Franciszkański Zakon Świeckich

Tercjarze franciszkańscy
	Dewiza: Pax et Bonum / Pokój i Dobro
Pełna nazwa	Franciszkański Zakon Świeckich
Nazwa łacińska	Ordo Franciscanus Saecularis
Skrót zakonny	OFS
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Status kanoniczny	stowarzyszenie publiczne
Założyciel	św. Franciszek z Asyżu
Data założenia	1221
Data zatwierdzenia	1289
Liczba członków	ok. 500 tys.
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

*Św. Franciszek z Asyżu ustanawia III Zakon – 1221*, witraż, Klasztor Franciszkanów w Waszyngtonie, 1930

Franciszkański Zakon Świeckich (bracia i siostry od Pokuty, bracia i siostry od Pokuty św. Franciszka, Trzeci zakon św. Franciszka, tercjarze franciszkańscy, franciszkanie świeccy) – mający swoje korzenie w średniowiecznym franciszkańskim ruchu pokutniczym. Katolickie międzynarodowe stowarzyszenie publiczne, którego członkowie uczestniczą w duchu zakonu franciszkańskiego, prowadząc życie apostolskie i zdążając do doskonałości chrześcijańskiej pod wyższym kierownictwem tegoż zakonu^[1]. Za inspiratora i pierwotnego założyciela tego zakonu uważany jest św. Franciszek z Asyżu^[2].

Historia tercjarstwa franciszkańskiego

Biedaczyna z Asyżu, jak niektóre źródła nazywają św. Franciszka z Asyżu, miał, wychodząc naprzeciw osobom świeckim, przychylnym ideałom zapoczątkowanego przez siebie ruchu, zaproponować formę życia w stowarzyszeniu świeckim (braterskiej wspólnocie). Grupa pierwszych członków tego stowarzyszenia nazywana jest w źródłach franciszkańskich Braćmi i Siostrami od Pokuty. Przez cały okres średniowiecza i w późniejszych wiekach tercjarstwo franciszkańskie było bardzo żywotne. Należeli do niego ludzie różnych stanów – od chłopów, poprzez mieszczan, na monarchach i papieżach skończywszy^[3]. Pierwszą nieoficjalną Regułą trzeciego zakonu jest List do wiernych św. Franciszka z 1221. Pierwszą oficjalną Regułą tercjarzy franciszkańskich jest Reguła Mikołaja IV z 1289, kolejną jest Reguła Leona XIII z 1883, a obecnie obowiązującą jest Reguła Pawła VI z 1978. Obok Trzeciego zakonu św. Franciszka, przy kościołach franciszkańskich istniała przez wieki Konfraternia (arcybractwo) Paska św. Franciszka, powstała w Asyżu w bazylice św. Franciszka, zatwierdzona przez Sykstusa V w 1585.

Do najbardziej znanych tercjarzy franciszkańskich należą: bł. Luchezjusz z Poggibonsi, bł. Buonadonna z Poggibonsi, św. Elżbieta Węgierska, św. Ludwik IX^[4], św. Ferdynand III, św. Róża z Viterbo, św. Małgorzata z Kortony, św. Aniela z Foligno, bł. Joanna z Signa, św. Elzear z Sabran, św. Konrad z Piacenzy, św. Iwo z Bretanii, św. Roch, bł. Wiwald z San Gimignano, św. Izabela Portugalska, Katarzyna Aragońska, bł. Rajmund Lullus, św. Katarzyna z Genui, bł, Ludwika Albertoni, Alessandro Volta, św. Karol Boromeusz, św. Jan Maria Vianney, bł. Pius IX, Leon XIII, św. Pius X, św. Jan XXIII^[5], bł. Zefiryn Giménez Malla, s. B. Antoni Gaudí^[6], bł. Karol de Foucauld, św. Joanna Beretta Molla^[7].

