Przejdź do zawartości

Blaszkodziobe

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Blaszkodziobe
Anseriformes[1]
Wagler, 1831
Ilustracja
Przedstawiciel rzędu – samiec krzyżówki (Anas platyrhynchos)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodziny

Blaszkodziobe (Anseriformes) – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki wodne zamieszkujące wszystkie kontynenty poza Antarktydą[2].

Cechy charakterystyczne

[edytuj | edytuj kod]

Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:

  • gęste i zbite, nieprzemakalne upierzenie z dobrze rozwiniętą warstwą puchową pełni rolę doskonałej izolacji termicznej. Zwiększa ją jeszcze natłuszczanie dziobami piór wydzieliną gruczołu kuprowego
  • dobrze rozwinięty gruczoł kuprowy
  • bardzo dobrze pływają, większość gatunków również nurkuje
  • otwarte nozdrza
  • dziób szeroki, spłaszczony, pokryty wrażliwą skórą, opatrzony na brzegach zachodzącymi na siebie blaszkowatymi wyrostkami. Poszukując pożywienia w wodzie, ptaki te przepuszczają wodę między blaszkami, na blaszkach zaś zatrzymują się bezkręgowce i rośliny, które stanowią ich pożywienie. Dziób ten działa więc jak sito. Na jego końcu znajduje się płytka rogowa zwana paznokciem
  • skrzydła z reguły dobrze rozwinięte. W locie silne i wytrwałe, ale nie potrafią szybować. Lecąc wydają charakterystyczny świst
  • ogon przeważnie krótki
  • długość szyi zależy od sposobu pobierania pokarmu – łabędzie żerują na największej głębokości, mają 25 kręgów szyjnych, gęsi 18, a tracze łowiące ryby na powierzchni zaledwie 16[3]
  • nogi zwykle krótkie lub średniej długości; osadzone w tyle tułowia (u kaczek nurkujących – słabo chodzą po ziemi) lub w jego połowie
  • nogi są mocne i przystosowane do pływania – trzy przednie palce są połączone błoną pławną, a palec tylny znajduje się nieco wyżej niż reszta
  • latają szybko i wytrwale np. cyraneczka leci z prędkością 120 km/h
  • kaczki i tracze wykazują silny dymorfizm płciowy – samce są barwnie upierzone w przeciwieństwie do samic, którym takie upierzenie mogłoby przeszkadzać w czasie spokojnego wysiadywania jaj. Natomiast u gęsi i łabędzi dymorfizm nie jest widoczny, samce są tylko trochę bardziej masywne
  • kaczki pierzą się dwa razy w roku (podobnie jak łabędzie) – jesienią częściowa zmiana piór pokrywowych nadaje kaczorom barwy godowe. Latem pierzenie jest całkowite przez co samce przez 3 miesiące są skromniej upierzone. Gęsi pierzą się tylko raz, ale całkowicie. Mimo różnic wszystkie europejskie blaszkodziobe w tym czasie nie mogą latać, dlatego w tym okresie trudno je zauważyć, gdyż kryją się w trzcinach
  • samice wysiadują zwykle dużą liczbę jaj. Samce łabędzi i gęsi opiekują się potomstwem. Młode są zagniazdownikami – po wykluciu są dobrze rozwinięte i umieją żerować. W pierwszym okresie życia pokryte puchem, gdy wyschnie wychodzą z gniazd na żerowanie

Niektóre gatunki zostały udomowione przez człowieka (kaczka domowa – pochodzi od krzyżówki, gęś domowa – od gęgawy, bernikli kanadyjskiej lub gęsi łabędzionosej) i są cenione ze względu na pióra, puch, jaja, mięso.

Najmniejszym gatunkiem rzędu jest cyraneczka o rozpiętości skrzydeł samca do 0,6 metra, a największym łabędź niemy – 2,5 m.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Do rzędu należą następujące rodziny[4]:

oraz wymarłe

Kladogram

[edytuj | edytuj kod]

Kladogram rzędu Anseriformes[7]:

Anseriformes
Anhimidae

Anhima



Chauna




Anseranatidae

Anseranas



Anatidae
Dendrocygninae

Thalassornis



Dendrocygna




Stictonettinae

Stictonetta



Plectropterinae

Plectropterus




Anserinae
Biziurini

Biziura



Nettapodini

Nettapus




Oxyurini

Heteronetta




Nomonyx



Oxyura




Anserini

Malacorhynchus





Coscoroba



Cereopsis





Cygnus




Branta



Anser








Anatinae
Tadornini

Merganetta






Neochen



Oressochen




Chloephaga





Radjah




Alopochen



Tadorna






Mergini

?Histrionicus




?†Camptorhynchus




Clangula





?Polysticta



Somateria





Melanitta




Bucephala




Mergellus




Lophodytes



Mergus










Cairinini

Cairina



Aix



Callonettini

Callonetta




Aythyini


Chenonetta




Hymenolaimus



Sarkidiornis







Pteronetta



Cyanochen





Marmaronetta




Asarcornis





?Rhodonessa



Netta




Aythya







Anatini




Lophonetta




Amazonetta



Speculanas





Tachyeres





Sibirionetta



Spatula






Mareca



Anas






Salvadorina








Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Anseriformes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-14]. (ang.).
  3. Karel Stastny, Ptaki wodne, Wydawnictwo Delta, Warszawa 1993
  4. Systematyka i nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Rząd: Anseriformes Wagler, 1831 - blaszkodziobe (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-14].
  5. Alden H. Miller, Lawrence H. Compton. Two fossil birds from the Lower Miocene of South Dakota. „The Condor”. 41 (4), s. 153–156, 1939. (ang.). 
  6. Patricia Vickers Rich. The Dromornithidae: An extinct family of large ground birds endemic to Australia. „Department of National Development Bureau of National Resources, Geology and Geophysics Bulletin”. 184, s. 1–196, 1979. (ang.). 
  7. J. Boyd III: Anseriformes. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-10]. (ang.).