztof Antoni Szembek (1739–1748) Adam Ignacy Komorowski (1749–1759) Władysław Aleksander Łubieński (1759–1767) Gabriel Podoski (1767–1777) Antoni Kazimierz Ostrowski (1777–1784) Michał Jerzy Poniatowski (1785–1794) Ignacy Krasicki (1795–1801) Ignacy Antoni Raczyński (1807–1818) Tymoteusz Gorzeński (1821–1825) Teofil Wolicki (1828–1829) Marcin Dunin (1831–1842) Leon Przyłuski (1845–1865) Mieczysław Ledóchowski (1866–1886) Juliusz Józef Dinder (1886–1890) Florian Stablewski (1891–1906) Edward Likowski (1914–1915) Edmund Dalbor (1915–1926) August Hlond (1926–1948) Stefan Wyszyński (1948–1981) Józef Glemp (1981–2009) Henryk Muszyński (2009–2010) Józef Kowalczyk (2010–2014) Wojciech Polak (od 2014)
Prymasi Królestwa Polskiego	Franciszek Skarbek-Malczewski (1818–1819) Szczepan Hołowczyc (1819–1822) Wojciech Józef Skarszewski (1824–1827) Jan Paweł Woronicz (1828–1829) Aleksander Kakowski (1925–1938)
Prymasi Galicji i Lodomerii	Andrzej Alojzy Ankwicz (1815–1833) Franz Xavier Luschin (1834–1835) Franciszek de Paula Pisztek (1835–1846) Michał Lewicki (1848–1858)

Zmarli kardynałowie	Zbigniew Oleśnicki (1439) Aleksander mazowiecki (1440) Fryderyk Jagiellończyk (1493) Stanisław Hozjusz (1561) Jerzy Radziwiłł (1583) Bernard Maciejowski (1604) Jan Albert Waza (1629) Jan Kazimierz Denhoff (1686) Michał Stefan Radziejowski (1686) Jan Aleksander Lipski (1737) Mieczysław Ledóchowski (1875) Włodzimierz Czacki (1882) Albin Dunajewski (1890) Jan Duklan Puzyna (1901) Edmund Dalbor (1919) Aleksander Kakowski (1919) August Hlond (1927) Adam Stefan Sapieha (1946) Stefan Wyszyński (1953) Bolesław Kominek (1973) Bolesław Filipiak (1976) Władysław Rubin (1979) Franciszek Macharski (1979) Józef Glemp (1983) Andrzej Maria Deskur (1985) Henryk Gulbinowicz (1985) Kazimierz Świątek (1994) Adam Kozłowiecki (1998) Zenon Grocholewski (2001) Marian Jaworski (2001) Stanisław Nagy (2003)
Zmarli byli kardynałowie	Wincenty Kot (1441); zrezygnował z godności kardynalskiej 2 października 1447 Jan Kazimierz Waza (1646); zrezygnował z godności kardynalskiej 6 lipca 1648 Karol Wojtyła (1967); wybrany na papieża w 1978
Żyjący kardynałowie bez uprawnień elektorskich	Stanisław Dziwisz (2006)
Żyjący kardynałowie elektorzy	Stanisław Ryłko (2007) Kazimierz Nycz (2010) Konrad Krajewski (2018) Grzegorz Ryś (2023)