Podział administracyjny Portugalii

Podział administracyjny Portugalii jest stosunkowo skomplikowany i na przestrzeni lat ulegał on dość istotnym zmianom. Od roku 2013, Republika Portugalska formalnie jest podzielona na:

Nazwa portugalska	Liczba	Polskie tłumaczenie
Regiões Autónomas	2	Regiony autonomiczne
Áreas Metropolitanas	2	Obszary metropolitarne
Comunidades intermunicipais	21	Wspólnot międzygminnych
Concelhos	308	Gmin
Freguesias	3092	Sołectwa
Cidades	151	Miasta
Vilas	533	Miasteczek

Regiony autonomiczne

Region autonomiczny w Portugalii jest jednostką podziału administracyjnego najwyższego stopnia (pierwszy poziom). Podział na tego typu jednostki obowiązuje od roku 1976 i został zapisany w tamtejszej konstytucji. Od 1976 do dziś funkcjonują dwa regiony autonomiczne (port. regiões autónomas) - obydwa stanowią archipelagi na Oceanie Atlantyckim - które wraz z kontynentalną Portugalią tworzą Republikę Portugalską:

1. Autonomiczny Region Azorów (Região Autónoma dos Açores)
2. Autonomiczny Region Madery (Região Autónoma da Madeira)

Zgodnie z normą ISO 3166-2:PT portugalskie regiony autonomiczne mają nadane numery: PT-20 (Autonomiczny Region Azorów) i PT-30 (Autonomiczny Region Madery).

Obszary metropolitarne

Obydwa obszary metropolitarne w Portugalii faktycznie utworzono już w roku 1991, jednak dopiero na mocy ustawy nr 75/2013 z dnia 12 września 2013 roku stanowią one jednostkę podziału administracyjnego kraju. Zgodnie z ustawą 46/2008 "obszary metropolitalne Lizbony i Porto są osobami prawnymi prawa publicznego i stanowią szczególną formę stowarzyszenia gmin":

1. Obszar metropolitarny Lizbony (Área Metropolitana de Lisboa)
2. Obszar metropolitarny Porto (Área Metropolitana do Porto)

Wspólnoty międzygminne

Zgodnie z ustawą nr 75/2013 z dnia 12 września 2013 roku w Portugalii funkcjonuje 21 wspólnot międzygminnych:

Centralne Alentejo (Centro Alentejo) Nadbrzeżne Alentejo (Alentejo Litoral) Algarve (Algarve) Górne Alentejo (Alto Alentejo) Górne Minho (Alto Minho) Górna Tâmega (Alto Tâmega) Ave Dolne Alentejo (Baixo Alentejo) Dolna Beira (Beira Baixa) Beiras e Serra da Estrela Cávado Douro Lezíria do Tejo Środkowy Tag (Médio Tejo) Oeste Region Aveiro (Região de Aveiro) Region Coimbra (Região de Coimbra) Region Leiria (Região de Leiria) Tâmega e Sousa Terras de Trás-os-Montes Viseu Dão Lafões

Sołectwa

Każda gmina w Portugalii podzielona jest na sołectwa (port. freguesias), jako jednostkę podziału administracyjnego najniższego szczebla. W wyniku reformy z 2013 liczba portugalskich sołectw zmniejszyła się z 4257 do 3092, bowiem niektóre sąsiadujące ze sobą sołectwa (zlokalizowane w tej samej gminie) połączono w związki sołectw (port. união de freguesias).

Dystrykty kontynentalnej Portugalii

Portugalia jest podzielona na dystrykty (port. distritos) od 25 kwietnia 1835 roku (wcześniej dzieliła się na comarki), a celem ich utworzenia było usprawnienie administracji w terenie oraz polepszenie dostępu do niej dla zwykłych mieszkańców. System portugalskich dystryktów był wzorowany na francuskich departamentach. Dystrykty były przez lata najbardziej istotną jednostką podziału kraju na szczeblu ponad gminnym i do dziś stanową podstawę przy wyznaczaniu okręgów wyborczych lub regionalnych związków sportowych. To również najbardziej społecznie rozpoznawalny szczebel podziału administracyjnego Portugalii. W 1919 zlikwidowano jeden z dystryktów Kontynentalnej Portugalii (Dystrykt Lamego), a 1976 cztery kolejne: trzy na Azorach (Dystrykt Angra do Heroísmo, Dystrykt Horta, Dystrykt Ponta Delgada) i jeden na Maderze (Dystrykt Funchal). Artykuł 291 konstytucji z 1976 roku określił dystrykty, jako poziom przejściowy administracji w oczekiwaniu na powstanie regionów administracyjnych. W latach 1991–2013 całe terytorium kontynentalnej Portugalii było podzielona na obszary metropolitalne oraz wspólnoty międzygminne, co sprawiło, że ranga dystryktów została znacznie ograniczona. Zgodnie z normą ISO 3166-2:PT portugalskie dystrykty mają nadane kolejne numery (alfabetycznie od nazwy dystryktu) – od PT-01 (Dystrykt Aveiro) do PT-18 (Dystrykt Viseu).

