Łubin
 Morfologia (łubin żółty) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
łubin |
| Nazwa systematyczna | |
| Lupinus L. Sp. Pl. 721. 1 Mai 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Łubin (Lupinus L.) – rodzaj roślin należących do rodziny bobowatych. Obejmuje ok. 220–230 gatunków[4][5], ale według Plants of the World online nawet ponad 600[6].
Największe zróżnicowanie gatunkowe występuje w zachodniej części Ameryki Północnej (tylko w Kalifornii rosną 82 gatunki) oraz w Andach w Ameryce Południowej[5]. Mniej liczne gatunki występują we wschodniej części Ameryki Południowej[5], w strefie śródziemnomorskiej sięgając po Azję południowo-zachodnią (głównie rośliny jednoroczne)[7], z czego 6 rośnie w południowej Europie[5]. Nieliczne gatunki rosną też na obszarach górskich w równikowej Afryce[5]. W Polsce liczne gatunki są uprawiane[8], a łubin trwały jest zadomowionym antropofitem[9].
Rośliny z tego rodzaju zasiedlają zwykle siedliska wydmowe i pustynne – suche, piaszczyste lub kamieniste, a także zbiorowiska trawiaste[7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny pastewne, bogate w białka. Liczne gatunki są jednak trujące z powodu zawartości alkaloidów[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny zielne (w przypadku kilku gatunków także krzewy osiągające 2 m wysokości)[7].
- Liście
- Charakterystyczne – dłoniasto złożone z 5–12 listków, skrętoległe[7].
- Kwiaty
- Motylkowe, pachnące, zebrane w długie grona. Kielich dwuwargowy, złożony z 5 zrosłych, nierównej długości działek. Płatki okazałe, barwy białej, żółtej, niebieskiej lub czerwonej. Górny płatek okazały w postaci żagielka, dwa boczne skrzydełka stulone wokół łódeczki zawierającej pręciki i słupek. Pręcików jest 10 i wszystkie są zrośnięte w rurkę. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z zalążnią górną[7].
- Owoce
- Strąki zwykle drewniejące, zawierające liczne nasiona[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów plemienia Genisteae[10] podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w obrębie bobowatych Fabaceae s.l.[2] Rodzaj na drzewie filogenetycznym plemienia zajmuje wyraźnie odrębną, izolowaną pozycję[11], stąd wyodrębniany jest jako podplemię Lupininae[4].
- łubin biały (Lupinus albus L.)
- łubin Hartwega (Lupinus hartwegii Lindl.)
- łubin królewski (Lupinus ×regalis hort.)
- łubin łąkowy (Lupinus rivularis Douglas et Lindl.)
- łubin karłowy, łubin niski (Lupinus nanus Douglas)
- łubin kosmaty (Lupinus pilosus L.)
- łubin północny (Lupinus arcticus S. Watson)
- łubin trwały (Lupinus polyphyllus L.)
- łubin wąskolistny (Lupinus angustifolius L.)
- łubin zmienny, łubin andyjski (Lupinus mutabilis Sweet)
- łubin żółty (Lupinus luteus L.)
- Wykaz gatunków
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-01] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-18].
- ↑ a b G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 283, 287. ISBN 978-1-900347-80-8.
- ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 544-545, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Lupinus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-15].
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 126. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 119. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 111, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Family: Fabaceae Lindl., nom. cons. subfam. Faboideae. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-01]. (ang.).
- ↑ Ainouche, A., Bayer, R.J., Cubas, P. and Misset, M.-T. Phylogenetic relationships within tribe Genisteae (Papilionoideae) with special reference to genus Ulex. „Advances in Legume Systematics”. 10, s. 239–252, 2003.
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.