Przejdź do zawartości

Cukier spożywczy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Różne rodzaje cukru spożywczego
Cukier w kostkach

Cukier spożywczy, cukier biały, cukier rafinowany (cukier z arabskiego سكر sukkar) – to dwucukier sacharoza, spożywcza sacharoza[1], cukier ten wchodzi w skład wielu owoców i warzyw jednak najczęściej rafinowany jest z trzciny cukrowej (cukier trzcinowy) 70% oraz buraków cukrowych (cukier buraczany) 30%. Ogólnie pod pojęciem cukier należy rozumieć wszystkie węglowodany z grupy monosacharydów i oligosacharydów z wyjątkiem polisacharydów mające słodki smak i wykorzystywane do słodzenia.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Ilustracja z 1591 przedstawiająca produkcję cukru
  • 8000 p.n.e. prawdopodobnie w Nowej Gwinei powstały pierwsze plantacje trzciny cukrowej[2].
  • 3000 p.n.e. w Indiach cukier zaczyna być wykorzystywany do słodzenia zamiast miodu[2][3].
  • IV w. p.n.e. po podboju Indii przez Aleksandra Macedońskiego informacja o roślinie rodzącej złoty słodki miód dociera do Europy. W tym okresie cukier nazywany „solą indyjską” jest bardzo drogi i wykorzystywany wyłącznie w celach leczniczych[2][3].
  • VII w. Arabowie popularyzują uprawę trzciny cukrowej na bliskim i środkowym wschodzie[2].
  • ok. 1000 r. Arabowie na Krecie (ar. Quandi – skrystalizowany cukier) zakładają pierwszą znaną cukrownię, wyspa w XI w. podczas jednej z krucjat przechodzi w ręce chrześcijan[3].
  • 1493 r. Krzysztof Kolumb zabiera w swoją kolejną podróż na nowy kontynent kilka sadzonek trzciny cukrowej, pierwsza plantacja została założona w San Domingo[2].
  • 1516 r. do Europy z nowego kontynentu docierają pierwsze transporty cukru. Głównymi obszarami produkcji były: Barbados, Jamajka i Kuba, później także Brazylia. Na plantacjach wykorzystywana była niewolnicza praca niewolników pochodzących z Afryki i częściowo pracowników najemnych[2].
  • 1747 r. niemiecki chemik Andreas Sigismund Marggraf z Akademii Berlińskiej podczas prac nad wyodrębnieniem cukru z wybranych korzeni roślin okopowych odkrył, że najwięcej cukru znajduje się w korzeniu buraka[2].
  • 1786 r. Franz Karl Achard uczeń Marggrafa opracował schemat produkcji cukru na skalę przemysłową[2].
  • 1802 r. na Śląsku w majątku Konary zostaje uruchomiona pierwsza na świecie cukrownia rafinująca cukier z buraka cukrowego[2].
  • 1806 r. Napoleon Bonaparte wydał decyzję o blokadzie kontynentalnej Europy. Dzięki tej decyzji nastąpiło przyspieszenie rozwoju przemysłu cukrowniczego w Europie[2].
  • 1813 r. w miejscowości Passy została pierwsza francuska cukrownia[2].
  • 1826 r. Henryk Łubieński uruchomił pierwszą cukrownię w Królestwie Polskim w Częstocicach[2].
  • Z roku 1931 pochodzi szeroko propagowany w mediach przed wojną i po wojnie polski tekst propagandowy „Cukier krzepi”, za który od polskiego przemysłu cukrowniczego w konkursie Melchior Wańkowicz wygrał 5 tys. ówczesnych zł[4][5].

Podział cukru

[edytuj | edytuj kod]
Cukier puder

W najnowszej 300-letniej historii cukru powstało wiele jego rodzajów rozróżnianych na podstawie m.in. nazwy, budowy chemicznej (struktury), stopnia rozdrobnienia, koloru.

Budowa chemiczna

[edytuj | edytuj kod]

stopień rozdrobnienia, koloru

[edytuj | edytuj kod]

Konsumpcja cukru

[edytuj | edytuj kod]
Spożycie cukru w kg na mieszkańca w Polsce. A - cukier nieprzetworzony, wykorzystywany przez gospodarstwa domowe, B - cukier przetworzony, wykorzystywany przez przemysł[7]. Widać znaczny wzrost zapotrzebowania cukru białego przez przemysł spożywczy.

W renesansie cukier był bardzo drogi i wykorzystywany przeważnie jako lekarstwo lub przyprawa. Spożycie cukru na głowę w ówczesnej Europie ocenia się jako 1 łyżka/ rok[2], na początku XIX w. cukier był dobrem luksusowym, a jego spożycie na osobę w ciągu roku wynosiło ok. 5 kg[5][8], obecnie jest dobrem pierwszej potrzeby, a jego konsumpcja przekroczyła już 50 kg/ rok[9].

Cukier jest jednym z podstawowych surowców dla przemysłu spożywczego, głównie cukiernictwa. Obserwowany jest stale wzrastający trend konsumpcji cukru przez polskie społeczeństwo, który jest najczęściej spożywany w produktach przetworzonych[7].

Produkcja cukru

[edytuj | edytuj kod]

Produkcja światowa cukru w 2000 roku wynosiła 133 miliony ton, z czego około 38 milionów ton pochodziło z buraków cukrowych, a około 95 milionów ton z trzciny cukrowej.

