David Lynch

David Lynch
	; David Lynch (2017)
Prawdziwe imię i nazwisko	David Keith Lynch
Data i miejsce urodzenia	20 stycznia 1946 ; Missoula
Zawód	reżyser, aktor, scenarzysta, producent filmowy, muzyk, malarz
Współmałżonek	Peggy Lentz; (1967-1974; rozwód); Mary Fisk; (1977-1987; rozwód); Mary Sweeney; (2006-2006; rozwód); Emily Stofle; (od 2009)
Lata aktywności	od 1966
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 19 lis 2024, była oparta na tej wersji.

David Keith Lynch^[1]^[2] (ur. 20 stycznia 1946 w Missoula) – amerykański reżyser, aktor, producent i scenarzysta filmowy, muzyk, malarz^[3].

Jego matka, Edwina, miała korzenie fińskie i niemieckie, a ojciec, Donald Walton Lynch, był pochodzenia angielskiego, szkockiego i irlandzkiego^[4].

Twórczość

Jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych i charakterystycznych amerykańskich reżyserów filmowych. Wypracował własny styl, w którym równie istotną rolę odgrywają wszystkie elementy dzieła: postacie, światło, montaż, muzyka. W swoich filmach często odwołuje się do elementów surrealistycznych, chętnie tworzy wariacje na temat ludzkiej podświadomości, marzeń i fobii. Część filmów stara się pokazać ciemną, ukrytą stronę życia prowincjonalnych miasteczek. Światową sławę przyniósł Lynchowi zrealizowany w 1989 serial telewizyjny Miasteczko Twin Peaks, choć już wcześniej był nominowany do Oscara za film Człowiek słoń^[5].

Filmy Lyncha mają także charakter demaskatorski (Mulholland Drive, Dzikość serca, Blue Velvet) dzięki odsłanianiu kurtyny, przedstawianiu zakulisowego życia bohaterów, skrywanych przed zewnętrznym światem intryg. Fabuła jego filmów poprzez to staje się wielopłaszczyznowa, przy czym płaszczyzny te przenikają się wzajemnie. Rzeczywistość snu przenika się z rzeczywistością codzienności, przez co rozmyte wątki trudno jednoznacznie zinterpretować. Widz skazany jest na konieczność samodzielnego rozwiązywania zagadek, surrealistycznych metafor, łączenia przypadkowych zdarzeń w całość^[6].

Inland Empire powstał częściowo w Łodzi, gdzie reżyser planował otworzyć studio filmowe. Od 2003 realizowany jest również filmowy projekt o roboczym tytule The Green Room in Lodz, którego epizody wykorzystano w Inland Empire.

Przewodniczył jury konkursu głównego na 51. MFF w Wenecji (1994) oraz na 55. MFF w Cannes (2002). Był członkiem Komitetu Honorowego festiwalu Camerimage.

Od lipca 1973 David Lynch praktykuje medytację transcendentalną^[7]. W 1975 w ośrodku Spiritual Regeneration Movement w Los Angeles w Kalifornii poznał guru Maharishiego Yogi. Odtąd promuje szkoły „latających joginów”^[8], a pomagają mu w tym uznane gwiazdy muzycznego showbiznesu jak Donovan, George Harrison, Paul McCartney, Sheryl Crow, Eddie Vedder, Moby, Ben Harper, Trent Reznor i Mike Love z The Beach Boys. W 2013 Lynch nagrał płytę The Big Dream, która jest mantrą do guru Maharishiego Yogi^[9]^[10]. Została ona przypomniana w 2014 wydawnictwem „The Big Dream Remix EP”, zawierającym cztery utwory z podstawowego albumu w remiksach^[11].

Odznaczenia

Oficer Legii Honorowej (Francja, 2007)^[12]
Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007)^[13]

Wybrana filmografia

Pełny metraż

Głowa do wycierania (Eraserhead, 1977)
Człowiek słoń (The Elephant Man, 1980)
Diuna (Dune, 1984)
Blue Velvet (1986)
Dzikość serca (Wild at Heart, 1990)
Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną (Twin Peaks: Fire Walk with Me, 1992)
Zagubiona autostrada (Lost Highway, 1997)
Prosta historia (The Straight Story, 1999)
Mulholland Drive (2001)
Inland Empire (2006)

