Diksoniowate

Diksoniowate
	; Diksonia antarktyczna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	olbrzymkowce
Rodzina	diksoniowate
	Nazwa systematyczna
	Dicksoniaceae M.R.Schomb.; Reis. Br.-Guiana 2: 1047. 1849
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Diksoniowate (Dicksoniaceae) – rodzina paproci z rzędu olbrzymkowców. Obejmuje w zależności od ujęcia trzy^[2]^[3] lub cztery^[4]^[5] rodzaje z ok. 35 gatunkami^[2]. Jej przedstawiciele występują głównie na półkuli południowej. Zaliczane są do tzw. paproci drzewiastych. Zasięg geograficzny obejmuje (wraz z pobliskimi wysepkami) obszar od Malezji poprzez Nową Gwineę, Nową Kaledonię, Samoa, wschodnią Australię, Tasmanię aż po Nową Zelandię. Diksoniowate rosną również w Ameryce Południowej i Centralnej od Kuby przez południowy Meksyk, Boliwię po Chile. Odizolowane stanowiska spotkać można na archipelagu Juan Fernández oraz na Wyspie Świętej Heleny. Na kontynencie afrykańskim nie występują^[6]. Diksonia antarktyczna uprawiana jest jako roślina doniczkowa.

Morfologia

Wiele gatunków wykształca zdrewniały "pień". W istocie, jest to pionowe kłącze obrośnięte korzeniami przybyszowymi. Jego maksymalna wysokość wynosi około 10 metrów. Spośród paproci drzewiastych o wiele większe rozmiary osiągają blisko spokrewnione olbrzymkowate. Na przykład, nowozelandzka paproć mamaku (Cyathea medullaris) dorasta ponad 20 metrów. Na szczycie rośliny znajduje się parasol długich liści. Ich cechą charakterystyczną jest występowanie szorstkich włosków zamiast łusek, jak u olbrzymkowatych. Niektóre diksoniowate nie przyjmują drzewiastego pokroju – płożą się lub są epifitami.

Filogeneza i systematyka

W obrębie rzędu olbrzymkowców (Cyatheales) rodzina diksoniowatych (Dicksoniaceae) znajduje się w politomii z rodzinami olbrzymkowatych (Cyatheaceae), otężałkowatych (Cibotiaceae) i Metaxyaceae, przy czym zdaje się być najbliżej spokrewniona z otężałkowatymi^[4]. W niektórych ujęciach diksoniowate uważane są za starsze ewolucyjnie od olbrzymkowatych. Najwcześniejsze ich ślady kopalne pochodzą z triasu^[7].

Pozycja rodziny w kladogramie rzędu olbrzymkowców według systemu PPG I (2016)^[2]:

olbrzymkowce

olbrzymkowate Cyatheaceae

otężałkowate Cibotiaceae

	Metaxyaceae

	diksoniowate Dicksoniaceae

	Culcitaceae

	Plagiogyriaceae

Loxsomataceae

Thyrsopteridaceae

Podział rodziny

Do rodziny zalicza się trzy^[2]^[3] lub cztery rodzaje^[4]^[5]:

Calochlaena (Maxon) R. A. White et M. D. Turner (1988)
Dicksonia L'Héritier (1789) – diksonia (tu należy wyodrębniany czasem rodzaj Balantium Kaulf.)
Lophosoria K. B. Presl (1847)

Ostatni z rodzajów bywa w bardzo wąskich ujęciach systematycznych wyodrębniany w monotypową rodzinę Lophosoriaceae. Z kolei w szerokich ujęciach należą tu rodzaje wyodrębniane w rodziny olbrzymkowatych (Cyatheaceae) i otężałkowatych (Cibotiaceae)^[4].

Ekologia

Przedstawiciele rosną w lasach deszczowych strefy międzyzwrotnikowej oraz w wilgotnych lasach strefy umiarkowanej. W gorętszym klimacie preferują lasy górskie. Nie tolerują suszy ani ostrych mrozów, choć niektóre gatunki wytrzymują spadki temperatury do -5 stopni Celsjusza.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 44. ISBN 978-1842466346.
↑ ^a ^b ^c ^d Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf. A classification for extant ferns. „Taxon”. 55 (3), s. 705–731, 2006. (ang.).
↑ ^a ^b World Flora Online [online] [dostęp 2019-11-25] .
↑ Mark F. Large, John E. Bragins: Tree Ferns. Timber Press Inc., 2004. ISBN 0-88192-630-2.
↑ Dicksoniaceae, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2010-02-09] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[maarten-3] Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 44. ISBN 978-1842466346.

[smith-4] Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf. A classification for extant ferns. „Taxon”. 55 (3), s. 705–731, 2006. (ang.).

[flora-5] World Flora Online [online] [dostęp 2019-11-25] .

[6] Mark F. Large, John E. Bragins: Tree Ferns. Timber Press Inc., 2004. ISBN 0-88192-630-2.

[7] Dicksoniaceae, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2010-02-09] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]