Józef Świeżyński
| |
| Data i miejsce urodzenia |
19 kwietnia 1868 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 lutego 1948 |
| Prezydent Ministrów Królestwa Polskiego | |
| Okres |
od 23 października 1918 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca |
Władysław Wróblewski (p.o.) |
| Odznaczenia | |
| |
Józef Świeżyński (ur. 19 kwietnia 1868 we Wlonicach, zm. 12 lutego 1948 w Sandomierzu) – ziemianin, polityk, lekarz, Prezydent Ministrów Królestwa Polskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn ziemianina Władysława Gerarda Świeżyńskiego i Heleny z Jaxa-Konarskich[1]. Uczęszczał do gimnazjum w Radomiu, a następnie podjął studia medyczne na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. W 1893 r. po ukończeniu studiów medycznych wyjechał do Niemiec, gdzie pracował i doskonalił umiejętności w placówkach medycznych w Berlinie i Gießen; w tym samym roku poślubił Wandę Kiniorską. Po powrocie do Polski kontynuował karierę medyczną w Warszawie, jednak z uwagi na zły stan zdrowia żony w 1896 r. przeprowadził się do Jeleniowa, gdzie zamieszkał w majątku Kiniorskich. W 1908 r. zakupił majątek w Sadłowicach, w związku z wyborem do Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego dzieląc czas między Sadłowicami a Petersburgiem. Zarówno w Jeleniowie, jak i w Sadłowicach prowadził Świeżyński działalność społeczną[2].
Po wybuchu I wojny światowej zaangażował się w działalność Komitetu Pomocy biskupa Adama Stefana Sapiehy[2]. W 1919 r. został prezesem Polskiej Macierzy Szkolnej; funkcję tę pełnił do 1933 r.[3]
Podczas II wojny światowej prowadził ograniczoną (z uwagi na stan zdrowia) działalność konspiracyjną. W 1944 r. opuścił Sadłowice i zamieszkał w Sandomierzu, gdzie zmarł w 1948 r. Pochowany został na cmentarzu w Malicach Kościelnych[2].
Działalność polityczna
[edytuj | edytuj kod]Polityką Świeżyński zainteresował się na studiach, podczas których działał w konspiracyjnym Związku Młodzieży Polskiej „Zet”[2][4]. W 1893 r. wstąpił do Ligi Narodowej[3]. W latach 1906–1915 trzykrotnie wybierany był do Dumy Państwowej (Pierwszej, Trzeciej i Czwartej) z guberni radomskiej[4][1]. W latach 1915–1918 był prezesem Międzypartyjnego Koła Politycznego[3]. W kwietniu 1918 roku został wybrany członkiem Rady Stanu Królestwa Polskiego[5].
23 października 1918 r. Józef Świeżyński powołany został na premiera rządu (Ministra Prezydenta według ówczesnego nazewnictwa) przez Radę Regencyjną[1][6]. W krótkim okresie urzędowania podjął działania zmierzające do utrwalenia ogłoszonej 7 października niepodległości, m.in. uczestniczył w organizacji sił zbrojnych[7]. Bezskutecznie zabiegał o uwolnienie Józefa Piłsudskiego, któremu chciał powierzyć stanowisko ministra spraw wojskowych[2][8]. Gabinet Świeżyńskiego od początku miał niewielkie poparcie, nawet wśród działaczy Ligi Narodowej, z których część sprzeciwiała się objęciu przez Świeżyńskiego stanowiska premiera[9]. Rząd popadł także w konflikt z Radą Regencyjną i lewicą. Dążąc do uzyskania szerszego poparcia wydał w dniu 3 listopada odezwę, w której odciął się od Rady Regencyjnej i zapowiedział powołanie „rządu narodowego”[9]. Próba przejęcia władzy zakończyła się całkowitym niepowodzeniem i dymisją rządu[2].
Józef Świeżyński brał jeszcze udział w pracach nad projektem Konstytucji marcowej, by następnie całkowicie wycofać się z polityki[2]. W maju 1931 został wyróżniony godnością członka honorowego Towarzystwo Szkoły Ludowej[10].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)[11][4]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Premier spod Opatowa. [w:] Wiadomości Świętokrzyskie [on-line]. „Informacja i Wiedza” sp. z.o.o, 10 listopada 2008. [dostęp 2013-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 października 2014)].
- ↑ a b c d e f g Józef Myjak. O Józefie Świeżyńskim opowieść. „Wiadomości Lipnickie”. 3, s. 14–16, marzec 2011. Sandomierz: Prywatna Agencja Informacji Regionalnej MyjakPress. ISSN 2081-9447. OCLC 802125825.
- ↑ a b c Świeżyński Józef, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-12-10].
- ↑ a b c Н.Д. Постников: Государственная дума Российской империи: 1906-1917. Moskwa: Российская политическая энциклопедия, 2008, s. 550. ISBN 978-5-8243-1031-3. OCLC 314003385. (ros.).
- ↑ M.P. nr 43 z 11 kwietnia 1918 r., s. 2 Wybory do Rady Stanu.
- ↑ M.P. Nr 189 z 30 października 1918 r.
- ↑ 30 października 1918 r. – przejęcie odwachu w Krakowie. [w:] NaukawPolsce [on-line]. PAP S.A, 28 października 2008. [dostęp 2013-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2016)].
- ↑ Pismo skierowane do Kanclerza Rzeszy Maxa von Baden (M.P. Nr 184 z 24 października 1918 r.)
- ↑ a b Adam Wątor: Ku Niepodległej. Polskie programy polityczne w latach 1917–1918. Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Szczecińskiego, 12 listopada 2013. s. 13–14. [dostęp 2013-12-10].
- ↑ Ważniejsze wydarzenia w Polsce. „Głos Jarosławski”. Nr 23, s. 2, 6 czerwca 1931.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 433 „za działalność społeczną i kulturalno-oświatową”.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Publikacje Józefa Świeżyńskiego w bibliotece Polona
| W dniu zaprzysiężenia | |
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
- Absolwenci i studenci Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego
- Członkowie honorowi Towarzystwa Szkoły Ludowej
- Członkowie Ligi Narodowej
- Członkowie Polskiej Macierzy Szkolnej
- Członkowie Rady Stanu Królestwa Polskiego (1918)
- Członkowie Związku Młodzieży Polskiej „Zet”
- Deputowani do I Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego
- Deputowani do III Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego
- Deputowani do IV Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego
- Ludzie związani z Radomiem
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Politycy Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego
- Polscy deputowani do Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego
- Polscy interniści
- Premierzy Rady Regencyjnej
- Urodzeni w 1868
- Zmarli w 1948