Krótki metraż

Sześciu mężczyzn, którym robi się niedobrze (Six Figures Getting Sick, 1966)
Alfabet (The Alphabet, 1968)
Babcia (The Grandmother, 1970)
Kaleka (The Amputee, 1974)
Symfonia przemysłowa nr 1 (Industrial Symphony No. 1, 1990)
Premonitions Following an Evil Deed (fragment Lumiere i spółka, 1995)
Przyciemniony pokój (Darkened Room, 2002)
Boat (2007)
Absurda (2007)
42 One Dream Rush (segment Dream #7) (2009)

Seriale TV

Miasteczko Twin Peaks (Twin Peaks, 1990–1991)
American Chronicles (1990)
Na antenie (On the Air, 1992)
Hotel Room (1993)
Dumbland (2002)
Króliki (Rabbits, 2002)
Twin Peaks (2017)

Teledyski

„Wicked Game” – Chris Isaak (wersja filmowa, 1990)
„Crazy Clown Time” – David Lynch (2011)
„Came Back Haunted” – Nine Inch Nails (2013)

Nagrody

Cezar
- Najlepszy film zagraniczny: 1982: Człowiek słoń
- 2002: Mulholland Drive
Nagroda na MFF w Cannes
- Złota Palma: 1990: Dzikość serca
- Najlepsza reżyseria: 2001: Mulholland Drive
Nagroda na MFF w Wenecji
- 2006: Honorowy Złoty Lew: za całokształt twórczości
- Nagroda Festiwalu Przyszłości Kina: 2006: Inland Empire

Zobacz też

Przypisy

↑ David Lynch. Listal. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).
↑ Personalidade: David Lynch (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2015-12-20]. (port.).
↑ David Lynch - Director Biography (1946-). Film Reference. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).
↑ David Lynch What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2022-06-01]. (ang.).
↑ David Lynch. MYmovies.it. [dostęp 2015-12-20]. (wł.).
↑ David Lynch: wolę kino europejskie. cialo-umysl-dusza.pl. [dostęp 2012-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-12)]. (pol.).
↑ Łukasz Długowski (2014-10-03): Łowca dusz. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).
↑ Tadeusz Sobolewski (2014-05-14): David Lynch i latający jogini. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).
↑ David Lynch, Ashutosh Maharaj medytacja transcendentalna i sekta. wykop.pl. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).
↑ Łukasz Długowski (2014-10-03): Władcy umysłów. Jak powstają i działają nowe religie. National Geographic. [dostęp 2018-07-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-18)]. (pol.).
↑ Twórca Twin Peaks pod wpływem sekty?. Głos Wielkopolski. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).
↑ EN 2007, David Lynch Devient Chevalier de la Légion d’Honneur. puretrend.com. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (fr.).
↑ Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2024-11-19] (pol.).

Linki zewnętrzne

David Lynch w bazie IMDb (ang.)
David Lynch w bazie Filmweb
David Lynch w bazie Notable Names Database (ang.)
Teledysk „Crazy Clown Time” (reż. Lynch) w serwisie YouTube
Plakaty do filmów Davida Lyncha w galerii plakatu filmowego Filmoteki Narodowej „Gapla”

[1] David Lynch. Listal. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).

[2] Personalidade: David Lynch (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2015-12-20]. (port.).

[3] David Lynch - Director Biography (1946-). Film Reference. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).

[4] David Lynch What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2022-06-01]. (ang.).

[5] David Lynch. MYmovies.it. [dostęp 2015-12-20]. (wł.).

[cialo-6] David Lynch: wolę kino europejskie. cialo-umysl-dusza.pl. [dostęp 2012-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-12)]. (pol.).

[7] Łukasz Długowski (2014-10-03): Łowca dusz. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).

[8] Tadeusz Sobolewski (2014-05-14): David Lynch i latający jogini. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).

[9] David Lynch, Ashutosh Maharaj medytacja transcendentalna i sekta. wykop.pl. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).

[10] Łukasz Długowski (2014-10-03): Władcy umysłów. Jak powstają i działają nowe religie. National Geographic. [dostęp 2018-07-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-18)]. (pol.).

[11] Twórca Twin Peaks pod wpływem sekty?. Głos Wielkopolski. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (pol.).

[12] EN 2007, David Lynch Devient Chevalier de la Légion d’Honneur. puretrend.com. [dostęp 2014-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-02)]. (fr.).

