Antanas Merkys

Antanas Merkys

Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1887 Bajory, powiat poniewieski, gubernia kowieńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	5 marca 1955 okolice Włodzimierza, RFSRR, ZSRR
p.o. Prezydenta Republiki Litewskiej
Okres	od 15 czerwca 1940 do 17 czerwca 1940
Przynależność polityczna	LTS
Poprzednik	Antanas Smetona
Następca	Justas Paleckis (p.o.)
16. Premier Republiki Litewskiej
Okres	od 21 listopada 1939 do 17 czerwca 1940
Przynależność polityczna	LTS
Poprzednik	Jonas Černius
Następca	Justas Paleckis
Odznaczenia

Grób Merkysa na cmentarzu Pietraszuńskim w Kownie

Antanas Merkys (ur. 1 lutego 1887 w Bajorach koło Kupiszek, zm. 5 marca 1955 koło Włodzimierza nad Klaźmą) – litewski polityk okresu międzywojennego, wieloletni gubernator Kłajpedy i mer Kowna, w latach 1939–1940 premier, a po wyjeździe prezydenta Smetony w 1940 przez krótki okres głowa państwa litewskiego.

Życiorys

W młodości kształcił się w ryskim gimnazjum, po czym studiował prawo na uniwersytecie w Dorpacie. Studia dokończył eksternistycznie na Uniwersytecie Kijowskim.

W czasie I wojny światowej służył w armii rosyjskiej na froncie rumuńskim, zawiadywał też koleją w Kownie, Koszedarach i Kiejdanach. Po uzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1918 zajął się tworzeniem armii nowo powstałego państwa. Od marca do sierpnia 1919 sprawował funkcję ministra obrony.

W 1922 zerwał z wojskiem i poświęcił się karierze prawniczej.

Po aneksji Kłajpedy przez Litwę w 1923 blisko współpracował z rządowym komisarzem ds. Kłajpedy Antanasem Smetoną.

Po zamachu stanu 17 grudnia 1926 prezydent mianował go ponownie ministrem obrony, a w 1927 powołał na komisarza rządowego w Kłajpedzie, które to stanowisko Merkys piastował przez pięć lat. W 1932 usunięty z funkcji w wyniku konfliktu z lokalną społecznością niemiecką, ponownie zarabiał na życie jako prawnik.

W 1933 mianowano go burmistrzem Kowna, którym pozostał do 1939, stojąc jednocześnie na czele Związku Miast Litwy. Jako rzutki głowa miasta cieszył się dużą popularnością wśród Litwinów.

W wyborach do Sejmu IV kadencji w 1936 roku został posłem z okręgu Kowno. Typowano go wówczas na marszałka Sejmu, jednak ostatecznie został nim Konstantinas Šakenis.

Po aneksji Wilna przez Litwę w październiku 1939 został przedstawicielem rządu litewskiego w mieście.

17 listopada 1939 prezydent Smetona powołał go na stanowisko szefa rządu, które piastował aż do początków okupacji radzieckiej w czerwcu 1940.

W decydujących dla Litwy dniach czerwca 1940 opowiedział się za przyjęciem ultimatum sowieckiego, nie wierząc w sens zbrojnego oporu Litwy wobec Armii Czerwonej. 16 czerwca 1940 po wyjeździe z kraju prezydenta Smetony przejął obowiązki prezydenta, następnego dnia zaakceptował kandydaturę komunisty Justasa Paleckisa na urząd premiera, tego samego dnia Merkys ustąpił ze stanowiska a Paleckis przejął obowiązki prezydenta Republiki. W miesiąc później próbował przez Łotwę wyjechać do Szwecji, został zatrzymany na lotnisku w Rydze i wraz z rodziną wywieziony przez NKWD do Saratowa. W 1941 został wraz z rodziną aresztowany i osadzony w więzieniu (izolatorze) we Włodzimierzu nad Klaźmą.

W 1954 wypuszczono go z więzienia, ale zakazano powrotu na sowiecką Litwę. Do końca życia mieszkał we Włodzimierzu, gdzie zmarł zimą 1955.