August Zaleski

August Zaleski
Data i miejsce urodzenia	13 września 1883 ; Warszawa, Królestwo Polskie, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	7 kwietnia 1972 ; Londyn, Wielka Brytania
	Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie
Okres	od 9 czerwca 1947; do 7 kwietnia 1972; (od 1954 równolegle z Radą Trzech)
Pierwsza dama	Ewelina Zaleska
Poprzednik	Władysław Raczkiewicz
Następca	Stanisław Ostrowski
	Szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP
Okres	od 23 sierpnia 1941; do 1945
Poprzednik	Władysław Neuman
	Minister spraw zagranicznych RP
Okres	od 30 września 1939; do 25 lipca 1941
Poprzednik	Józef Beck
Następca	Edward Raczyński
	Minister spraw zagranicznych RP
Okres	od 15 maja 1926; do 2 listopada 1932
Poprzednik	Kajetan Dzierżykraj-Morawski
Następca	Józef Beck
	Poseł RP we Włoszech
Okres	od 5 kwietnia 1922; do 3 lutego 1926
Poprzednik	Maciej Loret (chargé d’affaires ad interim)
Następca	Stanisław Kozicki
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

August Zaleski (ur. 13 września 1883 w Warszawie, zm. 7 kwietnia 1972 w Londynie) – polski polityk i dyplomata, dwukrotny minister spraw zagranicznych (1926–1932 i 1939–1941), w latach 1947–1972 drugi prezydent RP na uchodźstwie (następca Władysława Raczkiewicza). W 1954 r. bez podstaw prawnych^[3] przedłużył formalnie zakończoną wówczas kadencję prezydencką na czas nieokreślony i sprawował urząd prezydenta do śmierci w 1972 r., co doprowadziło do rozłamu politycznego na uchodźstwie i utworzenia Rady Trzech – opozycyjnego ośrodka przypisującego sobie uprawnienia głowy państwa.

Życiorys

Urodził się 13 września 1883 w Warszawie, w rodzinie Szczęsnego i Anny z Szydłowskich^[4]. Absolwent Gimnazjum Praskiego w Warszawie (obecnie liceum Władysława IV) z 1901. Następnie wyjechał do Anglii i w 1911 ukończył studia na wydziale ekonomii Uniwersytetu Londyńskiego (London School of Economics), uzyskując tytuł B. Sc. (Econ.)^[4]. Pracował przez pewien czas jako bibliotekarz w Bibliotece Ordynacji Krasińskich w Warszawie, przygotowując się do podjęcia kariery naukowej^[4]. W 1913 została wydana jego praca pt. Konfraternia Kupiecka Miasta Starej Warszawy^[4].

I wojna światowa

Po wybuchu I wojny światowej zaangażował się w sprawy polityczne^[4]. W 1915 został skierowany do Londynu jako delegat Bloku Stronnictw Niepodległościowych celem propagowania suwerenności Polski^[4] (jego misją było przekonanie Brytyjczyków, że akcja Piłsudskiego nie jest wymierzona w zachodnie mocarstwa Ententy, tylko w Rosję). W Londynie został kierownikiem Polskiego Komitetu Informacyjnego^[4]. W 1917 podjął stałe wykłady z literatury i języka polskiego, zostając lektorem w King’s College na Uniwersytecie Londyńskim^[4]. Związał się z ruchem wolnomularskim^[5]^[6].

Okres międzywojenny

Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 został kierownikiem misji polskiej w Szwajcarii, a następnie do kwietnia był chargé d’affaires w Bernie^[4]. W tym okresie w dniu 1 grudnia 1918 otrzymał zawiadomienie od rządu Wielkiej Brytanii o uznaniu niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i osoby Marszałka Józefa Piłsudskiego jako Naczelnika Państwa^[4]. Od kwietnia 1919 uczestniczył w konferencji pokojowej w Paryżu będąc członkiem polskiej delegacji^[4]. Po zawarciu pokoju został szefem Wydziału Wielkich Mocarstw w Ministerstwie Spraw Zagranicznych^[4]. W 1921 został mianowany posłem RP w Atenach w Grecji^[4]. W 1921 skierowany na stanowisko dyrektora Departamentu Politycznego w MSZ^[4]. W 1922 mianowany posłem RP w Rzymie we Włoszech^[4]. Po przewrocie majowym 1926 był we wszystkich rządach RP do 1932 ministrem spraw zagranicznych^[4]. Na tym stanowisku podpisał m.in. konwencję w sprawie niewolnictwa, Pakt Brianda-Kellogga (których Polska była jednym z państw założycielskich), traktat handlowy z Niemcami, pierwszy pakt o nieagresji z ZSRR^[4]. Brał udział w pracach Ligi Narodów, zawarł porozumienie gwarantujące Polsce miejsce w jej Radzie oraz został prezesem tejże^[4]. W latach 1928–1935 zasiadał w Senacie kadencji II (1928–1930) i III (1930–1935).

