Ślazówka
 Ślazówka turyngska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
ślazówka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Lavatera L. Sp. Pl. 690. 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Ślazówka (Lavatera L.) – rodzaj roślin z rodziny ślazowatych. Klasyfikacja taksonomiczna rodzaju jest kłopotliwa ze względu na nieprecyzyjny jego rozdział w stosunku do rodzaju ślaz (Malva). W zależności od ujęcia należy tu od 10[5]–12[4] do około 25 gatunków[4][6]. Rośliny te występują w Makaronezji, obszarze Morza Śródziemnego, w Azji i Australii oraz Kalifornii[7]. Rosną na klifach i innych terenach nadmorskich, na terenach skalistych i nieużytkach[6]. W Polsce rośnie dziko ślazówka turyngska L. thuringiaca, a jako gatunek dziczejący (efemerofit) także ślazówka letnia, ś. trzymiesięczna (L. trimestris)[8], poza tym kilka gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne[7].
Nazwa naukowa upamiętnia Johana Heinricha Lavatera (1611–1691) – lekarza z Zurychu[9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny jednoroczne, byliny oraz krzewy, o pędach prosto wzniesionych, osiągających do 3 m wysokości, nagich lub gwiazdkowato owłosionych[4][6].
- Liście
- Skrętoległe, długoogonkowe, z przylistkami[7]. Przylistki szybko odpadające, wąskotrójkątne, lancetowate do równowąskich. Blaszka liściowa w zarysie lancetowata do jajowatej i zaokrąglonej, u nasady zaokrąglona lub zbiegająca, niepodzielona lub dłoniasto klapowana, z 3–7 klapami. Blaszka rzadko całobrzega, zwykle karbowana lub ząbkowana[4]. Liście zwykle miękko owłosione[7].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo lub w pęczkach w kątach liści tworząc długą wiechę w górnej części pędu. Pod kwiatem kieliszek z trzech jajowatych listków zrośniętych u nasady. Działek kielicha jest 5 i są one także zrośnięte. Pięć płatków korony ma barwę białą, różową do purpurowej[7], zwykle z ciemniejszymi, czerwonymi żyłkami[4], na szczycie płatki są tępe lub wycięte, u nasady zbiegają w krótki paznokieć. Pręciki są liczne, z nitkami zrośniętymi w kolumnę[7]. Zalążnia dyskowata, górna, utworzona z wielu owocolistków ((9–) 12–22 (–40)[4]), z licznymi szyjkami słupków zrośniętych w kolumnę w dolnej części[6], na górze ze znamionami nitkowatymi[7].
- Owoce
- Rozłupnie z jednym okółkiem jednonasiennych i niepękających rozłupek[7]. Mają kształt kulistawy do spłaszczonego, z rozrośniętą stożkowato lub dyskowato nasadą słupkowia[4]. Owoce otulone są trwałymi działkami kielicha[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj tradycyjnie odróżniany od podobnych roślin z rodzaju ślaz (Malva) na podstawie kubeczkowato zrośniętych listków kieliszka. Analizy molekularne w zasadzie nie wykazują podziału na te rodzaje[4], a w każdym razie zrośnięcie kieliszka nie jest trafnym kryterium podziału[10]. Z kryteriów morfologicznych użyteczne wydają się różnice w budowie owoców, przy czym postulowane jest przeniesienie części zaliczanych tu gatunków (zwłaszcza kalifornijskich i australijskich) do rodzaju Malva[10]. W niektórych ujęciach cały rodzaj jest włączany do rodzaju Malva[11].
Gdy rodzaj jest wyodrębniany, klasyfikowany jest do plemienia Malveae, podrodziny Malvoideae w rodzinie ślazowatych Malvaceae[12].
- Lavatera bryoniifolia Mill.
- Lavatera cachemiriana Cambess.
- Lavatera × clementii Cheek – ślazówka Clementa
- Lavatera flava Desf.
- Lavatera hispanica Mill. – ślazówka nadmorska
- Lavatera oblongifolia Boiss.
- Lavatera olbia L. – ślazówka olbijska
- Lavatera punctata All.
- Lavatera thuringiaca L. – ślazówka turyngska
- Lavatera triloba L.
- Lavatera trimestris L. – ślazówka letnia, ś. trzymiesięczna
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Jako popularne rośliny ozdobne uprawiana jest ślazówka letnia, turyngska i olbijska oraz mieszańce międzygatunkowe[7][6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-02] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ a b c d e f g h i Steven R. Hill: Lavatera Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-05].
- ↑ a b Lavatera. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-07-05].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 176. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e f g h i j Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 529. ISBN 978-83-7506-846-7.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 106, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 157. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b Malva. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-07-05].
- ↑ Lavatera L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-18].
- ↑ Genus Lavatera L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-28].