Przejdź do zawartości

Blokada Kanału Sueskiego w 2021

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Blokada Kanału Sueskiego
Ilustracja
Zdjęcie satelitarne przedstawiające statek Ever Given blokujący Kanał Sueski 27 marca
Państwo

 Egipt

Miejsce

Kanał Sueski

Data

23 marca 2021 – 29 marca 2021[1]

Godzina

7:40

Położenie na mapie Egiptu
Mapa konturowa Egiptu, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia30°01′03,0″N 32°34′48,0″E/30,017500 32,580000

Blokada Kanału Sueskiego w 2021 roku – incydent morski z udziałem Ever Given, kontenerowca o długości 400 metrów, który 23 marca 2021 o godzinie 7:40 czasu wschodnioeuropejskiego (UTC+2) osiadł na mieliźnie w Kanale Sueskim w Egipcie[2]. Kontenerowiec po utracie sterowności spowodowanej awarią zasilania[3] osiadł na mieliźnie na jednym z brzegów i utknął w poprzek kanału, całkowicie go blokując.

Następnego dnia po wejściu na mieliznę co najmniej 15 innych statków było trzymanych na kotwicowiskach, a około 200 statków czekało w kolejce do przepłynięcia przez kanał, podczas gdy sytuacja była naprawiana. Przeszkoda znajdowała się na południowym odcinku kanału, daleko na południe od odcinka, który rozwidla się na dwa kanały, więc inne statki nie mogły ominąć Ever Given. 29 marca statek został ściągnięty z mielizny i przywrócony do stanu pływającego[4]. Wkrótce żegluga została wznowiona.

Tło wydarzeń

[edytuj | edytuj kod]

Ever Given to kontenerowiec klasy Golden, jeden z największych kontenerowców na świecie, i ex aqueo z innymi statkami klasy Golden jest to największy statek z obsługiwanych przez firmę Evergreen Marine (w czasie incydentu). Budowę ustanowiono 25 grudnia 2015 r, rozpoczęto 9 maja 2018, a zakończono 25 września 2018[5]; właścicielem jest Shoei Kisen Kaisha, spółka zależna japońskiej firmy Imabari Shipbuilding, a operatorem jest firma Evergreen Marine z Tajwanu. Statek jest zarejestrowany w Panamie[6].

Kanał Sueski został otwarty w 1869 roku i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych na świecie. Specjalista ds. Transportu morskiego Camille Egloff z Boston Consulting Group zauważył, że „cały ruch przybywający z Azji przechodzi przez Kanał Sueski”, co czyni go „absolutnie krytycznym”[7]. Około pięćdziesięciu statków dziennie przepływa przez kanał.

W latach poprzedzających incydent na Kanale Sueskim osiadały liczne statki. 25 lutego 2016 masowiec New Katerina osiadł na mieliźnie w kanale podczas podróży z Ukrainy do Qingdao. New Katerina wypłynęła po dwunastu dniach; ruch w kanale nie został zakłócony w tym okresie[8]. 28 kwietnia 2016 kontenerowiec MSC Fabiola osiadł na mieliźnie w Wielkim Jeziorze Gorzkim po wystąpieniu problemów z silnikiem, zmuszając urzędników kanału do czasowego zawieszenia wszystkich konwojów kierujących się na północ i zatrzymania wszystkich konwojów w kierunku południowym w kanale. MSC Fabiola wypłynął 30 kwietnia i kontynuował przeprawę przez kanał[9][10]. 17 lipca 2018 kontenerowiec Aeneas osiadł na mieliźnie w kanale, powodując zderzenie z udziałem trzech masowców za nim: Sakizaya Kalon, Panamax Alexander i Osios David[11][12]. Większość z tych incydentów miała stosunkowo niewielki wpływ na ruch w Kanale Sueskim.

Incydent

[edytuj | edytuj kod]
Ever Given w marcu 2020

W chwili zdarzenia Ever Given podróżował z Tanjung Pelepas w Malezji do Rotterdamu w Holandii. Był piąty w konwoju zmierzającym na północ, a za nim, gdy osiadł na mieliźnie, podążało piętnaście statków. Cała załoga składała się z obywateli Indii.

