Przejdź do zawartości

Konferencja w Czerniowcach: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne techniczne, drobne redakcyjne, drobne merytoryczne
Nominacja artykułu do rubryki „Czy wiesz” za pomocą gadżetu CzyWiesz
Linia 1: Linia 1:
{{Czy wiesz do artykułu|s=Wikiprojekt:Czy wiesz/propozycje/2024-12/Konferencja w Czerniowcach}}
{{Wydarzenie infobox
{{Wydarzenie infobox
|nazwa = Konferencja w Czerniowcach
|nazwa = Konferencja w Czerniowcach

Wersja z 00:31, 11 gru 2024

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Konferencja w Czerniowcach
Ilustracja
Zdjęcie grupowe uczestników konferencji
Państwo

 Austro-Węgry

Miejscowość

Czerniowce

Data

30 sierpnia–40 września 1908

Uczestnicy

70

Położenie na mapie Czerniowca
Mapa konturowa Czerniowca, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Konferencja w Czerniowcach”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Konferencja w Czerniowcach”
Położenie na mapie obwodu czerniowieckiego
Mapa konturowa obwodu czerniowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Konferencja w Czerniowcach”
Ziemia48°17′20,5″N 25°56′22,7″E/48,289028 25,939639
Multimedia w Wikimedia Commons
Pocztówka przedstawiająca uczestników konferencji, od lewej: Awrom Rajzen, Icchok Lejb Perec, Szalom Asz, Chaim Żytłowski i Hirsz Dawid Nomberg
Karta uczestnika konferencji w Czerniowcach

Konferencja w Czerniowcach, I Konferencja Języka Jidysz (jid. ‏קאָנפֿערענץ פֿאָר דער יודישער שפּראַך‎) – międzynarodowa konferencja poświęcona roli i znaczeniu języka jidysz. Odbyła się w dniach od 30[1][2] lub 31[3] sierpnia do 4 września 1908 roku w Czerniowcach. Wzięło w niej udział 70 delegatów reprezentujących wszystkie żydowskie opcje polityczne.

Celem konferencji było zaangażowanie się w tworzenie świeckiego i nowoczesnego wschodnioeuropejskiego narodu żydowskiego[4].

Historia

Pomysłodawcą zorganizowania konferencji miał być Natan Birnbaum[5][1]. Birnbaum uzyskał poparcie żydowskich intelektualistów w Stanach Zjednoczonych, którzy powołali w Nowym Jorku komitet, na którego czele stanęli Chaim Żytłowski, Dawid Pinski i Jakub Gordin[5][6]. Na miejsce konferencji wybrano Czerniowce, stolicę Bukowiny. Powodem wyboru tego miasta była jego bliskość do Imperium Rosyjskiego, dzięki czemu na konferencję mogli przybyć przedstawiciele społeczności żydowskiej z Rosji, polityka Austro-Węgier była także bardziej liberalna dla organizacji zgromadzeń[7]. Wybór miał również wymiar symboliczny: w Czerniowcach mieszkali zarówno Polacy, Ukraińcy, Rumuni i Niemcy, Żydzi mieli do nich dołączyć jako pełnoprawny naród posługujący się własnym językiem – jidysz[3].

Konferencja miała odbyć się w nowowybudowanym Żydowskim Domu Ludowym, jednak, prawdopodobnie przez wrogość Benno Strauchera, syjonisty i prezesa gminy żydowskiej w Czerniowcach, zabroniono uczestnikom konferencji skorzystać z sal w tym budynku. W związku z tym konferencja przeniesiona została do Domu Ukraińskiego[8].

Program konferencji zakładał dyskusje nad problemem uznania języka jidysz za język narodowy Żydów, zasadami jego gramatyki i ortografii, oraz dziełami kultury powstającymi w tym języku[2][1]. Problemem na który szczególnie zwracali uwagę organizatorzy konferencji był brak wspólnej i ustandaryzowanej ortografii i pisowni jidysz[9]. Planowano zorganizować panele dotyczące zapożyczeń i neologizmów, powstania słownika jidysz oraz literatury, teatru, prasy i znaczenia jidysz wśród młodzieży żydowskiej[9][10].

Przemówienia z okazji otwarcia konferencji wygłosili Icchok Lejb Perec[7] i Natan Birnbaum (Birnbaum wygłosił przemówienie w języku jidysz, czytając je jednak z kartki, na której wypisano ją w transkrypcji[8]. Po wygłoszeniu przemowy Birnbaum nie brał większego udziału w konferencji, a funkcję jej przewodniczącego sprawował Chaim Żytłowski[11]. Podczas dyskusji Perec wniósł propozycję tłumaczenia klasycznej literatury hebrajsko-aramejskiej oraz Biblii na język jidysz[12][13], podobną propozycję wysuwał także Szalom Asz[14]. W związku z tą propozycją syjoniści oskarżyli Pereca o wrogość wobec języka hebrajskiego, a bundowcy (Ester Frumkin) o osłabianie świadomości klasowej żydowskiego proletariatu[15]. Wezwano także do tłumaczenia klasyków literatury europejskiej na język jidysz[16].

Odbyły się trzy pierwsze panele dyskusyjne, następne nie mogły się odbyć z powodu powstania połączonej frakcji Poalej Syjon i Bundu pod przywództwem Leona Chasanowicza i Ester Frumkin, która protestowała przeciwko kontynuowaniu konferencji[8]. Frakcja ta żądała wstrzymania dyskusji na temat statusu języka narodowego dla jidysz[17]. Nie udało się wypracować żadnego porozumienia, w związku z czym konferencja została zakończona[17].