Po odejściu z MSZ od listopada 1932 pracował na stanowisku prezesa (szefa Rady Nadzorczej) Banku Handlowego w Warszawie do 1939^[4]. Pełnił także funkcje prezesa Polsko-Amerykańskiej Izby Handlowej i prezesa Polsko-Francuskiego Towarzystwa^[4].

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939, po okupacji terytorium Polski przez Wehrmacht i Armię Czerwoną (w konsekwencji ataku III Rzeszy i agresji ZSRR) przekroczył granicę polsko-rumuńską. Dotarł do Francji, gdzie został ministrem spraw zagranicznych w powołanym 30 września 1939 rządzie gen. Władysława Sikorskiego^[4]. Od 18 do 20 lipca 1940 desygnowany był na stanowisko premiera, po zdymisjonowaniu Sikorskiego. Ostatecznie rządu nie sformował, nie został też zaprzysiężony przez prezydenta, a misję stworzenia nowego gabinetu skutecznie wypełnił dotychczasowy premier. Po podaniu się do dymisji w lipcu 1941 w proteście przeciw układowi Sikorski-Majski, sposobowi jego negocjacji i pominięciu ministra spraw zagranicznych przy formułowaniu i zawarciu układu, został szefem Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza.

Okres powojenny

W czerwcu 1947, po śmierci Raczkiewicza, objął urząd prezydenta RP na uchodźstwie^[4]. Ponieważ uprzednio wyznaczonym następcą prezydenta RP był Tomasz Arciszewski, zmiana ta wywołała spory w środowisku polskiej emigracji politycznej. PPS przeciwstawiła się objęciu urzędu przez Augusta Zaleskiego, co pociągnęło za sobą dymisję rządu Arciszewskiego. W 1954, po zakończeniu siedmioletniej kadencji, prezydent Zaleski zdecydował pozostać na swoim urzędzie. Nie miało to jednak żadnego umocowania prawnego w przepisach konstytucji kwietniowej z 1935^[3] (uznawanej przez rząd londyński za jedyną legalną i nadal obowiązującą). Swoją decyzję uzasadniał stanem wyższej konieczności wywołanym przez tzw. aferę Bergu – międzynarodową aferę szpiegowską, w którą zamieszane były m.in. ugrupowania opozycyjne wobec Zaleskiego^[7]. Wydarzenie to przyczyniło się do trwającego przez niemal dwie dekady konfliktu w polskich władzach na uchodźstwie. Większość polityków emigracyjnych (w tym generałowie Władysław Anders i Tadeusz Bór-Komorowski) wypowiedziała posłuszeństwo Zaleskiemu. Uznając, że przedłużając pozakonstytucyjnie swoją kadencję złamał akt zjednoczenia narodowego, utworzyła w 1954, z poparciem emigracyjnej Rady Jedności Narodowej, Radę Trzech – substytucyjną kolegialną głowę państwa, urzędującą aż do śmierci Augusta Zaleskiego w 1972. W skład Rady Trzech wchodzili początkowo: Władysław Anders, Tomasz Arciszewski i hr. Edward Raczyński. Po śmierci Tomasza Arciszewskiego jego miejsce w Radzie Trzech zajął Tadeusz Bór-Komorowski. Zwolennikiem Zaleskiego pozostał (do swego powrotu do kraju w 1956) Stanisław Cat-Mackiewicz. 24 lutego 1971 Zaleski wyznaczył swym następcą Stanisława Ostrowskiego^[8].

Zmarł 7 kwietnia 1972 w wieku 89 lat w Szpitalu Maltańskim w Londynie^[4]^[9]. Został pochowany na Cmentarzu Lotników i Spadochroniarzy Polskich w Newark po mszy św. odprawionej przez bp. Szczepana Wesołego^[4]. Po śmierci Zaleskiego w 1972 Rada Trzech rozwiązała się, uznając legalność nominacji Ostrowskiego.

Upamiętnienie

IV Rada Rzeczypospolitej Polskiej na swoim pierwszym posiedzeniu 9 listopada 1968 jednomyślnie uchwaliła, że prezydent August Zaleski swą przeszło 50-letnią służbą dla Polski dobrze zasłużył się Ojczyźnie^[10].