23 marca 2021 o 07:40 czasu wschodniego (UTC + 2) Ever Given podróżował przez Kanał Sueski, kiedy złapała go burza piaskowa. Silny wiatr, który osiągnął 74 km/h, spowodował „utratę sterowności statku”, powodując odchylenie kadłuba[2][13]. Ever Given następnie osiadł na mieliźnie w odległości 151 km od Port Said nad Morzem Śródziemnym i 10 km od portu w Suezie nad Zatoką Sueską i obrócił się bokiem, nie mogąc się uwolnić, blokując kanał po obu stronach. Załoga Ever Given nie zgłosiła żadnych obrażeń.

Ponad 200 statków po obu stronach kanału zostało zablokowanych przez Ever Given, w tym pięć innych kontenerowców o podobnej wielkości[14], 41 masowców i 24 tankowce. Statki dotknięte skutkami miały w przybliżeniu 16,9 miliona ton nośności[14]. Niektórzy zacumowali w portach i kotwicowiskach w okolicy, podczas gdy wiele pozostało na miejscu. Żegluga w tym rejonie obejmuje zarówno małe statki towarowe, jak i duże statki, w tym statek rosyjskiej marynarki wojennej, tankowiec klasy Ałtaj Kola, który wcześniej tego dnia uczestniczył w niewielkiej kolizji z masowcem Ark Royal[15][16][17].

Odpowiedź

[edytuj | edytuj kod]
Ever Given zakleszczony w kanale

Urzędnicy planowali przesunąć dwa statki zza Ever Given, aby zrobić miejsce na operację ponownego zanurzenia. Ze statku usunięto paliwo, wodę balastową i kilka kontenerów, aby pomóc w jego odciążeniu, podczas gdy ciężkie maszyny pracowały nad wykopaniem dziobu. 25 marca osiem holowników asystowało przy próbie uwolnienia[18]. Koparka została również wykorzystana do uwolnienia przedniej części statku towarowego[19]. Peter Berdowski, dyrektor generalny Royal Boskalis Westminster, 25 marca stwierdził, że operacja „może trwać od kilku dni do kilku tygodni”[20].

W dniu 25 marca Zarząd Kanału Sueskiego zawiesił żeglugę przez Kanał Sueski do czasu wypłynięcia Ever Given[18][21]. Tego samego dnia doradca ds. portów morskich egipskiego prezydenta Abdela Fattaha el-Sisiego oświadczył, że spodziewa się udrożnienia kanału w ciągu „maksymalnie 48–72 godzin”[22]. Następnego dnia władze Kanału Sueskiego poinformowały, że prace pogłębiania zostały ukończone w około 87 procentach.

26 marca chiński kontenerowiec OOCL United Kingdom opuścił teren Kanału Sueskiego i zdecydował się opłynąć Afrykę wokół Przylądka Dobrej Nadziei, aby tą drogą dotrzeć do portu w Gdańsku[23][24].

27 marca w zatorze po obu stronach Kanału znajdowało się już 320 statków[25]. Stany Zjednoczone zaoferowały pomoc władzom Egiptu w przesunięciu kontenerowca[26].

28 marca prezes Zarządu Kanału Sueskiego generał porucznik Osama Rabie poinformował, że w sprawie utknięcia statku Ever Given prowadzone jest dochodzenie, mające ustalić, czy silny wiatr był jedyną przyczyną incydentu. Rozważane są również błędy techniczne lub pomyłka załogi[27]. Na miejsce wypadku dotarły dodatkowe holowniki, to jest: holenderski Alp Guard i włoski Carlo Magno, mające pomóc przesunąć statek[28][29].

