Spółgłoska drżąca

Spółgłoska drżąca – spółgłoska dźwięczna, która powstaje przez szybkie następstwo zwarć i rozwarć narządu artykulacji (dolnej wargi, końca języka lub języczka) i miejsca artykulacji w kanale głosowym. Ruch narządu artykulacji następuje w wyniku wzmożonego prądu powietrza, czyli narząd artykulacji wykonuje ten ruch jedynie biernie.

Dochodzi więc do drżenia narządu artykulacji i wirowania powietrza między narządem a miejscem artykulacji.

Odpowiednio do udziału narządu artykulacji mówimy ospółgłoskach drżących:

• (dwu)wargowych (dolna warga uderza o górną)
• apikalnych (czubek języka uderza o dziąsło lub podniebienie)
• języczkowe (języczek uderza o tył języka)

Lista spółgłosek drżących

• spółgłoska dwuwargowa [ʙ]
• spółgłoska przedniojęzykowo-dziąsłowa [r]
• spółgłoska języczkowa [ʀ]
• spółgłoska drżąca nagłośniowa [я]

Teoretycznie możliwe, ale nie poświadczone w językach naturalnych są

• spółgłoska drżąca językowo-wargowa [r̼]
• spółgłoska drżąca miękkopodniebienna (brak symbolu IPA)

Przykłady

W języku polskim fonem /r/ realizuje się jako spółgłoskę drżącą uderzeniową dziąsłową [ɾ] lub, przy bardziej starannej wymowie, spółgłoskę drżącą dziąsłową [r].

Spółgłoska drżąca dziąsłowa [r] występuje także w hiszpańskim perro, a spółgłoska drżąca języczkowa [ʀ] we francuskim rue.

Niemieckie języczkowe r jest najczęściej spółgłoską szczelinową języczkową dźwięczną [ʁ], czyli szmerem wytworzonym między języczkiem a tyłem języka. Przez „zawirowanie” tego dźwięku powstaje spółgłoska języczkowa drżąca, która pojawia się w niektórych niemieckich dialektach.

Spółgłoska drżąca dwuwargowa występuje w języku yi (w południowych Chinach) jako alofon sylabicznej spółgłoski [β̝] i w języku pirahã (w Amazonii) jako alofon [b] .