W ostatecznej rezolucji przyjętej przez uczestników konferencji język jidysz został uznany jeden z języków narodowych Żydów[18][14][1], wezwano także do zrównania go z innymi językami[5][2]. Podczas konferencji uznano także potrzebę tworzenia szkół z językiem jidysz jako językiem wykładowym oraz istnienie prasy, wydawnictw i teatru w tym języku[19][17]. Zezwolono również na tłumaczenie Biblii na język jidysz[20]. Podczas konferencji planowano utworzyć organizację kulturalną dla całej kultury jidysz, spotkało się to jednak ze sprzeciwem ze strony Ester Frumkin, która uważała, że żydowska burżuazja nie była w stanie współpracować z proletariatem. W związku z tymi protestami, powołano jedynie biuro zajmujące się językiem jidysz, które nie cieszyło się jednak autorytetem potrzebnym do wprowadzania swoich planów[21].

Po konferencji Perec i kilku innych uczestników próbowało podróżować po miastach Europy Wschodniej i Centralnej i zbierać fundusze, nie przyniosło to jednak sukcesu[17].

Konferencja była ważnym wydarzeniem podczas rozwoju ruchu jidyszystycznego[2]. Agenda konferencji stała się, do 1941 roku, podstawą do prób ustandaryzowania jidyszowej ortografii i słownictwa[22]. W 1928 roku w Czerniowcach zorganizowano konferencję w celu upamiętnienia 20 rocznicy konferencji z 1908 roku[6]. Uroczystości rocznicowe zorganizowano także w 1993, 1998 i 2008 roku[6].

Kolejną konferencją dotyczącą języka i kultury jidysz był Kongres Kultury Jidysz, zorganizowany w 1937 roku w Paryżu[23].

Konferencja zyskała liczne grono krytyków, m.in. Achad ha-Am określił ją jako „przedstawienie purimowe”[2], wyśmiewana była także przez Hilela Cajtlina, Rubena Brajnina i Morisa Rosenfelda[6]. Do jej zwolenników należeli z kolei Szmuel Niger i Bal-Machszowes[24].

Uczestnicy

W konferencji, oprócz urganizatorów, udział wzięli m.in. Icchok Lejb Perec, Szalom Asz, Awrom Rajzen, Hirsz Dawid Nomberg, Noach Pryłucki, Mateusz Mieses, Mordechaj Spektor, Ester Frumkin, Michał Weichert, A. Almi, Anzelm Kleinman, Mojsze Lejb Halpern i Gerszom Bader[25]. Z powodów zdrowotnych z udziału w konferecji zrezygnowali Mendele Mojcher Sforim i Szolem Alejchem[5][2][24].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Joshua A. Fishman, Czernowitz Conference [online], yivoencyclopedia.org [dostęp 2024-03-22].
  2. ↑ a b c d e f Rafał Żebrowski, konferencja w Czerniowcach [online], delet.jhi.pl [dostęp 2024-03-22] (pol.).
  3. ↑ a b Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 33.
  4. ↑ Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 11.
  5. ↑ a b c d Aleksandra Król, Konferencja w Czerniowcach: złoty wiek języka żydowskiego [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2024-03-22].
  6. ↑ a b c d Черновицкая конференция по языку идиш [online], Электронная еврейская энциклопедия ОРТ [dostęp 2024-12-10] (ros.).
  7. ↑ a b Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 32.
  8. ↑ a b c Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 34.
  9. ↑ a b Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 141.
  10. ↑ Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 142.
  11. ↑ Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 36.
  12. ↑ Fishman 2010 ↓, s. 102.
  13. ↑ Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 48.
  14. ↑ a b Fishman 2010 ↓, s. 60.
  15. ↑ Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 49.
  16. ↑ Jeffrey Veidlinger, Jewish public culture in the late Russian empire, The modern Jewish experience, Bloomington ; Indianapolis: Indiana University Press, 2009, s. 101, ISBN 978-0-253-35287-3 [dostęp 2024-12-10].
  17. ↑ a b c d Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 35.
  18. ↑ Fishman 2010 ↓, s. 32.
  19. ↑ 110 rocznica konferencji w Czerniowcach [online], Muzeum Historii Żydów Polskich Polin [dostęp 2024-03-22].
  20. ↑ מלחמת השפות: הקרב הסוער בין היידיש לעברית על הבכורה היהודית - [online], Museum of the Jewish People, 7 września 2017 [dostęp 2024-03-23] (hebr.).
  21. ↑ Fishman 2010 ↓, s. 58.
  22. ↑ Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 143.
  23. ↑ Weiser i Fogel 2010 ↓, s. 151.
  24. ↑ a b Czernowitz Yiddish Language Conference [online], www.jewishvirtuallibrary.org [dostęp 2024-03-22].
  25. ↑ Shtetl: First Yiddish Language Conference - Conference participants [online], www.czernowitz.org [dostęp 2024-03-23].

Bibliografia

  • Kalman Weiser, Joshua A. Fogel (red.), Czernowitz at 100. The First Yiddish Language Conference in Historical Perspective, Lexington Books, 2010, ISBN 978-0-7391-4069-7, ISBN 978-0-7391-4071-0.
  • David E. Fishman, The rise of modern Yiddish culture, Pitt series in Russian and East European studies, Pittsburgh, PA: University of Pittsburgh Press, 2010, ISBN 978-0-8229-6076-8.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konferencja_w_Czerniowcach&oldid=75521337”