29 marca Ever Given o godzinie 5:30 kontenerowiec został ściągnięty z mielizny[30], częściowo wypłynął, choć nadal tkwił w kanale. Zdjęcia satelitarne wykazały, że dziób statku był częściowo odsunięty od brzegu, chociaż tkwił na krawędzi kanału. Rufa statku obróciła się i znalazła się na środku toru wodnego[31]. Statek został ostatecznie uwolniony i ruszył ponownie o 15:05 czasu lokalnego, po czym został odholowany do Wielkiego Jeziora Gorzkiego w celu przeprowadzenia inspekcji[32][33]. Władze kanału poinformowały agencje żeglugowe, że kanał ma zostać ponownie otwarty od 19:00 czasu lokalnego, kiedy po przeszukaniu dna Kanału Sueskiego stwierdzono, że kanał jest w dobrym stanie[34]. Ruch statków wznowiono około 19:00[35]. W tym momencie, w powstałym zatorze czekało ponad 400 statków: około 200 na Morzu Czerwonym, prawie 200 na Morzu Śródziemnym, i około 50 na Jeziorach Gorzkich[36]. Generał Osama Rabie poinformował, że odblokowanie zatoru utworzonego z ponad 360 statków, czekających w kolejkach po obu stronach kanału, potrwa dwa lub trzy dni[37].

Blokada kontenerowców spowodowała opóźnienia w łańcuchu dostaw i straty finansowe wielu krajów i prywatnych przedsiębiorstw. W zablokowanych jednostkach znalazło się 100 statków, przewożących towary z Azji dla sieci IKEA oraz 80 statków transportujących herbatę i kawę, co wywołało wzrost cen towarów w Europie[38].

Prezes Zarządu Kanału Sueskiego Osama Rabie oszacował, że łączne straty Egiptu wynoszą ponad miliard dolarów[39][40][41]. W kwietniu władze Egiptu oczekiwały od firmy Shoei Kisen Kaisha, będącej właścicielem Ever Given, wypłaty odszkodowania w wysokości 916 mln dolarów, równoznacznej kosztom odblokowania kanału[42]. Firma zakwestionowała wysokość odszkodowania, co spowodowało, że władze Egiptu zarekwirowały kontenerowiec, do czasu wypłaty oczekiwanej kwoty[43][44]. W spór włączył się UK Club, ubezpieczyciel kontenerowca Ever Given, który również uznał, że żądana przez egipską stronę suma jest zbyt wysoka[45].

W maju, na skutek negocjacji pomiędzy stronami, władze Egiptu obniżyły wysokość oczekiwanego odszkodowania do 550 mln dolarów[46][47]. Firma Shoei Kisen Kaisha odmówiła wypłaty tej kwoty, gdyż wedle jej szacunków powinna ona wynosić 150 mln dolarów[46].

Spór pomiędzy stronami dotyczył również przyczyn powstałej blokady. Zdaniem władz kanału winę ponosił kapitan Ever Given i tym samym koszty akcji powinien pokryć właściciel statku. Firma Shoei Kisen Kaisha powoływała się na kontrakt handlowy z Zarządem Kanału Sueskiego, wedle którego to nie właściciel kontenerowca, ale zarząd kanału jest odpowiedzialny za akcje ratunkowe[48][47]. Część strat prywatnych przedsiębiorstw pokrywały firmy ubezpieczeniowe. Ergo Hestia z Sopotu zadeklarowała wypłatę ponad 700 tysięcy złotych odszkodowania ubezpieczonym klientom z Polski[49][50].

13 czerwca kontenerowiec wciąż znajdował się w Egipcie. Władze kraju podtrzymywały oczekiwaną wysokość odszkodowania, zaś właściciel statku odmawiał wypłaty[51]. Firma prawnicza Clyde & Co, reprezentująca producentów ładunków przewożonych kontenerowcem, wyceniła towary znajdujące się na Ever Given na 100 mln dolarów[52]. Wszystkie zostały zarekwirowane wraz ze statkiem i spowodowały straty producentów i ich klientów.

Dezinformacja

[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec marca w mediach społecznościowych pojawiły się nieprawdziwe informacje, wedle których za blokadę Kanału Sueskiego winę ponosiła Marwa Elselehdar, pierwsza kobieta pochodząca z Egiptu, która posiadała uprawnienia kapitana kontenerowców. Faktycznie Marwa Elselehdar nie miała nic wspólnego z wydarzeniem, a podczas incydentu znajdowała się na statku Aida IV[53][52][54].

