Eleutherine
.jpg) Eleutherine bulbosa | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Eleutherine |
| Nazwa systematyczna | |
| Eleutherine Herbert Edwards's Bot. Reg. 29: t. 57 (1843)[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Marica plicata Ker Gawl. | |
Eleutherine Herb. – rodzaj roślin należący do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae), obejmujący 3 gatunki występujące w Ameryce Środkowej i Południowej, na obszarze od Meksyku do północno-zachodniej Argentyny[4]. Eleutherine bulbosa, uprawiana ze względu na swoje szerokie właściwości lecznicze[5], została introdukowana do Azji, gdzie występuje w Kambodży, Indiach i Wietnamie, do Zairu i Reunion w Afryce oraz do Nowej Kaledonii w Melanezji[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]_(9201070530).jpg)
- Pokrój
- Małe wieloletnie rośliny zielne, o wysokości od 12 do 20 cm (E. latifolia) lub od 15 do 75 cm (E. bulbosa)[6].
- Pędy
- Podziemna, mięsista cebula pokryta czerwonawą tuniką. Pęd kwiatostanowy prosty, składający się z jednego długiego międzywęźla, zakończony pojedynczym, dużym liściem łodygowym, pełniącym funkcję podsadki[6].
- Liście
- Nieliczne, zarówno odziomkowe, jak i łodygowe, wąskolancetowate, z równoległymi fałdami[6].
- Kwiaty
- Zebrane w dwurzędkę, pojedynczą lub kilka tworzących pseudowiechę. Kwiatostany wsparte są zieloną podsadką, mniej więcej tej samej długości. Kwiaty szypułkowe, wsparte błoniastymi przysadkami długości spathy. Okwiat biały, gwiaździsty. Listki okwiatu wolne, rozpościerające się od nasady, pozbawione miodników. Nitki pręcików wolne, główki rozbieżne. Zalążnia odwrotniejajowata. Szyjka słupka krótka i rozwidlająca się na poziomie górnej połowy nitek pręcików na niepodzielone, nitkowate łatki, wyrastające między główkami pręcików[6].
Biologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Geofity cebulowe, przechodzące fazę spoczynku[6]. Rozwój tych roślin nie został dotychczas szczegółowo zbadany[7].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 12 (x=6)[6]. U roślin z gatunku E. bulbosa stwierdza się heteromorficzną parę długich chromosomów, będącą wynikiem inwersji pericentrycznej, co sprawia, że są one bezpłodne i niezdolne do rozmnażania generatywnego[6][8]. W naturze rozmnażają się przez diaspory wegetatywne[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj z plemienia Tigridieae, z podrodziny Iridoideae z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae)[9].
- Wykaz gatunków[4]
- Eleutherine angusta Ravenna
- Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb.
- Eleutherine latifolia (Standl. & L.O.Williams) Ravenna
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]- Etymologia nazwy naukowej
- Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckiego słowa ελεύθερος (eleutheros – wolny) i odnosi się do wolnych nitek pręcików tych roślin[10].
- Galatea Salisb. ex Kuntze, Revis. Gen. Pl. 2: 701 (1891), nom. illeg.
- Galatea Salisb., Trans. Hort. Soc. London 1: 310 (1812)
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Rośliny lecznicze
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Cebule Eleutherine bulbosa są stosowane przez Indian jako środek o działaniu ściągającym, wymiotnym, przeczyszczającym, moczopędnym, przeciwbiegunkowym i na bóle brzucha. Cebule stosowane są również jako lek przeciwrobaczy[10][6]. W kilku regionach Ameryki liście i cebule tej rośliny, znanej jako „coquinho”, są szeroko stosowane w medycynie ludowej w leczeniu lambliozy, pełzakowicy i biegunki, przy zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, do leczenia stłuczeń, jako środki antykoncepcyjne i aborcyjne[12]. Rośliny te są uprawiane dla pozyskiwania surowca zielarskiego[6].
Badania fitochemiczne tej rośliny wykazały, że ich cebule zawierają alkaloidy, steroidy, kwasy fenolowe, chinony, antrachinony, kumaryny, flawonoidy, chalkony, aurony, katechiny, flawony, a liście steroidy, taniny i triterpeny[12].
Działanie tych substancji było przedmiotem wielu badań. Z cebul E. bulbosa wyekstrahowano pochodne naftochinonu (eleuterol i eleuterynę), o silnym działaniu przeciwgrzybicznym i poprawiającym przepływ krwi w tętnicach wieńcowych (badania Zhengxiong i in. z 1984 r. oraz Lorenzi i Matosa z 2002 r.). Substancje chemiczne zawarte w tej roślinie wykazały również aktywność hamującą replikację wirusa HIV (badania Hara i in. w 1997 r.). Badania przeprowadzone w 2007 r. przez Voravuthikunchai i in. wykazały aktywność przeciwbakteryjną E. bulbosa na Streptococcus pyogenes, a w 2010 r. przez Mahabusarakama i in. na gronkowca złocistego[12]. W 2015 roku opublikowano wyniki badań aktywności ekstraktów z bulw E. bulbosa na 16 bakteriach antybiotykoopornych (m.in. laseczka sienna, pałeczka okrężnicy, pałeczka ropy błękitnej, Pseudomonas fluorescens, Shigella flexneri, Salmonella typhimurium i przecinkowiec cholery), które potwierdziły wysoką aktywność przeciwbakteryjną substancji znajdujących się w bulwach E. bulbosa[13].
