Przejdź do zawartości

Cyrkiel

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cyrkiel precyzyjny
Cyrkiel traserski

Cyrkiel (łac. circulus[a]) – przyrząd kreślarski służący do kreślenia okręgów i odmierzania odcinków[1]. Stosuje się go do rysowania na papierze, brystolu czy kalce technicznej, a także do trasowania na półwyrobach. Do wyposażenia tzw. cyrkli uniwersalnych, czyli używanych do kreślenia rysunków, należały:

  • wymienne końcówki: grafitowa – do kreślenia kół ołówkiem, grafionowa – do kreślenia tuszem, z igłą (cyrkiel podziałowy) – do przenoszenia odcinków;
  • złączki pozwalające na użycie rapidografu
  • przedłużacz – do kreślenia okręgów o dużych średnicach.

Rodzaje

[edytuj | edytuj kod]
  • Do kreślenia okręgów o małych średnicach (poniżej 8, 10 mm) używany jest specjalny cyrkiel nazywany zerownikiem[2], cyrklem zerowym lub nulką[3].
  • Istnieją również cyrkle eliptyczne[4], czyli elipsografy służące do wykreślania elips.
  • Do odmierzania małych odcinków na mapach służy cyrkiel zwany kroczkiem.
  • Do kreślenia okręgów o dużej średnicy używany jest tzw. cyrkiel drążkowy, który różni się od zwykłego cyrkla tym, że zamiast połączonych nóżek posiada on poziome ramię, z którego po jednej stronie znajduje się skierowany w dół rysik, a po drugiej – skierowane również w dół ostrze.

Symbolika

[edytuj | edytuj kod]

Cyrkiel jest używany w symbolice, np. obok węgielnicy (główny symbol wolnomularstwa), gdzie jest symbolem całkowitego klasycznego ładu i rozplanowania; spotyka się go również w heraldyce i weksylologii, np. w godle Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
Inne przyrządy kreślarskie
  1. zdr. od circus – „okrąg, cyrk”; (spokr.?) z gr. krikos, kirkos – „pierścień, krąg”; spokr. ze staroang./swn. hring oraz sws. krǫgŭ.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. cyrkiel, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-16].
  2. zerownik, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-16].
  3. nulka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-16].
  4. elipsograf, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-16].