Prozopografia

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 16 lis 2023, była oparta na tej wersji.

Prozopografia^[1]^[2]^[3] – metoda badań historycznych polegająca na zbiorczej analizie danych dotyczących przedstawicieli określonej grupy (przede wszystkim elit politycznych i społecznych); nauka pomocnicza historii zajmująca się identyfikacją człowieka w społeczeństwie, śledzeniem jego związków rodzinnych, rodowych, towarzyskich i społecznych w aspekcie kariery, prowadzącej do posiadania i wykonywania władzy w tymże społeczeństwie.

Definicja

Nazwa prozopografia wywodzi się z greckiego prósopon = osoba i grafe = piszę. Jest odrębną dyscypliną pomocniczą historii^[3].

Przedmiot badań

Przedmiotem prozopografii jest identyfikacja człowieka w masie społeczeństwa, śledzenie jego związków rodzinnych, rodowych, towarzyskich i społecznych, zawsze w aspekcie kariery, prowadzącej do posiadania i wykonywania władzy w tymże społeczeństwie. Zatem niekiedy głównym celem tych badań staje się proces kreacji struktury władzy. Jednakże nie chodzi tutaj o badanie indywidualnych przypadków. Prozopografia bada ich określoną liczbę ludzi, zarówno jednostek, jak ich zbiorów, takich jak rodzina, ród, określeni urzędnicy, grup o określonym statusie społeczno-prawnym (np. profesorowie akademiccy), w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie o wspólne prawidłowości postępowania. Prozopografia interesuje się także instytucjami władzy zarówno świeckiej, jak i kościelnej i ich personalną obsadą oraz osobami kontrolującymi te grupy lub ich kontrpartnerami. Prozopografia bowiem stwarza możliwości docierania do anonimowego społeczeństwa i w tej mierze rokuje poważne nadzieje dla genealogii^[3].

Stosowana jest zwłaszcza przez badaczy historii politycznej (np. badania nad parlamentarzystami) i społecznej (studia poświęcone duchownym, przedstawicielom wybranych grup zawodowych), wiąże się też często z badaniami genealogicznymi. Metoda ta pozwala na opis wspólnych cech badanej grupy, powiązań między jej członkami, określenie modeli karier, wyróżnienie występujących w jej ramach podgrup. Cechami najczęściej branymi pod uwagę w analizie prozopograficznej są między innymi:

pochodzenie,
wykształcenie,
stan majątkowy,
kolejne szczeble kariery,
zawierane związki małżeńskie.

Rozwój badań prozopograficznych

Prozopografia rozwinęła się na gruncie historii starożytnej i średniowiecznej. Ważną rolę odegrały ustalenia biograficzne, a tym samym metoda ma wiele cech wspólnych z badaniami genealogicznymi. W genealogii i jej metodach zdają się także tkwić inspiracje prozopografii. Skoro zasób źródeł, którymi zwykła dysponować genealogia dla okresów wcześniejszych, jest niepełny i wręcz szczątkowy, należało szukać takich rozwiązań metodycznych, które dawałyby odpowiedź na te pytania stawiane także w wyniku zastosowania metod z dziedziny genealogii. Duży wpływ na rozwój nauki miał kryzys genealogii po drugiej wojnie światowej jak również generalny zwrotu ku historii społecznej. W tym kontekście należy widzieć narodziny prozopografii jako metody. W historiografii niemieckiej zastąpiła ona tzw. Familienforschung czy Sippenforschung^[3].

Przypisy

↑ prozopografia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-09-20] .
↑ Prozopografia. [w:] Wielki słownik ortograficzny PWN [on-line]. [dostęp 2016-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-11)].
↑ ^a ^b ^c ^d W niektórych polskich opracowaniach w nieortograficznej wersji prosopografia np. Józef Szymański: Nauki pomocnicze historii. Wyd. 6. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 88. ISBN 978-83-01-16171-2.

Bibliografia

Dorna Maciej, Bracia zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228–1309: studium prozopograficzne, Poznań 2004
Górak Artur, Kancelaria Gubernatora i Rząd Gubernialny Lubelski (1867–1918). Studium administracyjne i prozopograficzne, Lublin – Radzyń Podlaski 2006
Jujeczka Stanisław, Duchowni średniowiecznej Legnicy. Studium prozopograficzne nad klerem diecezjalnym, Legnica 2006
Jan Szczepaniak, Duchowieństwo diecezji krakowskiej w XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Kraków 2011
Szybkowski Sobiesław, Studia z genealogii i prozopografii polskiej szlachty późnośredniowiecznej, Gdańsk 2003
Józef Zając, Wyzwoleńcy w antycznej Brixii : studium prozopograficzne (I – 1. poł. III w.n.e.), Toruń 2000
Mierzwa Janusz, Starostowie Polski międzywojennej. Portret zbiorowy, Kraków 2012
Prosopographica, hrsg. von Leszek Mrozewicz, Kazimierz Ilski, Poznań: Wydawnictwo Wers 1993.
Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit, t. 1–15, ed. Erich Trapp, Wien 1976–.
Prosopography of the Later Roman Empire, t. 1–3, ed. Arnold Hugh Martin Jones, John Robert Martindale i John Morris, Cambridge 1971–1992.
Prosopographia Moesiaca, t. 1: Mezja niepodzielona. Cz. 3, Legioniści mezyjscy w I wieku po Chrystusie, napisał Leszek Mrozewicz, Poznań: „Vis” 1995.
Prosopographia Moesiaca, t. 3: Biskupi Mezji i Scytii IV–VI w., napisał Kazimierz Ilski, Poznań: „Vis” 1995.
Raphael Witkowski, Prosopographia polono-cartusiana, Salzburg: Inst. für Anglistik und Amerikanistik Univ. Salzburg 1997.
Szymon Olszaniec, Prosopographical studies on the court elite in the Roman Empire (4th century AD), transl. by Jacek Wełniak and Małgorzata Stachowska-Wełniak, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2013.
Anthony Kaldellis, Stephanos Efthymiadis, The prosopography of Byzantine Lesbos, 284-1355 A.D. A contribution to the social history of the Byzantine Province, Wien: Verlag der Österreichische Akademie der Wissenschaften 2010.

[1] prozopografia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-09-20] .

[2] Prozopografia. [w:] Wielki słownik ortograficzny PWN [on-line]. [dostęp 2016-09-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-11)].

[JS-3] W niektórych polskich opracowaniach w nieortograficznej wersji prosopografia np. Józef Szymański: Nauki pomocnicze historii. Wyd. 6. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 88. ISBN 978-83-01-16171-2.

[1]

[2]

[3]