[13] Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2024-11-19] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

1970-1989	Głowa do wycierania (1977) Człowiek słoń (1980) Diuna (1984) Blue Velvet (1986)
1990-2019	Dzikość serca (1990) Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną (1992) Zagubiona autostrada (1997) Prosta historia (1999) Mulholland Drive (2001) Inland Empire (2006) Twin Peaks: The Missing Pieces (2014)
Krótkometrażowe	Sześciu mężczyzn, którym robi się niedobrze (1966) Alfabet (1968) Babcia (1970) Kaleka (1974) Kowboj i Francuz (1988) Symfonia przemysłowa nr 1 (1990) Lumiere i spółka (1995, segment) Przyciemniony pokój (2002) Boat (2007) Absurda (2007) 42 One Dream Rush (2010, segment)
Seriale TV	Miasteczko Twin Peaks (1990–1991) American Chronicles Na antenie Hotel Room Dumbland Króliki Twin Peaks (2017)

1969–1989	Luis Buñuel (1969) Orson Welles (1970) Ingmar Bergman / Marcel Carné / John Ford (1971) Charles Chaplin / Anatolij Gołownia / Billy Wilder (1972) Alessandro Blasetti / Luis Buñuel / Frank Capra / George Cukor / Jean-Luc Godard / Siergiej Jutkiewicz / Alexander Kluge / Akira Kurosawa / Michael Powell / Satyajit Ray / King Vidor / Cesare Zavattini (1982) Michelangelo Antonioni (1983) Federico Fellini / John Huston / Manoel de Oliveira (1985) Paolo i Vittorio Taviani (1986) Luigi Comencini / Joseph L. Mankiewicz (1987) Joris Ivens (1988) Robert Bresson (1989)
1990–2009	Miklós Jancsó / Marcello Mastroianni (1990) Mario Monicelli / Gian Maria Volonté (1991) Francis Ford Coppola / Jeanne Moreau / Paolo Villaggio (1992) Claudia Cardinale / Robert De Niro / Roman Polański / Steven Spielberg (1993) Suso Cecchi D’Amico / Ken Loach / Al Pacino (1994) Woody Allen / Giuseppe De Santis / Goffredo Lombardo / Ennio Morricone / Alain Resnais / Martin Scorsese / Alberto Sordi / Monica Vitti (1995) Robert Altman / Vittorio Gassman / Dustin Hoffman / Michèle Morgan (1996) Gérard Depardieu / Stanley Kubrick / Alida Valli (1997) Warren Beatty / Sophia Loren / Andrzej Wajda (1998) Jerry Lewis (1999) Clint Eastwood (2000) Éric Rohmer (2001) Dino Risi (2002) Dino De Laurentiis / Omar Sharif (2003) Stanley Donen / Manoel de Oliveira (2004) Hayao Miyazaki / Stefania Sandrelli (2005) David Lynch (2006) Bernardo Bertolucci / Tim Burton (2007) Ermanno Olmi (2008) John Lasseter / Brad Bird / Pete Docter / Andrew Stanton / Lee Unkrich (2009)
2010–2029	John Woo (2010) Marco Bellocchio (2011) Francesco Rosi (2012) William Friedkin (2013) Thelma Schoonmaker / Frederick Wiseman (2014) Bertrand Tavernier (2015) Jean-Paul Belmondo / Jerzy Skolimowski (2016) Jane Fonda / Robert Redford (2017) David Cronenberg / Vanessa Redgrave (2018) Pedro Almodóvar / Julie Andrews (2019) Ann Hui / Tilda Swinton (2020) Roberto Benigni / Jamie Lee Curtis (2021) Catherine Deneuve / Paul Schrader (2022) Liliana Cavani / Tony Leung Chiu Wai (2023) Sigourney Weaver / Peter Weir (2024)