Dystrykty kontynentalnej Portugalii.

Numer na mapie	Nazwa	Stolica	Ludność (w 2005 r.)	Powierzchnia (km²)	Liczba gmin	Liczba sołectw
12.	Dystrykt Aveiro	Aveiro	713 578	2 808	19	208
5.	Dystrykt Beja	Beja	161 211	10 225	14	100
17.	Dystrykt Braga	Braga	831 368	2 673	14	515
14.	Dystrykt Bragança	Bragança	148 808	6 608	12	299
9.	Dystrykt Castelo Branco	Castelo Branco	208 069	6 675	11	160
11.	Dystrykt Coimbra	Coimbra	441 245	3 947	17	209
7.	Dystrykt Évora	Évora	173 408	7 393	14	91
6.	Dystrykt Faro	Faro	395 208	4 960	16	84
10.	Dystrykt Guarda	Guarda	173 716	5 518	14	336
2.	Dystrykt Leiria	Leiria	459 450	3 515	16	148
1.	Dystrykt Lizboński	Lizbona	2 135 992	2 800	16	226
8.	Dystrykt Portalegre	Portalegre	127 018	6 065	15	86
16.	Dystrykt Porto	Porto	1 781 826	2 395	18	283
3.	Dystrykt Santarém	Santarém	475 344	6 747	21	193
4.	Dystrykt Setúbal	Setúbal	788 459	5 064	13	82
18.	Dystrykt Viana do Castelo	Viana do Castelo	252 011	2 255	10	290
15.	Dystrykt Vila Real	Vila Real	223 731	4 328	14	268
13.	Dystrykt Viseu	Viseu	394 927	5 007	24	372

Dystrykty zlikwidowane

Azory:

• Dystrykt Angra do Heroísmo (istniejący w latach 1835–1976)
• Dystrykt Horta (istniejący w latach 1835–1976)
• Dystrykt Ponta Delgada (istniejący w latach 1835–1976)

Madera:

• Dystrykt Funchal (istniejący w latach 1835–1976)

Kontynentalna Portugalia:

• Dystrykt Lamego (istniejący w latach 1835–1919)

Historia

W latach 1936–1976 Kontynentalna Portugalia była podzielona na 11 prowincji i 22 dystrykty. W 1976 roku kraj podzielono na 18 dystryktów i 2 regiony autonomiczne (Azory i Madera), składające się łącznie z 308 gmin, które z kolei dzieliły się na 4257 sołectw.

Podział tradycyjny

W życiu codziennym dominuje historyczny podział regionalny, obowiązujący oficjalnie w latach 1936–1975. W ten sposób klasyfikowane jest na przykład pochodzenie produktów spożywczych, z winem na czele.

Alentejo : Alto Alentejo Baixo Alentejo Ribatejo

Beira : Beira Alta Beira Baixa Beira Litoral

Açores (Azory) Algarve Douro Litoral Estremadura Madeira (Madera) Minho Trás-os-Montes e Alto Douro

Podział terytorialny (NUTS)

W celach statystycznych wyróżnia się siedem regionów, wytyczonych w roku 2003 przez Unię Europejską w ramach programu NUTS. Są to:

NUTS I

1. Kontynentalna Portugalia (podzielona na 18 dystryktów)
2. Autonomiczny Region Azorów
3. Autonomiczny Region Madery

NUTS II (Regiony)

1. Region Północny (Região Norte) ze stolicą w Porto
2. Region Centralny (Região Centro) ze stolicą w Coimbrze
3. Region Lizbona (Região de Lisboa)
4. Alentejo ze stolicą w Évorze
5. Algarve ze stolicą w Faro
6. Autonomiczny Region Azorów (Região Autónoma dos Açores) ze stolicą w Ponta Delgada
7. Autonomiczny Region Madery (Região Autónoma da Madeira) ze stolicą w Funchal

NUTS III (Podregiony)

NUTS III w Portugalii stanowi 25 jednostek terytorialnych, są to:

• obydwa regiony autonomiczne
• obydwa obszary metropolitarne
• 21 wspólnot międzygminnych