W 2008 r. Poczta Polska wyemitowała w nakładzie 600 tys. sztuk należący do serii „Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie” znaczek pocztowy o nominale 1,45 zł upamiętniający Augusta Zaleskiego^[11].

Od grudnia 2015 roku portret Augusta Zaleskiego wraz z portretami pozostałych prezydentów RP na uchodźstwie wisi na honorowym miejscu w holu ambasady RP w Londynie^[12].

12 listopada 2022 roku z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego do Polski zostały sprowadzone szczątki Augusta Zaleskiego oraz dwóch innych prezydentów RP na uchodźstwie: Władysława Raczkiewicza i Stanisława Ostrowskiego. Tego samego dnia w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie odbyły się uroczystości pogrzebowe m.in. z udziałem prezydenta Andrzeja Dudy i premiera Morawieckiego oraz pochówek w nowo powstałym Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie^[13]^[14]. Wraz z Mauzoleum, w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie została również otwarta Izba Pamięci, poświęcona Prezydentom RP na Uchodźstwie i ich działalności^[15]^[16].

Ordery i odznaczenia

Order Orła Białego (1947)^[17]^[18]
Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1935)^[19]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[20]^[21]
Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1937)^[22]

Order Zasługi I klasy (Węgry, 1928)^[20]^[23]
Order Korony Dębowej I klasy (Luksemburg, 1931)^[24]
Order Zasługi I klasy (Chile, 1931)^[20]^[25]
Order Krzyża Orła I klasy (Estonia, 1931)^[26]
Order Chrystusa I klasy (Portugalia, 1931)^[27]
Order Legii Honorowej I i III klasy (Francja)^[20]
Order śś. Maurycego i Łazarza I klasy (Włochy)^[20]
Order Korony Włoch I klasy (Włochy)^[20]
Order Trzech Gwiazd I klasy (Łotwa)^[20]
Order Gwiazdy Polarnej I klasy (Szwecja)^[20]
Order Leopolda I klasy (Belgia)^[20]
Order Karola III I klasy (Hiszpania)^[20]
Order Lwa Białego I klasy (Czechosłowacja)^[20]
Order Świętego Olafa I klasy (Norwegia)^[20]
Order Białej Róży Finlandii I klasy (Finlandia)^[20]
Order Grobu Świętego I klasy (Stolica Apostolska)^[20]
Order Korony Jugosłowiańskiej I klasy (Jugosławia, 1931)^[20]^[28]
Order Orła Białego I klasy (Jugosławia)^[20]
Order Gwiazdy Rumunii I i II klasy (Rumunia)^[20]
Wielki Krzyż Magistralny kawalerów maltańskich (1930)^[29]
Order Kłosa Złotego I klasy (Chiny)^[20]

Przypisy

↑ Sprawował swój urząd, nie licząc się z upływem kadencji, której koniec, zgodnie z art. 20 ust. 1 w zw. z art. 24 ust. 1 Konstytucji kwietniowej, przypadał na dzień 9 czerwca 1954 roku.
↑ Po zakończeniu 11 czerwca 1921 misji Konstantego Skirmunta w związku z objęciem stanowiska ministra spraw zagranicznych.
↑ ^a ^b Jacek Majchrowski: Rząd polski na wychodźstwie. Uniwersytet Jagielloński, s. 518–522.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x Zgon prezydenta Augusta Zaleskiego. „Biuletyn”. Nr 22, s. 3–4, czerwiec 1972. Koło Lwowian w Londynie.
↑ Andrzej Garlicki: Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 340. ISBN 83-07-00069-6.
↑ Przemysław Waingertner: Mason ofiarny. [dostęp 2008-05-24]. (pol.).
↑ Rafał Habielski, Polski Londyn, Wrocław 2000, s. 93.
↑ Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Nr 2 z 25 lutego 1971 r.. [dostęp 2017-04-23].
↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 30. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 215. ISBN 83-01-14365-7.
↑ Uchwała Rady Rzeczypospolitej Polskiej z 7 grudnia 1968 r. o stwierdzeniu, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej August Zaleski zasłużył się dobrze Ojczyźnie. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 46, nr 7 z 31 grudnia 1968.
↑ 2008.09.24. Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. kzp.pl. [dostęp 2024-05-23]. (pol.).
↑ Uczciliśmy pamięć Prezydentów RP na Uchodźstwie [online], msz.gov.pl [dostęp 2016-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-05] .
↑ Szczątki trzech prezydentów RP na uchodźstwie sprowadzone do Polski. pap.pl, 2022-11-12. [dostęp 2022-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-11-12)].
↑ Szczątki trzech prezydentów RP na uchodźstwie zostaną sprowadzone z Anglii do Polski. histmag.org, 2022-09-27. [dostęp 2022-09-29].
↑ Mauzoleum Prezydentów RP na uchodźstwie [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-06] (pol.).
↑ Instytut PamięciI.P. Narodowej Instytut PamięciI.P., Izba Pamięci Prezydentów RP na Uchodźstwie przy Mauzoleum w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-04-06] (pol.).
↑ Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Wyd. Białystok 1995. s. 55.
↑ Z tytułu objęcia urzędu Prezydenta RP August Zaleski z dniem 9 czerwca 1947 został kawalerem Orderu Orła Białego.
↑ M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 308 „za wybitne zasługi dla Państwa”.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 831.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411 „za zasługi w zakresie pomocy i opieki nad bezrobotnymi”.
↑ Podpisanie traktatu polsko-węgierskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 278 z 2 grudnia 1928.
↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 7, s. 90, 1931.
↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 12, s. 201, 1931.
↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-10-23]. (est.).
↑ Cidadãos estrangeiros agraciados com ordens portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2011-05-02]. (port.).
↑ Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 281 z 4 grudnia 1931.
↑ Paweł Czerwiński, Zakon Maltański i stosunki jego z Polską na przestrzeni dziejów, s. 175.

