Eklezjologia

Eklezjologia (gr. ekklesia – Kościół, logos – słowo, nauka) – nauka o Kościele, nazywana także teologią Kościoła. Twórcą tego terminu jest Angelus Silesius. W ujęciu naukowym oznacza naukę o genezie, istocie, cechach, strukturach, zadaniach i celach Kościoła.

Katolicka

W teologii katolickiej jest jednym z podstawowych traktatów.

Rodzaje

• dogmatyczna – czyli właściwa. Ujmuje Kościół z punktu widzenia dogmatyki.
• apologetyczna – niekiedy nie odróżniana od dogmatycznej. Próbuje udowodnić boskie pochodzenie Kościoła.
• kanonistyczna – dopatruje się relacji między Kościołem jako misterium a jego prawem.
• pastoralna – widzi Kościół jako misterium miłości Boga urzeczywistniające się przez przepowiadanie słowa Bożego, katechizację i sakramenty.
• socjalna – podkreśla społeczny i publiczny wymiar Kościoła.
• liturgiczna – widzi realizację Kościoła w życiu chrześcijan przez liturgię, przede wszystkim przez Eucharystię.
• moralna – ujmuje Kościół w kluczu etyczno-moralnym jako miernik norm postępowania człowieka.

Metody

• aprioryczna – inaczej pisteologiczna (gr. pistis – wiara). Wychodzi od wiary, w jej świetle bada Biblię i Tradycję i na tej podstawie próbuje wydobyć prawdziwy obraz Kościoła.
• znamion – identyfikuje Kościół na podstawie jego cech (znamion): jedności, świętości, powszechności i apostolskości.
• fenomenologiczna – albo empiryczna. Próbuje ujmować Kościół tak, jak jawił się on pierwszym chrześcijanom.
• historyczna – widzi Kościół w kontekście wszystkich wymiarów historii ludzkiej i dziejów zbawienia. Wychodzi od historycznego fenomenu Jezusa Chrystusa oraz obecności Ducha Świętego w historii ludzkiej.
• personalistyczna – widzi Kościół jako wielkość osobową, która realizuje się w przestrzeni osobowej i międzyosobowej.

Prawosławna

Z prawosławnego punktu widzenia, Cerkiew jest jedna, choć występuje pod wieloma postaciami. Eklezjologia operuje pojęciami wielopostaciowości i jedności w tej wielości. Według teologów prawosławnych, nie powinno się dążyć do ujednolicenia tej wielopostaciowości (model rzymskokatolicki), ani do jej dalszego rozdrobnienia (model protestancki). Stąd, w kanonicznym sensie, można mówić o Cerkwi (Kościele) jak i o Kościołach.

Nie ma zgody między Patriarchą Moskwy i Patriarchatem Ekumenicznym Konstantynopola w kwestii separacji eklezjologicznego i teologicznego zwierzchnictwa.

Bibliografia

• Cz. Bartnik Eklezjologia, w: Encyklopedia Katolicka, t. 4, kol. 773-781.
• Position of the Moscow Patriarchate on the problem of primacy in the Universal Church First without Equals.
• A Response to the Text on Primacy of the Moscow Patriarchate, by Elpidophoros Lambriniadis, Metropolitan of Bursa