Przejdź do zawartości

Dalajlama

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tenzin Gjaco – obecny czternasty Dalajlama

Dalajlama (tyb. ཏཱ་ལའི་བླ་མ་, Wylie: taa-la’i bla-ma, ZWPY: Dalai Lama) – przedstawiciel szkoły gelug – jednej z czterech największych szkół buddyzmu tybetańskiego. Buddyści tybetańscy uważają Dalajlamę za manifestację bodhisattwy współczucia Awalokiteśwary, który odradza się, aby udostępniać wyzwalające z cierpienia nauki innym czującym istotom.

Określenie dalajlama pochodzi z połączenia słów ta-le (ocean) i bla-malama. Tytuł dalajlamy nadał lamie Sonam Gjaco (bSod-nams-rgya-mtsho, Sönam Gjaco; 1543–1588), ówczesnemu przywódcy tybetańskiej tradycji buddyjskiej gelug, wódz Mongołów, Altan-chan podczas ich spotkania w 1578 roku. Tytuł ten miał oznaczać lamę (o mądrości) jak ocean.

Retrospektywnie tytułu tego używa się w odniesieniu do Gedun Druba (dGe-'dun-grup), czyli Dalajlamy I oraz Gedun Gjatso (dGe-'dun-rgya-mtsho), Dalajlamy II – poprzedzających Sonam Gjaco zwierzchników klasztoru Drepung, Sera i Taszilunpo. Sami Tybetańczycy używają w odniesieniu do dalajlamy (a często i innych najważniejszych inkarnacji tybetańskich – np. karmapy) terminu Gjalła Rinpocze (rgyal-ba-rin-po-che) – Zwycięski Rinpocze.

Według buddyzmu tybetańskiego dalajlama jest jednym z tulku – istot, które po śmierci świadomie wybierają swoje kolejne wcielenie. Dalajlamowie wielokrotnie przepowiadali za życia, gdzie narodzi się ich następna inkarnacja. Tym samym, zgodnie z tybetańskim światopoglądem, jest tylko jeden dalajlama, a kolejne numery oznaczają jedynie kolejne wcielenia tej samej osoby. Dalajlamowie wraz z panczenlamami stanowią najbardziej znaczącą historyczną linię przekazu nauk tantrycznych w szkole gelug będąc sobie wzajemnie nauczycielami, mistrzami i wychowawcami w kolejnych odrodzeniach. Od 1751 do 1950 kolejni dalajlamowie byli świeckimi władcami Tybetu, od 1912 roku faktycznie niepodległego. Do 2011 roku był świeckim przywódcą Tybetańczyków poprzez Centralny Rząd Tybetański, tj. tybetański rząd na uchodźstwie z siedzibą w Dharamsali w Indiach.

27 września 2006 w uznaniu trwałego i wybitnego wkładu w pokój na świecie, niestosowanie przemocy, a także prawa człowieka i zrozumienie religijne, został uhonorowany Złotym Medalem Kongresu[1] (Congressional Gold Medal) - jednym z najwyższych odznaczeń cywilnych w Stanach Zjednoczonych.

Congressional Gold Medal przyznany Dalajlamie w 2007

Lista dalajlamów

[edytuj | edytuj kod]
Nr Tytuł Grafika Okres życia Okres sukcesji Język tybetański/Transliteracja Wyliego Pinyin tybetański Inne transkrypcje
1. Gendun Drup 1391–1474 ? དྒེ་འདུན་འགྲུབ་
dge ‘dun ‘grub
Gêdün Chub Gedun Drub, Gedün Drup, Gendun Drup
2. Gendun Gjaco 1475–1541 ? དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་
dge ‘dun rgya mtsho
Gêdün Gyaco Gedün Gyatso, Gendün Gyatso
3. Sonam Gjaco 1543–1588 1578–1588 བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་
bsod nams rgya mtsho
Soinam Gyaco Sönam Gyatso
4. Jonten Gjaco 1589–1616 ? ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་
yon tan rgya mtsho
Yoindain Gyaco Yontan Gyatso
5. Lobsang Gjaco 1617–1682 1642–1682 བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
blo bzang rgya mtsho
Lobsang Gyaco Lobzang Gyatso, Lopsang Gyatso
6. Cangjang Gjaco 1683–1706 ? –1706 ཚང་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་
tshang dbyangs rgya mtsho
Cangyang Gyaco
7. Kelzang Gjaco 1708–1757 1751–1757 བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
bskal bzang rgya mtsho
Gaisang Gyaco Kelsang Gyatso, Kalsang Gyatso
8. Jamphel Gjaco 1758–1804 1786–1804 བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་
byams spel rgya mtsho
Qambê Gyaco Jampel Gyatso, Jampal Gyatso
9. Lungtok Gjaco 1806–1815 1808–1815 ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་
lung rtogs rgya mtsho
Lungdog Gyaco Lungtog Gyatso
10. Cultrim Gjaco 1816–1837 ? ཚུལ་ཁྲིམ་རྒྱ་མཚོ་
tshul khrim rgya mtsho
Cüchim Gyaco Tshültrim Gyatso
11. Khedrub Gjaco 1838–1856 1844–1856 མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་
mkhas grub rgya mtsho
Kaichub Gyaco Kedrub Gyatso
12. Trinlej Gjaco 1857–1875 1873–1875 འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་
‘phrin las rgya mtsho
Chinlai Gyaco Trinle Gyatso
13. Thubten Gjaco
1876–1933 1895–1933 ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་
thub bstan rgya mtsho
Tubdain Gyaco Thubtan Gyatso, Thupten Gyatso
14. Tenzin Gjaco
1935- 1940– (od 1959 na uchodźstwie) བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་
bstan ‘dzin rgya mtsho
Dainzin Gyaco Tenzing Gyatso

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Congressional Gold Medals, 1776-2016 [online], www.everycrsreport.com [dostęp 2024-06-18] (ang.).