Black Hills
 Inyan-Kara, jeden ze szczytów Gór Czarnych | |
| Kontynent |
Ameryka Północna |
|---|---|
| Państwo | |
| Najwyższy szczyt | |
| |
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |
| 44°N 104°W/44,000000 -104,000000 | |
Black Hills – pasmo górskie na granicy stanów Dakota Południowa i Wyoming w Stanach Zjednoczonych, wznoszący się na terenie Wielkich Równin[1]. Region ten, z powodu swojego odcięcia od Gór Skalistych ma wiele cech geologicznej anomalii i jest prawdopodobnie pochodzenia wulkanicznego. Uważany był przez Indian północnoamerykańskich za miejsce święte, zwane przez nich Paha Sapa[2].
Cechy geograficzne
[edytuj | edytuj kod]
Góry leżą w zachodniej części Dakoty Południowej i rozciągają się aż do wschodniego Wyomingu.
- Szerokość geograficzna: 43°30' do 45° N
- Długość geograficzna: 103° do 105° W
Pasmo górskie ma długość ok. 201,17 km i szerokość 104,61 km[3]. Pasmo Black Hills zajmuje około 15 500 km²[4]. Jest niejako przedłużeniem wychodzących z Gór Skalistych pasm Bighorn i Gór Śnieżnych. Góry wypiętrzają się z wysokości od 760 do 900 m n.p.m., a najwyższym szczytem jest Harney Peak w Dakocie Południowej[5] (2207 m[6]). Wydobywano tam złoto, ołów, węgiel, sól oraz ropę naftową.
Atrakcje turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej znaną atrakcją turystyczną jest Mount Rushmore, czyli wykute w skale głowy czterech prezydentów Stanów Zjednoczonych[7]. Podobny projekt, jednak dużo większy to niedokończony Pomnik Szalonego Konia, dłuta amerykańskiego rzeźbiarza polskiego pochodzenia – Korczaka Ziółkowskiego. Oba projekty wzbudzają pewne kontrowersje – część bardziej tradycyjnych Dakotów uważa, że profanują one ich święte góry, wypaczają historię i uwłaczają pamięci bohaterów plemienia, pozostali Indianie nie mają jednak nic przeciwko wykorzystywaniu możliwości ekonomicznych i edukacyjnych, które stwarza istnienie obu centrów turystycznych.
Miasto Deadwood było pierwszą osadą poszukiwaczy złota i jest miejscem, gdzie kręcono serial telewizyjny o tej samej nazwie dla telewizji HBO.
Spór o święte miejsce Indian
[edytuj | edytuj kod]
Black Hills (Paha Sapa) to jedne ze świętych gór Indian Ameryki Północnej, szczególne w ich kulturze miejsce święte wykorzystywane jako obszar tradycyjnych pielgrzymek, modlitw, ceremonii, poszukiwania wizji i składania ofiar przez Indian z wielu okolicznych plemion od czasów przed europejską kolonizacją Ameryki Północnej do dziś. Szczególny stosunek tradycyjnych Indian do Ziemi, w tym do Black Hills traktowanych jako jedno ze świętych miejsc północnoamerykańskich Indian, bywa źródłem konfliktów z innymi użytkownikami gór, które ochronie podlegają tylko częściowo i nie zawsze z uwzględnieniem interesów tubylczych Amerykanów.
Pomimo zagwarantowania przez rząd Stanów Zjednoczonych prawa Siuksów do Black Hills traktatami w Fort Laramie z lat 1851 i 1868 oraz wojen Indian Wielkich Równin w obronie ziem plemiennych w latach 60. i 70. XIX wieku, Góry Czarne stały się stopniowo obszarem amerykańskiego osadnictwa i eksploatacji przemysłowej, a ostatnio także - masowej turystyki. Zdaniem hołdujących tradycji Indian nie tylko gwałci to prawa własności Siuksów, ale także narusza ich prawa do wolności praktyk religijnych oraz świętość całych Gór Czarnych i znajdujących się w nich tubylczych sanktuariów (Bear Butte, Inyan Kara, czy Wind Cave).
Wyroki sądów amerykańskich z lat osiemdziesiątych XX wieku potwierdziły historyczne prawa sześciu plemion Siuksów do Black Hills i przyznały im wielomilionowe odszkodowania, jednak Siuksowie odmawiają ich przyjęcia (zgodnie z głoszonym przez nich hasłem „Black Hills nie są na sprzedaż!”). Domagają się zwrotu przynajmniej części Black Hills w naturze (na mocy ustawy Kongresu) i większego udziału w zarządzaniu terenami publicznymi położonymi w górach, do których nadal wielu z nich pielgrzymuje w celach religijnych.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Black Hills, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-12-19].
- ↑ Roger L. Di Silvestro: In The Shadow of Wounded Knee: The Untold Final Story of the Indian Wars. Bloomsbury Publishing USA, 6 lutego 2007, s. 53. ISBN 978-0-8027-1514-2.
- ↑ Black Hills National Forest – Home. fs.usda.gov. [dostęp 2016-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-19)]. (ang.).
- ↑ Terry W. Bettis: Guards at the Gate: How to Win the War at Home. AuthorHouse, 1 października 2009, s. 110. ISBN 978-1-4389-8607-4.
- ↑ The Federal Writers’ Project: The WPA Guide to South Dakota: The Federal Writers’ Project Guide to 1930s South Dakota. Minnesota Historical Society, 14 października 2008, s. 355. ISBN 978-0-87351-710-2.
- ↑ Clifford A. Pickover: The Book of Black: Black Holes, Black Death, Black Forest Cake and Other Dark Sides of Life. Courier Corporation, 2013, s. 4. ISBN 978-1-60660-049-8.
- ↑ Peter Gardella: American Civil Religion: What Americans Hold Sacred. OUP USA, 2014, s. 232. ISBN 978-0-19-530018-5.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ray H. Mattison: The First Fifty Years. National Park Service, 1955. [dostęp 2012-09-29].