Architektura arabsko-normańska

Architektura arabsko-normańska lub Architektura arabsko-bizantyjsko-normańska to styl budownictwa typowy dla epoki normańskiej, który w XII wieku rozprzestrzenił się głównie na Sycylii i w południowych Włoszech^[1].

Pochodzenie

Po trzech wiekach panowania bizantyjskiego i dwóch wiekach dominacji muzułmańskiej królowie normańscy osiedlili się na Sycylii w drugiej połowie XI wieku. Charakterystyczny eklektyczny styl arabsko-normański ukształtował się przez połączenie elementów islamskich (Fatymidów, Abbasydów i architektury krajów Maghrebu), romańskich (przeniesionych m.in. przez franko-normańskich benedyktynów), kultury łacińskiej (przywiezionej przez włoskich mnichów, którzy podążyli za Normanami) i sztuki bizantyjskiej (przeniesionej przez duchowieństwo patriarchatu grecko-bizantyjskiego)^[1].

Eklektyzm normański to połączenie trzech głównych stylów: romańskiego, bizantyjskiego i arabskiego. Począwszy od końca XI wieku, przez następne stulecie Normanowie zlecili budowę wielkich kościołów, zaprojektowanych przez mnichów-architektów, greckich, francuskich i łacińskich (benedyktyni i augustianie), którzy inspirowali się formami klasycznymi: bazyliki na planie krzyża łacińskiego lub greckiego, wieże i portal na głównej fasadzie, chór zwieńczony kopułą. Budynki te są jednocześnie ozdobione bizantyjskimi mozaikami wykonanymi przez greckich artystów oraz ornamentami arabskimi (łuki podkowiaste, dekoracja z arabesek)^[1].

Wpływy bizantyjskie

W architekturze budowli sakralnych wpływ ten charakteryzuje plan w kształcie krzyża greckiego ze sklepieniem kolebkowym (jak w La Martoranie, w kościele S. Nicolò Regale w Mazara del Vallo lub SS. Trinità di Delia w Castelvetrano), zwieńczony tradycyjną sycylijsko-bizantyjską kopułą, umieszczoną na skrzyżowaniu transeptu na wielokątnym bębnie. Brak przedstawień postaci ludzkich w rzeźbie. Najbogatszym i najbardziej widocznym wyrazem sztuki bizantyjskiej jest jednak mozaika, która pokrywa ogromne powierzchnie postaciami i różnymi motywami dekoracyjnymi i staje się sztuką monumentalną^[1].

Wpływy muzułmańskie

W architekturze charakterystyczny jest łuk ostry i łuk podkowiasty (mauretański), najbardziej reprezentatywny dla tego wpływu: górna część tego łuku, czasami ostrołuk, opisuje półkole zwężające się u podstawy, tworząc podkowę. We wnętrzach pojawiają się dekoracje stalaktytowe, zwane mukarnas, malowane i rzeźbione wielokątne płaszczyzny, które również zdobią kopuły, pendentywy, kapitele i wsporniki. Dekoracje katedry w Monreale (niedaleko Palermo), Cappella Palatina oraz pałaców Zisa i Cuba (również w Palermo) są świadectwami wpływów islamu (także m.in. marmurowe posadzki lub ceglane podłogi ułożone w jodełkę). Typowe są różowe kopuły wieńczące kościoły (np. kościół San Giovanni dei Lebrossi i kościół San Giovanni degli Eremiti)^[1].

Wpływy romańskie

Budowle na planie krzyża łacińskiego z fasadami z masywnymi wieżami (wpływ architektury benedyktyńskiej, a dokładniej kluniackiej), np. katedra w Cefalù była przypuszczalnie inspirowana kościołem St. Étienne w Caen. Występuje tendencja do stylizacji rzeźbionych wyobrażeń zwierzęcych i roślinnych. Krużganek klasztoru w Monreale jest przykładem typowo romańskiej tradycji^[1].

Przykłady architektoniczne

Palermo:

kościół della Santissima Trinità di Delia w Castelvetrano
kościół San Giovanni dei Lebrossi w Palermo
absydy katedry w Monreale
kościół San Cataldo w Palermo
krużganki klasztoru w Monreale
absyda katedry w Cefalù
fasada katedry w Cefalù

Bibliografia

(fr.) Jamila Binous, L’Art arabo-normand: la culture islamique dans la Sicile médiévale, Aix-en-Provence, Édisud, 2004, ISBN 978-2-7449-0174-4
(wł.) Vittorio Noto, Palazzi e giardini dei Re normanni di Sicilia, Kalós, Palermo 2017, ISBN 88-98777-44-2
(fr.) Vittorio Noto, Architectures du Moyen Âge entre la Sicile et la Normandie, Pietro Vittorietti Edizioni, 2012, ISBN 978-88-7231-152-3

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Sicilyweb (wł.), dostęp 2020-09-14

[SW-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Sicilyweb (wł.), dostęp 2020-09-14

[1]