Przejdź do zawartości

Jerzy August Mniszech

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez CommonsDelinker (dyskusja | edycje) o 03:28, 22 maj 2024. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 22 maj 2024, była oparta na tej wersji.
Ten artykuł dotyczy kasztelana krakowskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Jerzy August Wandalin Mniszech
Ilustracja
Herb
Mniszech
Rodzina

Mniszchowie herbu własnego

Data urodzenia

1715

Data i miejsce śmierci

15 października 1778
Dukla

Ojciec

Józef Wandalin Mniszech

Matka

Konstancja Tarłówna

Żona

Bihilda Szembek
Maria Amalia z Brühlów

Dzieci

Józefina Amelia Wandalin Mniszech (z Marią Amalią)

Odznaczenia
Order Orła Białego Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzy August Wandalin Mniszech herbu Mniszech z Wielkich Kończyc (1715 – 15 października 1778) – marszałek nadworny koronny w 1742 i 1757–1778, kasztelan krakowski od 1773, starosta generalny Wielkopolski od 1757, łowczy wielki koronny od 1732, podkomorzy wielki litewski od 1736, starosta sanocki, białocerkiewski, grudziądzki, lubaczowski, krzyczewski, starosta ujsko-pilski[1], przeciwnik Czartoryskich, 1758–63 przywódca stronnictwa dworskiego.

Życiorys

Ojcem jego był Józef Wandalin Mniszech (1670–1747) – marszałek wielki koronny od 1713, marszałek nadworny litewski od 1706, kasztelan krakowski od 1742, generał artylerii litewskiej w latach 1701–1706, starosta sanocki, jaworowski, gołąbski, rohatyński. Matką natomiast była Konstancja Tarło h. Topór (zm. 1740 r.), córka Stanisława Tarły – kasztelana zawichojskiego i wojewody lubelskiego.

Jako poseł na sejm konwokacyjny 1733 roku z ziemi sanockiej był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 27 kwietnia 1733 roku na tym sejmie[2]. W czasie elekcji w 1733 roku został sędzią generalnego sądu kapturowego[3] Elektor Stanisława Leszczyńskiego w 1733 roku[4]. Był konsyliarzem konfederacji dzikowskiej 1734 roku[5]. Poseł ziemi warszawskiej na sejm nadzwyczajny pacyfikacyjny 1736 roku[6][7].

Twórca Kamaryli Mniszcha. Był posłem ziemi łomżyńskiej na sejm 1740 roku. Jako wdowiec w 1750 poślubił córkę pierwszego ministra Augusta III Henryka Brühla – Marię Amalię. Zyskał dzięki temu nieformalną pozycję przywódcy partii dworskiej, a także zmonopolizował w swym ręku pośrednictwo w rozdawnictwie urzędów i starostw. Intensywnie zabiegał o przychylność Rosji wobec swych działań[8].

Był kawalerem Orderu Orła Białego od 1735, a także rosyjskich orderów św. Andrzeja i św. Aleksandra[9][10].

Budowniczy kościoła we swoich włościach w Besku w 1755 r.

Za panowania Augusta III Sasa był przywódcą frakcji brühlowskiej stronnictwa starorepublikańskiego[11]. Na dworze Augusta III zwalczał wpływy Czartoryskich. Przeciwnik Stanisława Augusta Poniatowskiego, 7 maja 1764 roku podpisał manifest, uznający odbywający się w obecności wojsk rosyjskich sejm konwokacyjny za nielegalny[12]. W 1767 był jednym z twórców konfederacji radomskiej i jej marszałkiem[13], w 1768 był jednym z inicjatorów zawiązania konfederacji barskiej. W jego dworze w Dukli częstymi gośćmi byli przywódcy Konfederacji barskiej w 1768–1772, m.in. Kazimierz Pułaski. Jerzy August Wandalin Mniszech, wraz z żoną Marią Amalią z Brühlów przebudował funkcjonującą w Dukli wcześniej budowlę bastionową, w okazały pałac z dwiema oficynami oraz ogrodem. Po zajęciu Beska w 1772 r. przez władze austriackie, Mniszech zamienił posiadłości, z wyjątkiem Sanoka i zamku, za dobra dziedziczne Szumina. W jego zamku w Dukli zaborcze wojska 20 września 1772. rozbroiły dragonów i wcieliły ich do swoich oddziałów oraz na terenie przy pałacu zrobiły koszary.

