Przejdź do zawartości

Dalbergia czarnodrzew

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dalbergia czarnodrzew
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

dalbergia

Gatunek

dalbergia czarnodrzew

Nazwa systematyczna
Dalbergia melanoxylon Guill. & Perr.
Fl. Seneg. Tent. i. 227. t. 53[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Dalbergia czarnodrzew, kostrączyna czarna (Dalbergia melanoxylon Guill. & Perr.) – gatunek roślin należący do rodziny bobowatych (Fabaceae). W stanie dzikim występuje w Afryce, na Półwyspie Indyjskim i w Wietnamie[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Niewielkie i silnie rozgałęzione drzewo o wysokości zazwyczaj do 7,5 m, czasami jednak do 15 m. W pierśnicy osiąga grubość zazwyczaj około 40 cm, znane są jednak drzewa o pierśnicy powyżej 60 cm[6].
Pędy
Gałęzie często krzywe, w pierwszym roku życia pokryte włoskami, później gładkie. Posiadają ostre kolce. Kora o barwie od jasnoszarobrązowej do ciemnoszarobrązowej, papierowata, gładka, złuszczająca się w wąskie, długie pasemka. Znajdują się w niej długie, podłużne pęknięcia[6].
Liście
Nieparzystopierzaste, wyrastają na ogonku o długości 5–10 cm. Złożone są z 8–13 jajowatych listków. Całkowita długość liścia dochodzi do 22 cm. Listki mają zaokrąglona nasadę i wyrastają na ogonkach o długości ok. 2 mm. Szczytowy listek ma długość 12–36 i szerokość 8–13 mm[6][7].
Kwiaty
Drobne, o dzwonkowatym, 5-wrębnym kielichu. Zebrane są w groniaste kwiatostany. Pojedynczy kwiat ma 10 pręcików i 1 słupek[8].
Owoc
Eliptyczny, podłużny i spłaszczony strąk, długości 3–7 cm i szerokości 0,5–1,5 cm. Zawiera 1–2 nasiona[6].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Rośnie w lasach i sawannach na obszarach o klimacie tropikalnym, na miejscach suchych i kamienistych. W porze suchej traci liście, wyrastające na nowo na początku pory deszczowej. Kwiaty zakwitają w drugiej połowie pory suchej, zapylane są przez pszczoły. Jest to drzewo długowieczne, rosnące bardzo wolno. Starsze drzewa palą się trudno i są odporne na pożary. Na korzeniach posiada brodawki, w których żyją w symbiozie z drzewem bakterie azotowe wiążące wolny azot z powietrza, gdyż w ubogich glebach, na których rośnie to drzewo, zwykle jest niedostatek związków azotowych[7].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
  • Drewno jest jednym z rodzajów hebanu. Ma żółtą biel i brązowoczarną twardziel[7]. Zwane jest hebanem „senegal” i uważane za równie cenne, jak drewno hebanu pochodzącego z hurmy hebanowej[9]. Jest używane do przedmiotów codziennego użytku, luksusowych mebli, ram do obrazów oraz do intarsji[8]. Według niektórych badaczy roślin biblijnych obydwa te gatunki drewna są przywołane w Biblii w kilku miejscach (np. Ez 27,15, PnP 3,10, Am 3,15). Mikroskopowe badania potwierdziły, że drewno z egipskich grobowców pochodzi z dalbergii czarnodrzewu. W Palestynie te gatunki hebanu nie występowały, były sprowadzane z innych krajów, ale drewno dalbergii było łatwiej dostępne[9]. Często łączono heban z kością słoniową, co dawało dobry efekt dekoracyjny[8].
  • Z drewna dalbergii czarnodrzewu plemię Makonde z Afryki Wschodniej wykonuje artystyczne rzeźby będące jednym z ważniejszych źródeł jego dochodu[7].
  • Dęte instrumenty muzyczne (np. obój[10], fagot i in.) wytworzone z drewna dalbergii czarnodrzewu dają dźwięk wyjątkowo czysty. Eksport tego drewna przez niektóre kraje afrykańskie jest ważnym źródłem ich dochodu. Jego cena dochodzi do 13 000 dolarów za 1 m3, a przy tym tylko około 10% drewna nadaje się do produkcji instrumentów muzycznych[7].
  • Ma własności lecznicze. W medycynie ludowej kora wykorzystywana jest w leczeniu biegunki, inhalacje spalanym korzeniem – przy zwalczaniu bólu głowy i przeziębień[7].

Zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

Cenne drewno stało się przyczyną nadmiernej eksploatacji i gatunek ten stał się w wielu rejonach Afryki zagrożony, m.in. w Kenii i Tanzanii. Powstały międzynarodowe organizacje zajmujące się ochroną tego drzewa, np. The Mpingo Conservation & Development Initiative (MCDI). Podejmowane są akcje sadzenia tych drzew oraz edukacji miejscowej ludności[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. The International Plant Names Index. [dostęp 2014-08-26].
  4. Dalbergia melanoxylon, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Discover Life Maps. [dostęp 2014-12-01].
  6. a b c d Dalbergia melanoxylon. [dostęp 2014-12-02].
  7. a b c d e f g African blackwood (Dalbergia melanoxylon). [dostęp 2014-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)].
  8. a b c Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  9. a b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  10. Dalbergia melanoxylon - afrykański heban, mpingo, afrykański blackwood [online], Quinta dos Ouriques [dostęp 2024-04-02] (pol.).