Przejdź do zawartości

Filozofia przypadku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Filozofia przypadku.
Literatura w świetle empirii
Autor

Stanisław Lem

Typ utworu

Publicystyka i krytyka literacka

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Polska

Język

polski

Data wydania

1968

Wydawca

Wydawnictwo Literackie

Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii – obszerny esej autorstwa Stanisława Lema poświęcony teorii literatury i jej wpływu na współczesną kulturę. Wydany po raz pierwszy przez Wydawnictwo Literackie w 1968 roku.

Sprawy literatury są tu ujęte przez Lema z punktu widzenia nauk ścisłych: cybernetyki, matematyki, logiki, teorii prawdopodobieństwa, teorii gier, biologii i fizyki. Punktem centralnym pracy jest teoria dzieła literackiego. Autor poddał krytyce istniejące szkoły literaturoznawstwa i podał zarys nowej teorii. Najważniejszą kategorią całościowej koncepcji - przewijającą się przez całe dzieło - jest przypadek i jego przemożny wpływ na wszelkiego rodzaju ewolucje oraz kulturę.

Praca była w kolejnych wydaniach zmieniana. W wydaniu trzecim z 1988 roku Lem zrezygnował z osobnego rozdziału poświęconego strukturalizmowi, dodał natomiast rozdział krytycznoliteracki poświęcony m.in. własnej powieści Wizja lokalna oraz Imieniu róży autorstwa Umberto Eco.

Spis rozdziałów

[edytuj | edytuj kod]

1. wydanie z 1968 r.

[edytuj | edytuj kod]
  • Przedmowa
  • I. Wstęp
  • II. Sformułowanie programu
  • III. Przedpole
  • IV. Kreacja dzieła
  • V. Semantyka i pragmatyka
  • VI. Informacjonistyka i logika
  • VII. Cybernetyka stosowana
  • VIII. Los społeczny, czyli znaczenie dzieła
  • IX. Nowoczesność, czyli przypadek
  • X. Modele dzieła
  • XI. Strukturalizm i ewolucjonizm
  • XII. Wycieczka w semiologię
  • XIII. Wprowadzenie w metakrytykę. Teoria kultury
  • XIV. Szczypta praktyki
  • XV. Zakończenie
  • Posłowie

2. wydanie z 1975 r.

[edytuj | edytuj kod]
  • Przedmowa
  • Wstęp do II wydania
  • I. Wstęp
  • II. Sformułowanie programu
  • III. Przedpole
  • IV. Kreacja dzieła
  • V. Semantyka i pragmatyka
  • VI. Informacjonistyka i logika
  • VII. Cybernetyka stosowana
  • VIII. Los społeczny, czyli znaczenie dzieła
  • IX. Nowoczesność, czyli przypadek
  • X. Modele dzieła
  • XI. Strukturalizm i ewolucjonizm
  • XII. Wycieczka w semiologię
  • XIII. Wprowadzenie w metakrytykę. Teoria kultury
  • XIV. Szczypta praktyki
  • XV. Zakończenie
  • Posłowie

3. wydanie z 1988 r.

[edytuj | edytuj kod]
  • Przedmowa
  • Wstęp do II wydania
  • Komentarz do III wydania
  • I. Wstęp
  • II. Sformułowanie programu
  • III. Przedpole
    • Fenomenologiczna teoria dzieła
    • Problemy językowe, literackie i estetyczne
  • IV. Kreacja dzieła
  • V. Semantyka i pragmatyka
    • Znak i symbol
    • Język: introspekcja i substrat neutralny
    • Reprezentacja jako antynomia: obecna nieobecność
    • Matryce kulturowe semantyki
  • VI. Informacjonistyka i logika
    • Dzieło: informacja strukturalna i selektywna
    • Dzieło: ujęcie logiczne i empiryczne
  • VII. Cybernetyka stosowana
    • Wstęp
    • Ograniczenie metody
    • Sterowanie i gra
    • Mechanizmy odbioru
    • Szum w literaturze
    • Klasyfikacje kodów
    • Modelowanie w nauce i w literaturze
  • VIII. Los społeczny, czyli znaczenie dzieła
    • Wstęp
    • Sprawdziany społeczne znaczeń
    • Filtr, czyli znawcy literatury
    • Stochastyczny los dzieła
    • Arcydzieło zdemaskowane
    • Kariera falsyfikatu
  • IX. Nowoczesność, czyli przypadek
    • Wstęp
    • Rekapitulacja i krok naprzód
    • Nowa powieść i nowa fizyka
    • Nowa powieść i matematyka
  • X. Modele dzieła
    • Modele biologiczne dzieła
    • Granice modelu biologicznego
    • Model fikcji literackiej
    • Obiekty informacyjne i obiekty fizyczne
    • Stochastyczny model dzieła
    • Podsumowanie
  • XI. Granice wzrostu kultury
    • Sacrum i profanum
    • Kłopoty z definicją kultury
    • Skąd się wzięła kultura?
    • Losowość w kulturze
    • Patologia kultury
  • XII. Literatura i poznanie
    • Wstęp
    • Teoria i praktyka literatury
    • Czas przeszły dokonany
    • Imię róży
    • Mała medytacja pod mottem Habent sua fata libelli
    • Małej medytacji część druga
    • Jak stworzyć czytelników?
    • Czas przyszły lub inny
    • Wstęp
    • Wizja lokalna
    • Bilans
  • XIII. Wycieczka w genologię
    • Todorova typologia fantastyki
    • Literatura jako antynomia
    • Strukturalizm i aksjologia
  • XIV. Wprowadzenie w metakrytykę
    • Bezwiedność literatury
    • Dwa zbiory i jeden przykład
    • Model krytyki
    • Protokół lektury
    • Konkretyzacja i ocena
    • Metazoil
    • Zagadka języka
  • XV. Szczypta praktyki
  • XVI. Zakończenie
  • Posłowie

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Ewa Balcerzak: Stanisław Lem. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 154-156, seria: Portrety współczesnych pisarzy polskich.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]