Wprowadzona w 2006 reforma rynku cukru w UE spowodowała, że produkcja w Polsce spadła z 2 milionów ton (przed 2004) do 1,4 miliona w 2010 (liczba cukrowni uległa w tym czasie zmniejszeniu z 43 do 18), natomiast w całej UE z 21 do 13,5 miliona ton[10].

Najwięksi światowi producenci cukru (kampania 2009/2010)

[edytuj | edytuj kod]
Produkcja cukru surowego[11]
(w mln ton)
 Brazylia 33,45
 Unia Europejska 16,63
 Indie 15,65
 Chiny 13,63
 Tajlandia 7,94
 Stany Zjednoczone 6,85
 Meksyk 5,18
 Australia 4,52

Zastosowanie cukru

[edytuj | edytuj kod]
  • surowiec dla przemysłu spożywczego oraz produkt pierwszej potrzeby dla gospodarstw domowych, ponieważ w smaku jest słodki, dobrze wpływa na teksturę wyrobów, ich barwę oraz trwałość
  • wykorzystywany jest w rolnictwie do dokarmiania pszczół[1]

Wpływ na zdrowie

[edytuj | edytuj kod]

Cukier coraz częściej nazywany jest opisowo: białą śmiercią, białą trucizną, słodką trucizną, trucizną naszą codzienną[12], z uwagi na jego nadmierną konsumpcję (związaną z jego niską ceną i łatwą dostępnością), udowodniony naukowo jego degeneracyjny wpływ na organizm ludzki i zwierzęcy, rolę w rozwoju chorób cywilizacyjnych w społeczeństwie oraz właściwości silnie uzależniające[8][13].

WHO zaleca orientacyjnie, aby udział cukru dodanego w diecie nie był większy niż 10% dziennego zapotrzebowania kalorycznego[14]. W przypadku osoby mającej zapotrzebowanie na kalorie ok. 2000 kcal będzie to maksymalnie około 50 g (12 łyżeczek) cukru na dobę.

Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (ang. American Heart Association AHA) w zależności od płci zaleca maksymalną dobową porcję cukru dodanego do wszystkich pokarmów w przypadku mężczyzn 150 kcal (37,5 g, czyli ok. 9 łyżeczek cukru na dobę), kobiet 100 kcal (25 g, czyli ok. 6 łyżeczek cukru na dobę)[14][15][16].

Cukier dodany

[edytuj | edytuj kod]

Problemem dla konsumentów jest tzw. dodatkowy „ukryty” cukier w pokarmach. Najczęściej informacja na temat tego, że cukier został dodany, jest umieszczona na etykiecie. Poniżej najczęściej dosładzane pokarmy[13]:

Dodatkowe informacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Uderzając silnie dwiema kostkami cukru o siebie, miażdżąc je młotkiem lub innym narzędziem, można zaobserwować zjawisko tryboluminescencji. Zabłysną na ułamek sekundy niebieskim światłem. Można to jednak dostrzec tylko w ciemnym pomieszczeniu[18].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Czym karmimy pszczoły – Artykuły pszczelarskie [online] [dostęp 2019-10-08] (pol.).
  2. a b c d e f g h i j k l m Historia cukru | Diamant [online], www.diamant.pl [dostęp 2019-10-12].
  3. a b c l, Słodka sól, czyli cukier i jego krótka historia [online], Portal historyczny dla KAŻDEGO, 10 sierpnia 2015 [dostęp 2019-10-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-19] (pol.).
  4. Cukier krzepi: Izba skarbów, antologia-dawnych-reklam [1].
  5. a b Zofia Antkiewicz, Kogo krzepił cukier? Konsumpcja cukru w międzywojennej Polsce, Uniwersytet Warszawski Instytut Historyczny.
  6. Fakty O. Żywności, RODZAJE CUKRU WEDŁUG STRUKTURY I KOLORU - [online], 26 marca 2019 [dostęp 2019-10-12] (pol.).
  7. a b GUS, Infografika - Cukier w Polsce [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-10-08] (pol.).
  8. a b Cukier uzależnia [online], medonet.pl [dostęp 2019-10-08].
  9. GUS: w 2018 r. wzrosło spożycie cukru [online], www.politykazdrowotna.com [dostęp 2019-10-08].
  10. Artur Kowalczyk „To przez Unię cukier drożeje!”, Angora nr 12, 20 marca 2013.
  11. Poradnik Plantatora Buraka Cukrowego nr 2, 2011, s. 7.
  12. Marta Dychtoń, Cukier – „biała śmierć”, „słodka trucizna” [online], Dietetycy.org.pl, 15 października 2015 [dostęp 2019-10-08] (pol.).
  13. a b c d e f g Cukier. Ukryta prawda. [online], ActiveAndBeauty, 19 listopada 2017 [dostęp 2019-10-12] (pol.).
  14. a b Tehrene Firman, This Is Exactly What You Should Eat If You're Trying to Eat Less Sugar [online], Good Housekeeping, 27 marca 2019 [dostęp 2019-10-13] (ang.).
  15. Dietary Sugars Intake and Cardiovascular Health | Circulation [online], www.ahajournals.org [dostęp 2019-10-13] (ang.).
  16. Daily Intake of Sugar — How Much Sugar Should You Eat Per Day? [online], Healthline [dostęp 2019-10-12] (ang.).
  17. Skutki jedzenia fast foodów - czyli śmieci na talerzu [online], Blog medyczny, 30 grudnia 2018 [dostęp 2019-10-12] (pol.).
  18. Świecący cukier, czyli o tryboluminescencji sacharozy — Weird Science [online], weirdscience.eu [dostęp 2019-10-08].