1926–1950	Warner Bros. / Charlie Chaplin (1928) Walt Disney (1932) Shirley Temple (1934) D.W. Griffith (1935) The March of Time / W. Howard Greene i Harold Rosson (1936) Edgar Bergen / W. Howard Greene / Museum of Modern Art Film Library / Mack Sennett (1937) J. Arthur Ball / Walt Disney / Deanna Durbin i Mickey Rooney / Gordon Jennings, Jan Domela, Devereaux Jennings, Irmin Roberts, Art Smith, Farciot Edouart, Loyal Griggs, Loren L. Ryder, Harry D. Mills, Louis Mesenkop, Walter Oberst / Oliver T. Marsh i Allen Davey / Harry Warner (1938) Douglas Fairbanks / Judy Garland / William Cameron Menzies / Motion Picture Relief Fund (Jean Hersholt, Ralph Morgan, Ralph Block, Conrad Nagel) / Technicolor Company (1939) Bob Hope / Nathan Levinson (1940) Walt Disney, William Garity, John N. A. Hawkins i RCA Manufacturing Company / Leopold Stokowski i jego współpracownicy / Rey Scott / Ministrowie informacji Wielkiej Brytanii (1941) Charles Boyer / Noël Coward / Metro-Goldwyn-Mayer (1942) George Pal (1943) Bob Hope / Margaret O’Brien (1944) Republic Studio, Daniel J. Bloomberg i Republic Studio Sound Department / Walter Wanger / The House I Live In / Peggy Ann Garner (1945) Harold Russell / Laurence Olivier / Ernst Lubitsch / Claude Jarman Jr. (1946) James Baskett / Thomas Armat, William Nicholas Selig, Albert E. Smith i George Kirke Spoor / Bill and Coo / Dzieci ulicy (1947) Walter Wanger / Monsieur Vincent / Sid Grauman / Adolph Zukor (1948) Jean Hersholt / Fred Astaire / Cecil B. DeMille / Złodzieje rowerów (1949) Louis B. Mayer / George Murphy / Mury Malapagi (1950)
1951–1975	Gene Kelly / Rashōmon (1951) Merian C. Cooper / Bob Hope / Harold Lloyd / George Mitchell / Joseph M. Schenck / Zakazane zabawy (1952) 20th Century-Fox Film Corporation / Bell & Howell Company / Joseph Breen / Pete Smith (1953) Bausch & Lomb Optical Company / Danny Kaye / Kemp Niver / Greta Garbo / Jon Whiteley / Vincent Winter / Wrota piekieł (1954) Samuraj (1955) Eddie Cantor (1956) Society of Motion Picture and Television Engineers / Broncho Billy Anderson / Charles Brackett / B.B. Kahane (1957) Maurice Chevalier (1958) Buster Keaton / Lee De Forest (1959) Gary Cooper / Stan Laurel / Hayley Mills (1960) William L. Hendricks / Fred L. Metzler / Jerome Robbins (1961) William J. Tuttle (1964) Bob Hope (1965) Yakima Canutt / Y. Frank Freeman (1966) Arthur Freed (1967) John Chambers / Onna White (1968) Cary Grant (1969) Lillian Gish / Orson Welles (1970) Charlie Chaplin (1971) Charles S. Boren / Edward G. Robinson (1972) Henri Langlois / Groucho Marx (1973) Howard Hawks / Jean Renoir (1974) Mary Pickford (1975)
1976–2000	Margaret Booth (1977) Walter Lantz / Laurence Olivier / King Vidor / Museum of Modern Art Department of Film (1978) Hal Elias / Alec Guinness (1979) Henry Fonda (1980) Barbara Stanwyck (1981) Mickey Rooney (1982) Hal Roach (1983) James Stewart / National Endowment for the Arts (1984) Paul Newman / Alex North (1985) Ralph Bellamy (1986) Eastman Kodak Company / National Film Board of Canada (1988) Akira Kurosawa (1989) Sophia Loren / Myrna Loy (1990) Satyajit Ray (1991) Federico Fellini (1992) Deborah Kerr (1993) Michelangelo Antonioni (1994) Kirk Douglas / Chuck Jones (1995) Michael Kidd (1996) Stanley Donen (1997) Elia Kazan (1998) Andrzej Wajda (1999) Jack Cardiff / Ernest Lehman (2000)
2001–2025	Sidney Poitier / Robert Redford (2001) Peter O’Toole (2002) Blake Edwards (2003) Sidney Lumet (2004) Robert Altman (2005) Ennio Morricone (2006) Robert F. Boyle (2007) Lauren Bacall / Roger Corman / Gordon Willis (2009) Kevin Brownlow / Jean-Luc Godard / Eli Wallach (2010) James Earl Jones / Dick Smith (2011) D.A. Pennebaker / Hal Needham / George Stevens Jr. (2012) Angela Lansbury / Steve Martin / Piero Tosi (2013) Jean-Claude Carrière / Hayao Miyazaki / Maureen O’Hara (2014) Spike Lee / Gena Rowlands (2015) Jackie Chan / Lynn Stalmaster / Anne V. Coates / Frederick Wiseman (2016) Charles Burnett / Owen Roizman / Donald Sutherland / Agnès Varda (2017) Marvin Levy / Lalo Schifrin / Cicely Tyson (2018) David Lynch / Wes Studi / Lina Wertmüller (2019) Samuel L. Jackson / Elaine May / Liv Ullmann (2021) Euzhan Palcy / Diane Warren / Peter Weir (2022) Angela Bassett / Mel Brooks / Carol Littleton (2023) Quincy Jones / Juliet Taylor / Richard Curtis / Michael G. Wilson / Barbara Broccoli (2024)