Mniszech w 1776 wszedł w skład Rady Nieustającej. Członek Departamentu Sprawiedliwości Rady Nieustającej w 1777 roku[14].

Był jednym z pierwszych masonów w I Rzeczypospolitej. Założył lożę w swojej rezydencji w Dukli.

Córką jego była Józefina Amelia (Potocka) Wandalin Mniszech z Wielkich Kończyc h. Kończyce (1752–1798), która wyszła za Stanisława Szczęsnego Potockiego z Potoka herbu Pilawa.

Przypisy

  1. ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 121.
  2. ↑ Konfederacya generalna omnium ordinum Regni et Magni Ducatus Lithuaniae na konwokacyi generalney Warszawskiej uchwalona [...] 27 (słow. [...] kwietnia [...] 1733, s. 42.
  3. ↑ Porządek na Seymie Walnym elekcyi między Warszawą a Wolą dnia 25 Sierpnia roku Pańskiego 1733 postanowiony, s. 2.
  4. ↑ Elektorowie królów Władysława IV., Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III. / zestawili w porządek abecadłowy Jerzy Dunin-Borkowski i Miecz. Dunin-Wąsowicz, Lwów 1910, s. 139.
  5. ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego w dalszym ciągu Wydawnictwa fundacyi Al. hr. Stadnickiego. Ogłaszane przez Towarzystwo Naukowe we Lwowie. T.23. Lauda sejmikowe wiszeńskie, lwowskie, przemyskie i sanockie 1731–1772, Lwów 1928, s. 123.
  6. ↑ Henryk Palkij, Sejmy 1736 i 1738 roku : u początków nowej sytuacji politycznej w Rzeczypospolitej, Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego / Polska Akademia Umiejętności ; t. 93, Kraków 2000, s. 219.
  7. ↑ Maria Czaplińska w PSB zakłada błędnie, że był posłem ziemi sanockiej na sejm pacyfikacyjny 1736 roku, sejmik województwa ruskiego w Sądowej Wiszni, gdzie obierano posłów sanockich prawdopodobnie w ogóle się nie odbył biogram z XXI tomu Polskiego Słownika Biograficznego
  8. ↑ Tomasz Szwaciński. Władysław Konopczyński o szpiegu pruskim Lambercie. Pytania o orientację zagraniczną Jerzego Augusta Mniszcha w: Władysław Konopczyński jako badacz dziejów XVIII wieku, red. Z. Zielińska, W. Kriegseisen, Warszawa 2014, s. 93-106.
  9. ↑ Königl. Koln. Khurfürstl. und Sachsischer Hof und Staats Kalender. Drezno: 1735.
  10. ↑ Marta Męclewska (opr.): Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008. Zamek Królewski w Warszawie: 2008, s. 164
  11. ↑ Henryk Schmitt, Dziej panowania Stanisława Augusta, t. I, Lwów 1886, s. 107.
  12. ↑ Józef Zaleski, Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego do czasu Sejmu Czteroletniego, 1887, s. 21, Dyaryusz seymu convocationis siedmio-niedzielnego warszawskiego : zdania, mowy, projekta y manifesta w sobie zawierający przez sessye zebrany r.p. 1764, s. 4-5.
  13. ↑ Aleksander Kraushar, Książę Repnin i Polska, t. I, Warszawa 1900, s. 389.
  14. ↑ Kolęda warszawska na rok 1777, Warszawa 1777, [b.n.s]
Marszałkowie nadworni koronni

Laski marszałkowskie

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_August_Mniszech&oldid=73827924”