W mediach społecznościowych kwestionowano również fakt destrukcyjnych skutków blokady na środowisko naturalne. Stanowisko argumentowano tym, iż ze statku do wody nie wydostało się paliwo lub inne substancje potencjalnie toksyczne. Faktycznie blokada Kanału Sueskiego szkodziła środowisku, na skutek wzmożonej emisji do atmosfery dwutlenku siarki, pochodzącego ze spalanego paliwa statków uwięzionych w zatorze[55]. Normy dwutlenku siarki w powietrzu zostały przekroczone pięciokrotnie, a chmura nad kanałem była widoczna na zdjęciach satelitarnych[55].

Wpływ na gospodarkę

[edytuj | edytuj kod]
Korek w Zatoce Sueskiej spowodowany przeszkodą, widziany przez satelitę Sentinel-1

W momencie wydarzenia około 10 procent całkowitego światowego handlu przepływa przez kanał o długości 193 km[56]. Według ekspertów incydent ten mógł spowodować opóźnienia w dostawach artykułów codziennego użytku dla klientów na całym świecie[57]. Historyk morski Sal Mercogliano powiedział Associated Press: „Każdego dnia, gdy kanał jest zamknięty, kontenerowce i tankowce nie dostarczają żywności, paliwa i towarów przemysłowych do Europy, a towary nie są eksportowane z Europy na Daleki Wschód”.

Według szacunków Lloyd’s List każdy dzień blokady powodował zakłócenia na rynkach o dodatkowe 9 miliardów USD[14][58]. Michael Lynch, prezes Strategic Energy & Economic Research, przypisał wzrost cen ropy „ludziom kupującym po ostatnich spadkach cen ropy, z zamknięciem Suezu jako czynnikiem pobudzającym do akcji”, a James Williams, ekonomista ds. energii w WTRG Economics powiedział, że z powodu istniejących zapasów „kilka dni spowolnienia dostaw [ropy] nie ma krytycznego znaczenia dla rynku”[59]. Wydarzenie to tylko opóźniło dostawy towarów, co mogło mieć wpływ tylko na branże z istniejącymi niedoborami, takie jak półprzewodniki. Sugerowano, aby w dłuższej perspektywie złagodzić niedobory towarów, można było zamawiać następne przesyłki wcześniej niż zwykle, aż do wyrównania różnicy. Jednak konsultant z innej firmy zauważył, że nawet krótkotrwałe zakłócenie w Kanale Sueskim mogło wywołać efekt domina przez kilka miesięcy w łańcuchu dostaw[60].

Alternatywną trasą ruchu morskiego między Azją a Europą jest podróż dookoła kontynentu afrykańskiego, która obejmuje około 9000 km i trwa około 10 dni. Rosja wykorzystała ten incydent do promowania arktycznych szlaków żeglugowych jako krótszej alternatywy dla przewożenia towarów dookoła Afryki[61].

Obawy związane z piractwem wynikające z bezprecedensowej koncentracji cennych statków na tak małym obszarze skłoniły firmy żeglugowe do skierowania zapytań do Piątej Floty Stanów Zjednoczonych w sprawie bezpieczeństwa[62].


Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Kanał Sueski odblokowany. Statek Ever Given zepchnięty z mielizny [online], wiadomosci.onet.pl [dostęp 2021-03-29].
  2. a b Magdy Samaan i inni, Suez Canal blocked by traffic jam after massive container ship runs aground [online], CNN [dostęp 2021-03-26].
  3. PBS, Mega-kontenerowiec Ever Given zablokował Kanał Sueski | PortalMorski.pl [online], www.portalmorski.pl [dostęp 2021-03-28] (pol.).
  4. Udało się! Kontenerowiec Ever Given został ściągnięty z mielizny w Kanale Sueskim [online], www.rmf24.pl [dostęp 2021-03-29] (pol.).
  5. ABS: American Bureau of Shipping [online], www.eagle.org [dostęp 2021-03-26].
  6. Giant ship blocking Suez canal partially refloated [online], the Guardian, 24 marca 2021 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  7. What are the consequences of Suez Canal incident?. 2021-03-24.
  8. Grounded Bulker Refloated in Suez Canal [online], The Maritime Executive [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  9. Grounded Container Ship Blocks Suez Canal [online], The Maritime Executive [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  10. Grounded Container Ship in Suez Canal Refloated [online], The Maritime Executive [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  11. Multiple ship groundings and collisions lead to Suez Canal chaos [online], www.ship-technology.com [dostęp 2021-03-26].
  12. Multi-Vessel Pileup in Suez Canal [online], The Maritime Executive [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  13. Suez Canal Snarled by Giant Ship Choking Key Trade Route, „Bloomberg.com”, 23 marca 2021 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  14. a b c Suez blockage extends as salvors fail to free Ever Given. Lloyd’s List.
  15. Bulk carrier collided with Russian Navy tanker off Suez | KOLA – Flee… [online], archive.is, 24 marca 2021 [dostęp 2021-03-26].
  16. KOLA (Oil Products Tanker) Registered in Russia – Vessel details, Cur… [online], archive.is, 25 marca 2021 [dostęp 2021-03-26].
  17. KOLA, Oil Products Tanker – Details and current position – IMO 672000… [online], archive.is, 25 marca 2021 [dostęp 2021-03-26].
  18. a b Suez Canal suspends traffic as tug boats work to free ship: Live [online], www.aljazeera.com [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  19. Mostafa Salem i inni, Dislodging the huge ship blocking the Suez Canal could take 'days to weeks,' as the traffic jam builds [online], CNN [dostęp 2021-03-26].
  20. Refloating the Suez Canal can take weeks: ‘Very heavy whale on the beach’ | NOW | EN24 News [online] [dostęp 2021-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-26] (ang.).
  21. Suez Canal suspends traffic in bid to refloat ship [online], 25 marca 2021 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  22. Cargo ship still stuck across Suez Canal, but Egyptian official says it will be freed over weekend [online], www.cbsnews.com [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  23. OOCL UNITED KONGDOM opuścił obszar Kanału Sueskiego, zmierza w kierunku RPA – GospodarkaMorska.pl [online], GospodarkaMorska.pl – twój portal morski [dostęp 2021-03-27] (pol.).
  24. Krzysztof Janoś, Kanał Sueski zablokowany. Pierwszy statek płynący z towarami z Chin do Gdańska okrąży Afrykę. Będzie drożej i później [online], www.money.pl [dostęp 2021-03-27] (pol.).
  25. To nie wiatr? Nowe informacje o wypadku w Kanale Sueskim [online], www.rmf24.pl [dostęp 2021-03-27] (pol.).
  26. ANA, Joe Biden zaniepokojony blokadą Kanału Sueskiego. Biały Dom oferuje pomoc [online], www.money.pl [dostęp 2021-03-29] (pol.).
  27. Kontenerowiec zablokował Kanał Sueski. „Niedziela jest kluczowa” [online], Onet Wiadomości, 28 marca 2021 [dostęp 2021-03-28] (pol.).
  28. Dwa holowniki śpieszą do Kanału Sueskiego, by pomóc w przesunięciu kontenerowca [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2021-03-29] (pol.).
  29. Szósty dzień blokady na Kanale Sueskim. Na pomoc spieszą ciężkie holowniki [online], www.rmf24.pl [dostęp 2021-03-29] (pol.).
  30. Wioletta Hass, Ever Given odblokowany. Jednak Kanał Sueski nadal pozostanie zamknięty [online], StrefaInwestorow.pl, 29 marca 2021 [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  31. Ship 'partially refloated,' but still stuck in Suez Canal.
  32. Suez Canal traffic finally moving again after stranded ship refloated.