Testy in vitro ekstraktów z liści tej rośliny przeprowadzone w 2007 przez Amarala wykazały aktywność przeciwko ogoniastkowi jelitowemu (Giardia lamblia), a przez Nascimento i in. w 2012 r. przeciwko pełzakowi czerwonki i Entamoeba dispar. Oliveira Neto i in. w 2007 r. wskazali sapogeninę steroidową jako aktywny składnik ekstraktu z cebul E. bulbosa o działaniu przeciwbólowym. Badania Menezesa i in. z 2009 r. wykazały, że surowy liofilizowany ekstrakt E. bulbosa ma działanie przeciwobrzękowe i obwodowe działanie przeciwbólowe oraz umiarkowaną aktywność przeciwgrzybiczną[12]. W 2018 r. opublikowano wyniki badań przeprowadzonych na szczurach, które wykazały, że ekstrakt alkoholowy z cebul E. bulbosa poprzez poprawę parametrów profilu lipidowego obniża ciśnienie tętnicze[14], a także podnosi poziom wapnia i gęstość kości[15]. W 2019 r. ustalono natomiast, że roślina ta zawiera przeciwutleniacze, które mogą neutralizować stres oksydacyjny i być stosowane w zmniejszaniu toksyczności ołowiu. W tym celu przeprowadzono badania hamowania spadku stężenia plemników u myszy wywołanego octanem ołowiu. Ich wynik udowodnił, że ekstrakt z cebuli E. bulbosa hamuje spadek stężenia plemników po intoksykacji ołowiem[16].
Surowy ekstrakt z cebulek E. bulbosa hamuje enzymy proteazy i lipazy i może być stosowany w przemyśle spożywczym jako dodatek do zwalczania wzrostu bakterii[12].
Rośliny ozdobne
[edytuj | edytuj kod]E. bulbosa, oprócz upraw na potrzeby zbioru surowca leczniczego, bywa uprawiana jako roślina ozdobna[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-08-21] (ang.).
- ↑ a b Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2020-08-22]. (ang.).
- ↑ a b c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 326, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g h i j Peter Goldblatt i Neil Snow. Systematics and Chromosome Cytology of Eleutherine Herbert (Iridaceae). „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 78 (4), s. 942-949, 1991.
- ↑ a b c Manjula K.K. i Nair Bindu R.. Reproductive Biology of Eleutherine bulbosa (Miller) Urban (Iridaceae). „The International Journal of Plant Reproductive Biology”. 10 (1), s. 52-58, 2018.
- ↑ Mariana Báez, Magdalena Vaio, Steven Dreissig, Veit Schubert i inni. Together But Different: The Subgenomes of the Bimodal Eleutherine Karyotypes Are Differentially Organized. „Frontiers in Plant Science”. 10, 2019-10-07. Frontiers Media SA. DOI: 10.3389/fpls.2019.01170. ISSN 1664-462X. (ang.).
- ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).
- ↑ a b Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. CRC Press, 2016. ISBN 978-1-4822-5064-0.
- ↑ a b Govaerts R.: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2006. [dostęp 2020-08-22]. (ang.).
- ↑ a b c d e Couto Carolyna L.L. i in.. Eleutherine bulbous (Mill.) Urb.: A review study. „Journal of Medicinal Plants Research”. 10 (21), s. 286-297, 2016. ISSN 1996-0875.
- ↑ Laxmipriya Padhi, Sujogya Kumar Panda. Antibacterial activity of Eleutherine bulbosa against multidrug-resistant bacteria. „Journal of Acute Medicine”. 5 (3), s. 53–61, 2015. Elsevier BV. DOI: 10.1016/j.jacme.2015.05.004. ISSN 2211-5587. (ang.).
- ↑ Anton Bahtiar, Delvika Yessi Chumala. Dayak Onions (Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb.) Bulbs Extracts Reduces Blood Pressure of Hypoestrogen Model Rats by Controlling Lipids Profile. „International Journal of Morphology”. 36 (3), s. 1016-1021, 2018.
- ↑ Anton Bahtiar, Riza Annisa. Effects of Dayak Onion Bulbs (Eleutherine bulbosa (Mill.) Urb) on Bone Development of the Hipoestrogen Model Rat.. „Pharmacognosy Journal”. 10 (2), s. 299–303, 2018-03-15. EManuscript Services. DOI: 10.5530/pj.2018.2.52. ISSN 0975-3575. (ang.).
- ↑ Neti Eka Jayanti, Reny I’tishom. An effect of dayak onion (Eleutherine americana Merr) on quality of the sperm. „AIP Conference Proceedings”. 2108 (1), 2019. AIP Publishing. DOI: 10.1063/1.5110010. (ang.).