Arnold Böcklin

Arnold Böcklin
	; Autoportret (1873)
Data i miejsce urodzenia	16 października 1827 ; Bazylea
Data i miejsce śmierci	16 stycznia 1901 ; San Domenico di Fiesole
Narodowość	Szwajcar
Dziedzina sztuki	malarstwo; rzeźbiarstwo
Epoka	neoromantyzm; symbolizm
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Arnold Böcklin (ur. 16 października 1827 w Bazylei, zm. 16 stycznia 1901 w San Domenico di Fiesole) – szwajcarski malarz, rzeźbiarz, projektant i grafik, tworzący w nurcie neoromantyzmu, a następnie symbolizmu.

Życiorys

Ze strony ojca – Christiana Fredericka Böcklina, który zajmował się handlem jedwabiem, pochodził ze starej rodziny z Szafuzy; matką była Ursula Lippe, mieszkanka Bazylei.

W latach 1841–1847 młody Böcklin odbył studia w Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie jako uczeń pejzażysty J.W. Schirmera. W ich trakcie odbywał podróże studyjne do Brukseli, Antwerpii, Genewy (kształcąc się u A. Calame'a)^[1] i Paryża (gdzie pracował w Luwrze), by w 1848 znaleźć się w Rzymie, gdzie nastąpiło pierwsze zetknięcie z kulturą antyczną, silnie inspirujące go na przyszłość. Zawarł tam również związek małżeński z Angelą Pascucci, będącą modelką dla wielu jego przedstawień^[2]. W latach 1856–1860 przebywał w Monachium; w 1860 wykonywał prace malarskie na zlecenie akademii w Weimarze, gdzie przejściowo wykładał^[3]. W dwa lata później nastąpił ponowny kilkuletni pobyt we Włoszech (1862-1866), gdy poza Rzymem artysta poznał także Neapol i pobliskie Pompeje. Zawarł tam również cenną znajomość z monachijskim mecenasem sztuki, hr. A.F. von Schack^[1]. Po powrocie do rodzinnej Bazylei, przez dalsze lata (1871-1874) zamieszkiwał w Monachium, a następnie na dziesięciolecie przeniósł się do Florencji. Lata 1885-1892 spędził w Hottingen pod Zurychem; od 1892 mieszkał w Fiesole^[4].

Przed śmiercią wystawa jego prac zebranych została zorganizowana w Bazylei jesienią 1897^[3]. W 1880 został odznaczony bawarskim Orderem Maksymiliana za Naukę i Sztukę, 8 października 1897 jako obcokrajowiec został odznaczony austro-węgierską Odznaką Honorową za Dzieła Sztuki i Umiejętności^[5].

Twórczość

We wczesnym okresie (1840-1860) malował w nurcie romantyzmu nastrojowe pejzaże o przytłumionym kolorycie (często leśne) z Alp szwajcarskich, a później rozjaśnione kolorystycznie pejzaże włoskie. Po pobycie we Włoszech przeszedł do tworzenia charakterystycznych dla niego przedstawień fantastyczno-mitologicznych (Pan w sitowiu, 1858; Narodziny Wenus, 1869), nacechowanych swoistą symboliką (alegorie, parabole), czasem też niejednoznaczną (W leśnej ciszy, 1885). Jego dojrzała twórczość (zwłaszcza po 1870) wywarła znaczący wpływ na rozwój europejskiego symbolizmu^[6].

Poczynając od wczesnego okresu (Pejzaż z zamkową ruiną, 1847; Pejzaż w świetle księżyca, 1849) Böcklin z upodobaniem malował głównie mroczne, fantastyczne pejzaże przeniknięte niesamowitą senną atmosferą i otoczone aurą tajemniczości (Wyspa umarłych i Ruina nad morzem, 1880; Willa nad morzem, 1864; Kaplica, 1898).

W tematyce mitologicznej, w której poruszał się nie mając wykształcenia klasycznego, tworzył krajobrazowe kompozycje fantastycznie wypełnione mitycznymi stworami (bożek Pan, centaury, nimfy, fauny, najady, trytony), a nawet współczesne sceny rodzajowe z ich udziałem (Centaur w wiejskiej kuźni, Pan płoszący pasterza). Częstym ujęciem są „morskie idylle” z przedstawieniem tych stworów igrających wśród fal i skał, o groteskowych pozach, wyrazie twarzy i gestach, nacechowanych przy tym zwierzęcą witalnością i swoistym seksualizmem^[7]. Cechy groteski przejawiają jednak również tradycyjne wyobrażenia (Orland szalony, Polowanie Diany, Pan świstający z kosem).