Tercjarze w Polsce

Pierwsze wspólnoty tercjarskie powstawały na ziemiach polskich przy klasztorach franciszkańskich we Wrocławiu i Krakowie w XIII w. Najbardziej dynamicznym okresem rozwoju tercjarstwa franciszkańskiego były lata międzywojenne (1918-1939). Świadczył o tym kilkusettysięczny stan osobowy^[8]. Kryzys w rozwoju zakonu nastąpił w latach okupacji niemieckiej i terroru stalinowskiego. Obecnie wspólnoty Franciszkańskiego Zakonu Świeckich rozsiane są na całym terenie Polski, działając przy klasztorach i kościołach franciszkanów, franciszkanów konwentualnych i kapucynów oraz parafiach prowadzonych przez księży diecezjalnych. W Polsce istnieje 16 regionów^[9], w których około 17 000 członków skupionych jest w blisko 600 wspólnotach.

Działalnością FZŚ na poziomie ogólnopolskim kieruje rada narodowa z przełożonym narodowym i przewodniczącym konferencji asystentów narodowych^[10]. Asystentami duchowymi są kapłani z I zakonu franciszkańskiego należący do polskich prowincji franciszkańskich lub kapłani diecezjalni posiadający upoważnienie do asystencji duchowej FZŚ ważnie otrzymane od jednego z Zakonów: Zakon Braci Mniejszych, Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych, Zakon Braci Mniejszych Kapucynów.

Stowarzyszeniami wiernych związanymi z Franciszkańskim Zakonem Świeckich w Polsce są; Młodzież Franciszkańska, Młodzież Franciszkańska Tau, Wspólnota Franciszkańska TAU i Rycerze św. Franciszka. Tercjarze w Polsce wydają dwa periodyki „Głos św. Franciszka” we Wrocławiu^[11] oraz „Pokój i Dobro” na Górnym Śląsku^[12].

Znani polscy tercjarze to m.in.: bł. Dorota z Mątowów^[13], bł. Aniela Salawa, Józef Haller, Jacek Malczewski, bł. ks. Jerzy Popiełuszko, bł. kard. Stefan Wyszyński^[14] i kard. Henryk Gulbinowicz^[15].

Przełożeni narodowi

Br. Fryderyk Widera OFS
Br. Adam Smoleń OFS
S. Joanna Berłowska OFS
S. Emilia Nogaj OFS

Przypisy

↑ Kodeks Prawa Kanonicznego, Stowarzyszenia Wiernych, kan. 303. www.archidiecezja.lodz.pl. [dostęp 2009-10-22].
↑ Emil M. Pacławski: Mały alfabet franciszkański. Tychy: Ara-Graf, 2009, s. 22-24. ISBN 83-87646-12-4.
↑ Agostino Gemelli: Franciszkanizm. Warszawa: Prowincjałat OO. Franciszkanów, 1988, s. 69-72. ISBN 83-85037-41-1.
↑ Henryka Chmielewska, Jerzy Chmielewski: Św. Ludwik Król, patron panewnickiej bazyliki. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2008. ISBN 978-83-7030-645-8.
↑ Wstąpił do zakonu franciszkańskiego 1 marca 1896 r., mając zaledwie lat 14. Por. Jan XXIII: Przemówienie do braci i sióstr z całej rodziny serafickiej wygłoszone w patriarchalnej bazylice laterańskiej dnia 16 kwietnia 1959 r. w 750. rocznicę zatwierdzenia Reguły życia franciszkańskiego, [w:] Refleksje nad regułami franciszkańskimi. Warszawa-Kraków: Franciszkańskie Centra OFM, OFMConv, OFMCap, 2010, s. 37, ISBN 978-83-930164-2-6.
↑ Wincenty Zaleski SDB: Święci na każdy dzień. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 2008. ISBN 978-83-7201-353-8.
↑ M. Kuczkowski, Tercjarze św. Franciszka z Asyżu, Pelplin 2014, s. 52, 154.
↑ M. Kuczkowski, Dzieje Trzeciego Zakonu św. Franciszka z Asyżu na ziemiach polskich w latach 1918-1939 w świetle czasopism tercjarskich, Pelplin 2010.
↑ Podział na regiony nastąpił w czasie II Kapituły Narodowej Franciszkańskiego Zakonu Świeckich, która obradowała w dniach od 9-11 października 1992 w Kalwarii Zebrzydowskiej; zob. Fryderyk Widera. List przełożonego Rady Narodowej FZŚ. „Głos św. Franciszka”. 12, s. 32, 1992. Wrocław: Wydawnictwo św. Antoniego. ISSN 1230-5308.
↑ Historia powstania Franciszkańskiego Zakonu Świeckich i jego rozwój na ziemiach polskich. www.fzs.franciszkanie.pl. [dostęp 2009-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 listopada 2006)].
↑ Głos św. Franciszka. www.franciszkanie.com. [dostęp 2009-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 czerwca 2009)].
↑ Kwartalnik „Pokój i Dobro”. www.fzs.katowice.opoka.org.pl. [dostęp 2009-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 maja 2009)].
↑ Lázaro Iriarte, Józef Salezy Kafel, Andrzej Józef Zębik, Krystyna Kuklińska: Historia franciszkanizmu. Kraków: Bracia Mniejsi Kapucyni, 1998, s. 568. ISBN 83-910410-0-X.
↑ Alojzy Pańczak: Ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski i tercjarz franciszkański. Poznań: 2002, s. 6-7, 68, 85.
↑ Wiadomości Prowincji św. Jadwigi Zakonu Braci Mniejszych 35 (2005) nr 8, s. 4.