Bibliografia

Dariusz Matelski: Losy insygniów władzy Drugiej Rzeczypospolitej (11 grudnia 1922 – 22 grudnia 1990), [w:] Wojskowość – bezpieczeństwo wychowanie. Księga jubileuszowa profesora Lecha Wyszczelskiego w 70. rocznicę urodzin, t. II, Siedlce 2012, s. 59–78
August Zaleski jako dyplomata. mazowsze.hist.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-01)].
Dymisja ministra Augusta Zaleskiego w świetle raportów bułgarskiego MSZ

[1] Sprawował swój urząd, nie licząc się z upływem kadencji, której koniec, zgodnie z art. 20 ust. 1 w zw. z art. 24 ust. 1 Konstytucji kwietniowej, przypadał na dzień 9 czerwca 1954 roku.

[2] Po zakończeniu 11 czerwca 1921 misji Konstantego Skirmunta w związku z objęciem stanowiska ministra spraw zagranicznych.

[uznanie-3] Jacek Majchrowski: Rząd polski na wychodźstwie. Uniwersytet Jagielloński, s. 518–522.

[BKL-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x Zgon prezydenta Augusta Zaleskiego. „Biuletyn”. Nr 22, s. 3–4, czerwiec 1972. Koło Lwowian w Londynie.

[5] Andrzej Garlicki: Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 340. ISBN 83-07-00069-6.

[6] Przemysław Waingertner: Mason ofiarny. [dostęp 2008-05-24]. (pol.).

[7] Rafał Habielski, Polski Londyn, Wrocław 2000, s. 93.

[8] Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Nr 2 z 25 lutego 1971 r.. [dostęp 2017-04-23].

[9] Wielka Encyklopedia PWN. Tom 30. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 215. ISBN 83-01-14365-7.

[10] Uchwała Rady Rzeczypospolitej Polskiej z 7 grudnia 1968 r. o stwierdzeniu, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej August Zaleski zasłużył się dobrze Ojczyźnie. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 46, nr 7 z 31 grudnia 1968.

[11] 2008.09.24. Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. kzp.pl. [dostęp 2024-05-23]. (pol.).

[12] Uczciliśmy pamięć Prezydentów RP na Uchodźstwie [online], msz.gov.pl [dostęp 2016-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-05] .

[13] Szczątki trzech prezydentów RP na uchodźstwie sprowadzone do Polski. pap.pl, 2022-11-12. [dostęp 2022-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-11-12)].

[histmag-14] Szczątki trzech prezydentów RP na uchodźstwie zostaną sprowadzone z Anglii do Polski. histmag.org, 2022-09-27. [dostęp 2022-09-29].

[15] Mauzoleum Prezydentów RP na uchodźstwie [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-06] (pol.).

[16] Instytut PamięciI.P. Narodowej Instytut PamięciI.P., Izba Pamięci Prezydentów RP na Uchodźstwie przy Mauzoleum w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-04-06] (pol.).

[17] Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Wyd. Białystok 1995. s. 55.

[18] Z tytułu objęcia urzędu Prezydenta RP August Zaleski z dniem 9 czerwca 1947 został kawalerem Orderu Orła Białego.

[19] M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 308 „za wybitne zasługi dla Państwa”.

[sl-20] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 831.

[21] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.

[22] M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411 „za zasługi w zakresie pomocy i opieki nad bezrobotnymi”.