Seriale i filmy	Miasteczko Twin Peaks (1990–1991) Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną (1992) Twin Peaks: The Missing Pieces (2014) Twin Peaks: The Return (2017)
Ścieżka dźwiękowa	Miasteczko Twin Peaks Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną Twin Peaks Music: Season Two Music and More Falling Rockin' Back Inside My Heart
Książki	The Secret Diary of Laura Palmer The Secret History of Twin Peaks Twin Peaks: The Final Dossier
Postacie	Dale Cooper Phillip Jeffries Gordon Cole Albert Rosenfeld Diane Evans Laura Palmer Teresa Banks Donna Hayward Audrey Horne Bobby Briggs Garland Briggs Windom Earle Killer BOB Leland Palmer Ben Horne Harry S. Truman
Wątki fantastyczne	Czarna Chata Woodsmeni Garmonbozia Błękitna Róża
Twórcy serialu	Mark Frost David Lynch
Inni członkowie ekipy filmowej	Angelo Badalamenti Tricia Brock Julee Cruise Caleb Deschanel Duwayne Dunham Robert Engels Scott Frost Lesli Linka Glatter Tim Hunter Jennifer Lynch Harley Peyton Barry Pullman Tina Rathborne Johanna Ray

1940-1979	René Clément (1946) René Clément (1949) Luis Buñuel (1951) Christian-Jaque (1952) Jules Dassin / Siergiej Wasiljew (1955) Siergiej Jutkiewicz (1956) Robert Bresson (1957) Ingmar Bergman (1958) François Truffaut (1959) Julija Sołncewa (1961) Liviu Ciulei (1965) Siergiej Jutkiewicz (1966) Ferenc Kósa (1967) Glauber Rocha / Vojtěch Jasný (1969) John Boorman (1970) Miklós Jancsó (1972) Michel Brault / Costa-Gavras (1975) Ettore Scola (1976) Nagisa Ōshima (1978) Terrence Malick (1979)
1980-99	Werner Herzog (1982) Robert Bresson / Andriej Tarkowski (1983) Bertrand Tavernier (1984) André Téchiné (1985) Martin Scorsese (1986) Wim Wenders (1987) Fernando Solanas (1988) Emir Kusturica (1989) Pawieł Łungin (1990) Joel i Ethan Coenowie (1991) Robert Altman (1992) Mike Leigh (1993) Nanni Moretti (1994) Mathieu Kassovitz (1995) Joel i Ethan Coenowie (1996) Wong Kar-Wai (1997) John Boorman (1998) Pedro Almodóvar (1999)
2000-20	Edward Yang (2000) Joel i Ethan Coenowie / David Lynch (2001) Im Kwon-taek / Paul Thomas Anderson (2002) Gus Van Sant (2003) Tony Gatlif (2004) Michael Haneke (2005) Alejandro González Iñárritu (2006) Julian Schnabel (2007) Nuri Bilge Ceylan (2008) Brillante Mendoza (2009) Mathieu Amalric (2010) Nicolas Winding Refn (2011) Carlos Reygadas (2012) Amat Escalante (2013) Bennett Miller (2014) Hou Hsiao-hsien (2015) Cristian Mungiu / Olivier Assayas (2016) Sofia Coppola (2017) Paweł Pawlikowski (2018) Jean-Pierre i Luc Dardenne (2019)
2021-	Leos Carax (2021) Park Chan-wook (2022) Trần Anh Hùng (2023) Miguel Gomes (2024)