Bibliografia

Alojzy Pańczak: 800 lat Franciszkańskiego Zakonu Świeckich na ziemiach polskich. Dzieje - postacie - literatura Poznań 2023. ISBN 978-83-67372-88-6
Franciszkański Zakon Świeckich w Polsce
Strona FZŚ w Polsce. fzs.franciszkanie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-04)].
Franciszkański Zakon Świeckich i zakony regularne męskie i żeńskie, oparte na III regule św. Franciszka na stronie ofm.pl
Franciszkański Zakon Świeckich w Kościele polskim. franciszkanie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-19)]. na franciszkanie.pl opublikowano: 2006-11-29

[1] Kodeks Prawa Kanonicznego, Stowarzyszenia Wiernych, kan. 303. www.archidiecezja.lodz.pl. [dostęp 2009-10-22].

[2] Emil M. Pacławski: Mały alfabet franciszkański. Tychy: Ara-Graf, 2009, s. 22-24. ISBN 83-87646-12-4.

[3] Agostino Gemelli: Franciszkanizm. Warszawa: Prowincjałat OO. Franciszkanów, 1988, s. 69-72. ISBN 83-85037-41-1.

[4] Henryka Chmielewska, Jerzy Chmielewski: Św. Ludwik Król, patron panewnickiej bazyliki. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2008. ISBN 978-83-7030-645-8.

[5] Wstąpił do zakonu franciszkańskiego 1 marca 1896 r., mając zaledwie lat 14. Por. Jan XXIII: Przemówienie do braci i sióstr z całej rodziny serafickiej wygłoszone w patriarchalnej bazylice laterańskiej dnia 16 kwietnia 1959 r. w 750. rocznicę zatwierdzenia Reguły życia franciszkańskiego, [w:] Refleksje nad regułami franciszkańskimi. Warszawa-Kraków: Franciszkańskie Centra OFM, OFMConv, OFMCap, 2010, s. 37, ISBN 978-83-930164-2-6.

[6] Wincenty Zaleski SDB: Święci na każdy dzień. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 2008. ISBN 978-83-7201-353-8.

[7] M. Kuczkowski, Tercjarze św. Franciszka z Asyżu, Pelplin 2014, s. 52, 154.

[8] M. Kuczkowski, Dzieje Trzeciego Zakonu św. Franciszka z Asyżu na ziemiach polskich w latach 1918-1939 w świetle czasopism tercjarskich, Pelplin 2010.

[9] Podział na regiony nastąpił w czasie II Kapituły Narodowej Franciszkańskiego Zakonu Świeckich, która obradowała w dniach od 9-11 października 1992 w Kalwarii Zebrzydowskiej; zob. Fryderyk Widera. List przełożonego Rady Narodowej FZŚ. „Głos św. Franciszka”. 12, s. 32, 1992. Wrocław: Wydawnictwo św. Antoniego. ISSN 1230-5308.