[23] Podpisanie traktatu polsko-węgierskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 278 z 2 grudnia 1928.

[msz7-24] Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 7, s. 90, 1931.

[msz12-25] Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 12, s. 201, 1931.

[26] Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-10-23]. (est.).

[27] Cidadãos estrangeiros agraciados com ordens portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2011-05-02]. (port.).

[28] Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 281 z 4 grudnia 1931.

[29] Paweł Czerwiński, Zakon Maltański i stosunki jego z Polską na przestrzeni dziejów, s. 175.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

II RP	Leon Wasilewski (1918–1919) Ignacy Jan Paderewski (1919) Władysław Wróblewski (p.o.,1919) Stanisław Patek (1919–1920) Eustachy Sapieha (1920–1921) Jan Dąbski (1921) Konstanty Skirmunt (1921–1922) Gabriel Narutowicz (1922) Aleksander Skrzyński (1922–1923) Marian Seyda (1923) Roman Dmowski (1923) Karol Bertoni (p.o., 1923–1924) Maurycy Zamoyski (1924) Aleksander Skrzyński (1924–1926) Kajetan Dzierżykraj-Morawski (p.o., 1926) August Zaleski (1926–1932) Józef Beck (1932–1939) August Zaleski (1942–1943) Edward Raczyński (1941–1943) Tadeusz Romer (1943–1944) Adam Tarnowski (1944–1949)
RP/PRL	Edward Osóbka-Morawski (1944–1945) Wincenty Rzymowski (1945–1947) Zygmunt Modzelewski (1947–1951) Stanisław Skrzeszewski (1951–1956) Adam Rapacki (1956–1968) Stefan Jędrychowski (1968–1971) Stefan Olszowski (1971–1976) Emil Wojtaszek (1976–1980) Józef Czyrek (1980–1982) Stefan Olszowski (1982–1985) Marian Orzechowski (1985–1988) Tadeusz Olechowski (1988–1989)
III RP	Krzysztof Skubiszewski (1989–1993) Andrzej Olechowski (1993–1995) Władysław Bartoszewski (1995) Dariusz Rosati (1995–1997) Bronisław Geremek (1997–2000) Władysław Bartoszewski (2000–2001) Włodzimierz Cimoszewicz (2001–2005) Adam Rotfeld (2005) Stefan Meller (2005–2006) Anna Fotyga (2006–2007) Radosław Sikorski (2007–2014) Grzegorz Schetyna (2014–2015) Witold Waszczykowski (2015–2018) Jacek Czaputowicz (2018–2020) Zbigniew Rau (2020–2023) Szymon Szynkowski vel Sęk (2023) Radosław Sikorski (od 2023)

W dniu zaprzysiężenia	Kazimierz Bartel Witold Broniewski Stanisław Jurkiewicz Czesław Klarner Eugeniusz Kwiatkowski Wacław Makowski Józef Mikułowski-Pomorski p.o. Kazimierz Młodzianowski Józef Piłsudski Józef Raczyński p.o. August Zaleski
Późniejsi członkowie rządu	Aleksander Raczyński Paweł Romocki p.o. Witold Staniewicz Antoni Sujkowski

W dniu zaprzysiężenia	Józef Piłsudski Kazimierz Bartel Gabriel Czechowicz Stanisław Jurkiewicz Eugeniusz Kwiatkowski Aleksander Meysztowicz Jędrzej Moraczewski Karol Niezabytowski Paweł Romocki Felicjan Sławoj Składkowski Witold Staniewicz August Zaleski
Późniejsi członkowie rządu	Gustaw Dobrucki Bogusław Miedziński

W dniu zaprzysiężenia	Kazimierz Bartel Gabriel Czechowicz Stanisław Jurkiewicz Alfons Kühn Eugeniusz Kwiatkowski Aleksander Meysztowicz Bogusław Miedziński Jędrzej Moraczewski Karol Niezabytowski Józef Piłsudski Felicjan Sławoj Składkowski Witold Staniewicz Kazimierz Świtalski August Zaleski
Późniejsi członkowie rządu	Stanisław Car Tadeusz Grodyński p.o.

W dniu zaprzysiężenia	Kazimierz Bartel Ignacy Boerner Sławomir Czerwiński Feliks Dutkiewicz Henryk Józewski Alfons Kühn Eugeniusz Kwiatkowski Wiktor Leśniewski p.o. Maksymilian Matakiewicz Ignacy Matuszewski p.o. Józef Piłsudski Aleksander Prystor Witold Staniewicz August Zaleski
Późniejsi członkowie rządu	Leon Janta-Połczyński