Zarządca infrastruktury kolejowej

Zarządca infrastruktury kolejowej – podmiot odpowiedzialny za zarządzanie infrastrukturą kolejową, jej eksploatację, utrzymanie, odnowienie lub udział w rozwoju tej infrastruktury, a w przypadku budowy nowej infrastruktury, podmiot, który przystąpił do jej budowy w charakterze inwestora.

Zarządcą infrastruktury może być zarówno właściciel, dzierżawca bądź najemca elementów infrastruktury kolejowej.

Zadania zarządcy infrastruktury

Zarządzanie infrastrukturą kolejową polega na:

• budowie i utrzymaniu infrastruktury kolejowej;
• prowadzeniu ruchu pociągów na liniach kolejowych;
• utrzymywaniu infrastruktury kolejowej w stanie zapewniającym bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego;
• udostępnianiu tras pociągów dla przejazdu pociągów na liniach kolejowych i świadczeniu usług z tym związanych;
• zarządzaniu nieruchomościami wchodzącymi w skład infrastruktury kolejowej.

Forma prawna

Zarządca może być agencją rządową (która została w Polsce zastąpiona instytucją agencji wykonawczej) utworzoną na podstawie odrębnej ustawy lub rozporządzenia, kontrolowaną przez właściwe ministerstwo, lecz najczęściej odrębnej organizacyjnie. W takim modelu budżet agencji jest skorelowany z budżetem państwa w ten sposób, że nadwyżka z działalności musi być przekazywana do budżetu (tzw. budżetowanie netto).

Z drugiej strony zarządzanie można zorganizować w formie spółki, która charakteryzuje się większą autonomią zarządzania, lecz w tym przypadku wiele decyzji także wymaga zatwierdzenia przez właściwego ministra. W tym wypadku rząd decyduje o strategii spółki oraz o poziomie inwestycji, jednocześnie gwarantując wymaganymi dotacjami dostarczanie nieekonomicznych społecznych usług. Istnieją też sytuacje pośrednie, w których występują mieszane formy współpracy publiczno-publicznej, a także publiczno-prywatnej. Przykładowo usługi kolejowe mogą być zapewnione poprzez umowę z prywatnym przedsiębiorstwem, gdzie, zachowując pełną własność, rząd zleca zadania, np. utrzymanie infrastruktury, podmiotowi prywatnemu. Przykładem takiej umowy jest umowa o zarządzanie, czy też koncesja na usługi lub dzierżawa. Wreszcie, można także spotkać partycypację w formie wspólnego przedsięwzięcia będącego w większym stopniu ingerencją prywatną w zarządzanie publicznym mieniem. Rozwiązaniem ostatecznym jest prywatyzacja zarządzania infrastrukturą.

W pozostałym zakresie spotykane są różne formy prawne. Szwajcarski zarządca/przewoźnik CFF/SBB jest spółką akcyjną, podobnie DB Netz AG, ÖBB-Infrastruktur oraz węgierski MAV. RFF ma status tzw. EPIC (Établissement public à caractère industriel et commercial), czyli jest instytucją sui genesis (de facto agencją rządową), której działalność ograniczona jest tylko do wyznaczonych prawem działań, ma autonomiczny budżet wydzielony z budżetu centralnego, a jej działania kontrolowane są przez komisarzy rządowych oraz Cour des comptes (Trybunał Obrachunkowy). Model skandynawski, holenderski i czeski jest podobny do francuskiego – szwedzki Trafikverket jest agencją rządową, podobnie jak holenderski Prorail, czeski SZDC oraz fińska agencja transportowa (FTA). W Szwecji postawiono na wspólne zarządzanie różnymi modelami transportu przez jedną agencję. Brytyjski Network Rail jest specyficzną spółką z o.o. ograniczoną przez gwaranta (państwo) o charakterze „not for dividend” (forma charakterystyczna dla organizacji non-profit wg Companies Act 2006).

Zobacz też

• przewoźnik kolejowy