Diana Reiter
| |
| Data i miejsce urodzenia |
6 listopada 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1943? |
Diana Reiter, także Diana Reiterówna (ur. 6 listopada 1902 w Drohobyczu[1], zm. 1943? w KL Płaszów) – polska architekt żydowskiego pochodzenia, jedna z pierwszych kobiet-architektów w Krakowie[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Była córką Abrahama Reitera, wiceburmistrza Drohobycza, oraz Zofii Heimberg[1]. W 1927 roku ukończyła studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej[1]. W latach 1928–1931 pracowała w Dyrekcji Robót Publicznych Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie[3]. W Biurze Konstrukcyjnym projektowała wspólnie z dwoma zatrudnionymi w nim architektami, Zdzisławem Kowalskim oraz Adamem Moschenim. W latach 1930–1931 pełniła obowiązki urzędnika technicznego, opiniowała projekty budynków nowo powstających w Krynicy i zajmowała się odwołaniami osób prywatnych od decyzji władz budowlanych Krakowa. Na zlecenie wojewódzkiego konserwatora zabytków zajmowała się restauracją zamku królewskiego w Niepołomicach. Przygotowywała też projekt przebudowy Pałacu Krzysztofory[1]. Była współautorką konkursowego planu nowego gmachu Biblioteki Jagiellońskiej, za który otrzymała III nagrodę[1][4].
Po likwidacji Biura Konstrukcyjnego w 1931, została przydzielona do Oddziału Budowlanego. W związku z kryzysem ekonomicznym i redukcją etatów zwolniona z pracy z końcem 1931[1]. W latach 1931–1934 pracowała w biurze Kazimierza Kulczyńskiego, wykonując rysunki architektoniczne[1]. W 1932 na podstawie zdanego egzaminu otrzymała koncesję na wykonywanie zawodu budowlanego pozwalające na samodzielną pracę w zawodzie architekta[5]. Wraz z Relą Schmeidler i Ireną Bertig należała do pierwszych kobiet pracujących w zawodzie architekta w Krakowie[6].
Od 1931 członkini Związku Architektów Województwa Krakowskiego, przemianowanego w 1934 na Stowarzyszenie Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, oraz Związku Inżynierów Żydów; w 1937 wchodziła w skład zarządu tego stowarzyszenia[1]. Do dziś istnieją dwa zaprojektowane przez nią budynki: przy al. Beliny-Prażmowskiego 28 (1933–1935) oraz ul. Pawlikowskiego 16 (1937–1939) – kamienica czynszowa realizowana dla Józefa i Eleonory Elsnerów.
Od 1931 lub 1932 roku wraz z matką mieszkała przy ul. Królewskiej[7][8]. W chwili wybuchu wojny mieszkała przy ul. Dunin-Wąsowicza[1]. Podczas okupacji pracowała przez pewien czas w biurze Kazimierza Kulczyńskiego[1]. Po utworzeniu niemieckiej dzielnicy urzędniczej w tym rejonie została zmuszona do przeprowadzki na ul. Karmelicką (wówczas Reichsstrasse), a w 1941 przesiedlono ją do krakowskiego getta[1]. Została zamordowana przez Niemców w obozie pracy przymusowej KL Plaszow w 1943 roku[1].
-
Kraków, ul. Pawlikowskiego 16.
Kamienica Elsnerów, czwarte piętro dobudowano w latach 2000-2001. -
Kraków, al. W. Beliny-Prażmowskiego 28.
Willa, 1934.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l Barbara Zbroja, Leksykon architektów i budowniczych pochodzenia żydowskiego w Krakowie w latach 1868-1939, Kraków: Wysoki Zamek, 2023, s. 172-181, ISBN 978-83-966500-2-3.
- ↑ Reiterówna Diana [krótka wzm. biograf.], [w:] Krakowscy artyści i ich sztuka w latach 1939–1945 / Maria Zientara, Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2013, s. 550.
- ↑ Ewa Furgał, Diana Reiter, [w:] Krakowski szlak kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek. T. 2, Ewy Furgał (red.), Kraków ; Szczawnica: Fundacja Przestrzeń Kobiet, 2013, s. 105–122.
- ↑ Hasło przedmiotowe: Reiterówna Diana (1902–1943). Architektura jest najważniejsza. Architektki, red. Tomasz Kunz, Ewa Mańkowska-Grin / Tom II, Tomasz Kunz (red.), Kraków, Wydawnictwo EMG, 2016
- ↑ Tomasz Kunz, Architektki, wyd. I, Kraków, ISBN 978-83-63464-11-0, OCLC 978697617 [dostęp 2019-10-18].
- ↑ Barbara Zbroja, Miasto Umarłych. Architektura publiczna Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Krakowie w latach 1868–1939, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2005, s. 132, ISBN 83-7318-619-0.
- ↑ Kody Miasta – Kraków Miasto Literatury UNESCO [online], kody.miastoliteratury.pl [dostęp 2017-10-11].
- ↑ Diana Reiter. Wymazywanie życia, [w:] Monika Świerkosz, Krakowski Szlak Kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek, t. 2, Kraków 2010.