[10] Historia powstania Franciszkańskiego Zakonu Świeckich i jego rozwój na ziemiach polskich. www.fzs.franciszkanie.pl. [dostęp 2009-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 listopada 2006)].

[11] Głos św. Franciszka. www.franciszkanie.com. [dostęp 2009-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 czerwca 2009)].

[12] Kwartalnik „Pokój i Dobro”. www.fzs.katowice.opoka.org.pl. [dostęp 2009-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 maja 2009)].

[13] Lázaro Iriarte, Józef Salezy Kafel, Andrzej Józef Zębik, Krystyna Kuklińska: Historia franciszkanizmu. Kraków: Bracia Mniejsi Kapucyni, 1998, s. 568. ISBN 83-910410-0-X.

[14] Alojzy Pańczak: Ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski i tercjarz franciszkański. Poznań: 2002, s. 6-7, 68, 85.

[15] Wiadomości Prowincji św. Jadwigi Zakonu Braci Mniejszych 35 (2005) nr 8, s. 4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Początki	Asyż Franciszek z Asyżu Klara z Asyżu Źródła franciszkańskie Pierwsi towarzysze Krzyż z San Damiano Porcjunkula Greccio La Verna Carceri Transitus Pieśń słoneczna Reguła niezatwierdzona Reguła zatwierdzona Testament Życiorys pierwszy Żywot naszego ojca Życiorys drugi Sacrum Commercium Życiorys większy Życiorys mniejszy Kwiatki św. Franciszka
Święci i błogosławieni rodziny franciszkańskiej	Antoni z Padwy Elżbieta z Turyngii Agnieszka z Asyżu Róża z Viterbo Salomea Piastówna Ludwik IX Agnieszka z Pragi Kinga (Kunegunda) Małgorzata z Kortony Jolenta Helena Aniela z Foligno Rajmund Llull Jan z Montecorvino Odoryk de Pordenone Konrad z Piacenzy Brygida Szwedzka Mikołaj Tavelić Jakub Strzemię Bernardyn ze Sieny Jan Kapistran Jakub z Marchii Szymon z Lipnicy Jan z Dukli Władysław z Gielniowa Katarzyna z Genui Męczennicy z Gorkum Karol Boromeusz Paschalis Baylón Męczennicy z Pragi Józef z Kupertynu Rafał Chyliński Wincenty Pallotti Jan Maria Vianney Jan Bosko Salwator Lilli Adam Chmielowski Aniela Salawa Bernardyna Maria Jabłońska Maksymilian Maria Kolbe Leopold Mandić Pio z Pietrelciny Męczennicy z Toledo Zbigniew Strzałkowski i Michał Tomaszek
Wybitni uczeni franciszkańscy	Bonawentura z Bagnoregio Robert Grosseteste Jan Duns Szkot Mikołaj z Liry Matteo d’Acquasparta Piotr Jan Olivi Michał z Ceseny William Ockham Aleksander z Hales Roger Bacon Piotr z Alkantary Luke Wadding Agostino Gemelli Gabriel Maria Allegra Luca Pacioli Raniero Cantalamessa Frédéric Manns
Papieże	Mikołaj IV Aleksander V (antypapież) Sykstus IV Sykstus V Klemens XIV Pius IX (tercjarz) Leon XIII (tercjarz) Pius X (tercjarz) Jan XXIII (tercjarz)
Działalność, instytucje, siedziby	Kaznodzieja Domu Papieskiego Antonianum Seraphicum Kustodia Ziemi Świętej Studium Biblicum Franciscanum Centrum Studiów o Chrześcijańskim Wschodzie Bazylika Najświętszej Marii Panny od Aniołów w Asyżu Bazylika św. Franciszka w Asyżu Bazylika św. Klary w Asyżu Bazylika św. Antoniego w Padwie
Zakon franciszkański	Zakon Braci Mniejszych Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych Zakon Braci Mniejszych Kapucynów Zakon Świętej Klary (klaryski) Franciszkański Zakon Świeckich (tercjarze) Trzeci Zakon Regularny żeńskie zgromadzenia franciszkańskie Franciszkanie Odnowy Franciszkanie Niepokalanej FRA Albertyni Albertynki