Podczas wieloletniego pobytu we Florencji w latach 1874-1885 powstały liczne sceny religijne (Złożenie do grobu, Bóg Ojciec ukazujący raj Adamowi, Pustelnik). Böcklin był również portrecistą i twórcą kompozycji ściennych. W końcowym okresie tworzenia jego symbolizm zwrócił się ku tematom apokaliptycznym: wojny, zarazy i śmierci.

Obok Hodlera, Klingera i Corintha uważany jest za jednego głównych przedstawicieli niemieckiego symbolizmu, który w europejskim malarstwie przerwał dominację akademizmu i naturalizmu z drugiej połowy XIX stulecia. Stylistyka jego obrazów całkowicie różni się od przesadnego i niespokojnego symbolizmu francuskiego, łącząc wątki mitologiczne z rzeczywistymi elementami przeszłości w otoczce wieloznacznych aluzji. W intencji artysty obraz miał w swej narracji wywoływać wzruszenia jak utwór poetycki i pozostawiać wrażenie podobne utworowi muzycznemu^[4]. Pod jego wpływem symbolizm w swej twórczości rozwinął Hans Thoma.

Wpływ symbolistycznego malarstwa Böcklina znalazł swe odbicie nie tylko u późniejszych surrealistów (Max Ernst, Salvador Dalí, Giorgio de Chirico^[8]), lecz także w muzyce, u kompozytorów inspirowanych zarówno jego osobowością, jak i wymową jego obrazów (Rachmaninow i Schultz-Beuthen, Max Reger, Hans Huber, Gustav Mahler, Bohuslav Martinů, Andreas Hallén).

Wybrane prace

Wyspa umarłych (kilka wersji 1880-1886)
Walka centaurów (1872)
Autoportret ze śmiercią przygrywającą na skrzypcach (1872)
Willa nad morzem (wiele wersji 1863-1878)
Syreny (1875)
Tryton i nereida (1877)
Meduza (1878)
Święty las (1882)
Gra fal (1883)
Morska idylla (1887)
Wyspa żywych (1888)

Przypisy

↑ ^a ^b Encyklopedia 2001 ↓, s. 206.
↑ Britannica 1911 ↓, s. 107.
↑ ^a ^b Britannica 1911 ↓, s. 108.
↑ ^a ^b Zuffi 1999 ↓, s. 176.
↑ Notatki literacko-artystyczne. „Gazeta Lwowska”. Nr 26, s. 4-5, 1 lutego 1901.
↑ Hofstätter 1980 ↓, s. 334.
↑ Poprzęcka 1980 ↓, s. 173.
↑ Poprzęcka 1980 ↓, s. 266.

Bibliografia

Wielka encyklopedia PWN. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 206.
Encyclopædia Britannica (XI edycja). T. 4. Cambridge: Cambridge University Press, 1911, s. 107–108
Stefano Zuffi: Malarstwo nowoczesne. Od romantyzmu do awangardy XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1999, s. 176–177.
Hans H. Hofstätter: Symbolizm. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1980, seria: Style - Kierunki - Tendencje. ISBN 83-221-0028-0.
Maria Poprzęcka: Akademizm. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1980, seria: Style - Kierunki - Tendencje. ISBN 83-221-0104-X.

Literatura dodatkowa

Andrzej Nowakowski: Arnold Böcklin. Chwała i zapomnienie. Kraków: Universitas, 1994, ISBN 83-7052-118-5

Linki zewnętrzne

Pan w trzcinach (1858)
Gra fal (1883)
Centaur w wiejskiej kuźni (1888)
Nessos i Dejanira (1898)
Willa nad morzem (1864)
Pustelnik (1884)

[CITEREF''Encyklopedia''2001206-1] Encyklopedia 2001 ↓, s. 206.

[CITEREF''Britannica''1911107-2] Britannica 1911 ↓, s. 107.

[CITEREF''Britannica''1911108-3] Britannica 1911 ↓, s. 108.

[CITEREFZuffi1999176-4] Zuffi 1999 ↓, s. 176.

[5] Notatki literacko-artystyczne. „Gazeta Lwowska”. Nr 26, s. 4-5, 1 lutego 1901.

[CITEREFHofstätter1980334-6] Hofstätter 1980 ↓, s. 334.

[CITEREFPoprzęcka1980173-7] Poprzęcka 1980 ↓, s. 173.

[CITEREFPoprzęcka1980266-8] Poprzęcka 1980 ↓, s. 266.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]