Delatyn

Delatyn
Делятин
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	iwanofrankiwski
Rejon	nadwórniański
Populacja (2022); • liczba ludności	; 8213
Kod pocztowy	78442
	Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Delatyn
	Położenie na mapie Ukrainy Delatyn
	48°31′43″N 24°37′25″E/48,528611 24,623611
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Delatyn^[2] (ukr. Делятин) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, w rejonie nadwórniańskim, do 1945^[3] miasto w Polsce, w województwie stanisławowskim, w powiecie nadwórniańskim.

W granicach Delatyna znajduje się dawniej samodzielna wieś Łuh.

Walory uzdrowiskowe

Delatyn leży niedaleko Nadwórnej, nad Prutem, u wschodniego przedproża pasma Gorganów. Klimat ma bardzo łagodny, z małą ilością opadów i dużym nasłonecznieniem. W początkach XX wieku był popularną miejscowością uzdrowiskową^[4]. Lekarz uzdrowiska, Aleksander Harasowski, wydał w 1910 broszurę o warunkach balneologicznych Delatyna^[5].

Historia

Prywatna wieś szlachecka prawa wołoskiego, położona była w ziemi halickiej województwa ruskiego^[6].

W okresie międzywojennym miasto znajdowało się w powiecie nadwórniańskim, w województwie stanisławowskim w Polsce. W 1921 roku w mieście mieszkało 3513 Rusinów, 1576 Żydów i 875 Polaków^[7]. Do 17 września 1939 garnizon macierzysty Batalionu KOP „Delatyn”. Od września 1939 do 1941 miasto znalazło się pod okupacją sowiecką, a później od 1941 do 1944 pod okupacją niemiecką.

Podczas wojny ukraińscy nacjonaliści zabili 18 polskich mieszkańców^[7]. Od jesieni 1941 do jesieni 1942 Niemcy dokonali eksterminacji ludności żydowskiej w liczbie ponad 2 tysiące. W kilku egzekucjach w lesie Wilchowiec zabito od 1718 do 1950 osób, pozostałych deportowano do Stanisławowa i Lwowa. Ukrywający się w lasach Żydzi dołączyli w lipcu-sierpniu 1943 do rajdującego w okolicy partyzanckiego zgrupowania Sydora Kowpaka^[8].

Ponownie zajęty przez wojska radzieckie 26 lipca 1944^[9], rok później przekazany Ukraińskiej SRR. W końcu września 1944 w okolicach Delatyna toczyły się ciężkie walki z wojskami niemieckimi.

19 marca 2022 r., podczas wojny rosyjsko-ukraińskiej, rosyjskie siły zbrojne twierdzą, że po raz pierwszy w światowej historii bojowej użyły hipersonicznych pocisków rakietowych Ch-47M2 Kindżał do wycelowania w magazyn wojskowy w Delatynie^[10]^[11].

Archiwalne widoki Delatyna
Widok ogólny, około 1930
Ratusz, 1927
Główna ulica, 1939
Dworzec kolejowy, około 1930
Szkoła powszechna, przed 1939
Zakład kąpielowy, 1929
Sąd powiatowy
Wiadukt na Lubiżnej

Zabytki

zamek^[12]

Osoby urodzone w Delatynie

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Delatynie.

Adold Marian Gałacki – porucznik piechoty Wojska Polskiego, „cichociemny”.
Tadeusz Gieruszyński – polski dendrolog,
Adam Harasowski – polski kompozytor, pianista, znawca twórczości Fryderyka Chopina, inżynier mechanik,
Jan Łopuszniak – polski aktor teatralny i filmowy,
Fryderyk Pautsch – polski malarz reprezentujący nurt folklorystyczno-ekspresjonistyczny w sztuce Młodej Polski,
Józef Rybak – polski dowódca wojskowy, generał dywizji Wojska Polskiego II RP.

Przypisy

↑ http://db.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/ukr/publ_new1/2022/zb_Сhuselnist.pdf
↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
↑ AndrzejA. Kierzek AndrzejA. i inni, Delatyn – zdrojowisko na kresach południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, 4 (2), 2014, s. 184, ISSN 2082-9876 [dostęp 2020-06-13] . (spis treści)
↑ AleksanderA. Harasowski AleksanderA., Delatyn: Miejscowość klimatyczna i kąpielowa w Galicyi, Lwów: nakładem Drukarni Józefa Chęcińskiego, 1910, s. 14 [dostęp 2020-06-13] .
↑ Grzegorz Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000, s. 81.
↑ ^a ^b HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., EugeniuszE. Różański EugeniuszE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939–1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 335, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661 .
↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 258
↑ ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2009-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)].
↑ Russia uses advanced hypersonic missiles in Ukraine for the first time [online], Times of Malta [dostęp 2022-11-21] (ang.).
↑ Ukraine Update: Zelenskiy Says Some Opposition Parties Suspended, „Bloomberg.com”, 19 marca 2022 [dostęp 2022-11-21] (ang.).
↑ Władysław Łoziński, Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, s. 98

Linki zewnętrzne

Delatyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 950 .
Delatyn, pow. nadwórniański, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 399 .
Historia Żydów w Delatynie na portalu Wirtualny Sztetl
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona

[1] ttps://db.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/ukr/publ_new1/2022/zb_Сhuselnist.pdf

[2] Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).

[3] Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).

[4] AndrzejA. Kierzek AndrzejA. i inni, Delatyn – zdrojowisko na kresach południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, 4 (2), 2014, s. 184, ISSN 2082-9876 [dostęp 2020-06-13] . (spis treści)

[5] AleksanderA. Harasowski AleksanderA., Delatyn: Miejscowość klimatyczna i kąpielowa w Galicyi, Lwów: nakładem Drukarni Józefa Chęcińskiego, 1910, s. 14 [dostęp 2020-06-13] .

[6] Grzegorz Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000, s. 81.

[siekierka-7] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., EugeniuszE. Różański EugeniuszE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939–1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 335, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661 .

[8] Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 258

[9] ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2009-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)].

[10] Russia uses advanced hypersonic missiles in Ukraine for the first time [online], Times of Malta [dostęp 2022-11-21] (ang.).

[11] Ukraine Update: Zelenskiy Says Some Opposition Parties Suspended, „Bloomberg.com”, 19 marca 2022 [dostęp 2022-11-21] (ang.).

[12] Władysław Łoziński, Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, s. 98

[c-13] zas wojny pozbawione praw miejskich

[b-14] strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939

[a-15] ursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[A]

[B]

[C]

Przynależność wojewódzka	woj. stanisławowskie (1920–39)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Delatyn (od 1934) Nadwórna (od 1934) Sołotwina (← 1932–34)
Miasteczka (1920–34)	Delatyn (→) Nadwórna (→)
Gminy miejskie (1920–39 →)	Delatyn Nadwórna
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →)	Jabłonica Jaremcze Łanczyn Majdan Średni Mikuliczyn Osławy Białe Pniów Porohy Przerośl Rosulna Sołotwina Starunia Worochta Zielona