  33. Suez canal: Ever Given container ship freed after a week.
  34. Traffic in Suez Canal resumes after stranded ship refloated – Business and Economy News.
  35. Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2021-06-13].
  36. المال نيوز. [dostęp 2021-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-29)].
  37. Kilkaset statków czeka w kolejce. Kanał Sueski odblokowany [online], www.rmf24.pl [dostęp 2021-03-29] (pol.).
  38. Ikea wśród firm dotkniętych wypadkiem kontenerowca Ever Given na Kanale Sueskim. Globalny łańcuch dostaw nadszarpnięty [online], Wiadomości Handlowe [dostęp 2021-06-13] (ang.).
  39. Egipt może stracić na blokadzie Kanału Sueskiego ponad miliard dolarów [online], www.rmf24.pl [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  40. Kolejka statków rozładowuje się powoli. „Straty, jeśli Bóg pozwoli, sięgną miliarda dolarów” [online], TVN24 Biznes [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  41. Jakub Stasiak, Kanał Sueski. „Niefortunny” manewr wart ponad miliard dolarów [online], www.money.pl [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  42. WPROST.pl, Efekt Ever Given. Polscy ubezpieczyciele ruszają z wypłatą pieniędzy [online], Biznes Wprost, 29 kwietnia 2021 [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  43. Wyborcza.pl [online], wyborcza.biz [dostęp 2021-06-13].
  44. Egipt zarekwirował kontenerowiec Ever Given. Trwają negocjacje w sprawie wypłaty odszkodowania [online], nextgazetapl [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  45. Ilona Twardowska, Zaostrza się spór o odszkodowanie za blokadę Kanału Sueskiego | Świat [online], Gazeta Ubezpieczeniowa – Portal, 11 maja 2021 [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  46. a b Władze Kanału Sueskiego: podczas operacji ratowania Ever Given zginął człowiek – GospodarkaMorska.pl [online], GospodarkaMorska.pl – twój portal morski [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  47. a b Kontenerowiec przez sześć dni blokował Kanał Sueski. Egipskie władze: w czasie akcji ratunkowej zginął człowiek [online], TVN24 [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  48. Kanał Sueski zostanie poszerzony. Ma to zapobiec ponownej blokadzie przez kontenerowiec [online], wiadomosci.onet.pl [dostęp 2021-06-13].
  49. Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2021-06-13].
  50. Koszty ratowania kontenerowca Ever Given pokryje… polski ubezpieczyciel. Ale tylko w niewielkiej części [online], Bezprawnik, 26 kwietnia 2021 [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  51. Egipt. Kontenerowiec, który blokował Kanał Sueski, wciąż ‘aresztowany’. Za zwolnienie chcą miliarda dol. [online], nextgazetapl [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  52. a b Marwa Elselehdar: 'I was blamed for blocking the Suez Canal’, „BBC News”, 3 kwietnia 2021 [dostęp 2021-06-13] (ang.).
  53. Kapitan Marwa Elselehdar oskarżana o blokadę Kanału Sueskiego. „Byłam w szoku” [online], nextgazetapl [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  54. Marwa Elselehdar say dem blame her for di Suez Canal blockage, „BBC News Pidgin” [dostęp 2021-06-13].
  55. a b The long reach of Mount Etna’s gas emissions, „BBC News”, 14 kwietnia 2021 [dostęp 2021-06-13] (ang.).
  56. Isabel DeBre i inni, How did the Suez Canal cargo ship get stuck? What we know about blockage, effect on supply chain [online], 6abc Philadelphia, 26 marca 2021 [dostęp 2021-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-26] (ang.).
  57. 'Anything you see in the stores’ could be affected by Canal logjam, shipping experts say [online], NBC News [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  58. Shipping losses mount from cargo vessel stuck in Suez Canal [online], AP NEWS, 25 marca 2021 [dostęp 2021-03-26].
  59. Myra P. Saefong, Why the blockage of the Suez Canal matters for oil prices [online], MarketWatch [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  60. Ship still stuck in Suez Canal as backlog grows to 150 other ships | CBC News, „CBC” [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  61. The Moscow Times, Russia Floats Arctic Shipping Route as ‘Viable’ Suez Canal Alternative [online], The Moscow Times, 25 marca 2021 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  62. Robert Hart, Shipping Companies Stuck Near Suez Are Reportedly Alerting U.S. Navy Over ‘Piracy Risks’ [online], Forbes [dostęp 2021-03-26] (ang.).