Prachanda: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Bot: Dodanie tytułów do linków w przypisach (patrz opis) |
aktualizacja |
||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
| data urodzenia = [[11 grudnia]] [[1954]] |
| data urodzenia = [[11 grudnia]] [[1954]] |
||
| miejsce urodzenia = Kaski |
| miejsce urodzenia = Kaski |
||
| grafika = |
| grafika = Prime Minister of Nepal Pushpa Kamal Dahal "Prachanda".jpg |
||
| funkcja = [[Premierzy Nepalu|Premier Nepalu]] |
| funkcja = [[Premierzy Nepalu|Premier Nepalu]] |
||
| partia = [[Komunistyczna Partia Nepalu (Maoistowska)]] |
| partia = [[Komunistyczna Partia Nepalu (Maoistowska)]] |
||
| Linia 20: | Linia 20: | ||
| 3 partia = [[Komunistyczna Partia Nepalu (Maoistowska)]] |
| 3 partia = [[Komunistyczna Partia Nepalu (Maoistowska)]] |
||
| 3 od = [[26 grudnia]] [[2022]] |
| 3 od = [[26 grudnia]] [[2022]] |
||
| 3 do = |
| 3 do = [[15 lipca]] [[2024]] |
||
| 3 poprzednik = [[Sher Bahadur Deuba]] |
| 3 poprzednik = [[Sher Bahadur Deuba]] |
||
| 3 następca = |
| 3 następca = |
||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
| news = |
| news = |
||
}} |
}} |
||
'''Prachanda''' ([[język nepalski|nepalski]]: प्रचण्ड [{{IPA|pɾəʦəɳɖə}}]) właśc. '''Pushpa Kamal Dahal''' (ur. [[11 grudnia]] [[1954]] w Kaski) – lider [[Komunistyczna Partia Nepalu (Maoistowska)|maoistowskiej Komunistycznej Partii Nepalu]] oraz jej zbrojnego skrzydła Armii Wyzwolenia Ludowego. Przywódca rebelii w latach 1996–2006<ref name="dymisja">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/8032389.stm " Nepal PM quits in army chief row"], BBC News, 4 maja 2009</ref>. |
'''Prachanda''' ([[język nepalski|nepalski]]: प्रचण्ड [{{IPA|pɾəʦəɳɖə}}]) właśc. '''Pushpa Kamal Dahal''' (ur. [[11 grudnia]] [[1954]] w Kaski) – nepalski polityk, lider [[Komunistyczna Partia Nepalu (Maoistowska)|maoistowskiej Komunistycznej Partii Nepalu]] oraz jej zbrojnego skrzydła Armii Wyzwolenia Ludowego. Przywódca rebelii w latach 1996–2006<ref name="dymisja">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/8032389.stm " Nepal PM quits in army chief row"], BBC News, 4 maja 2009</ref>. |
||
Trzykrotny [[Premierzy Nepalu|premier Nepalu]] w latach 2008–2009, 2016–2017 oraz |
Trzykrotny [[Premierzy Nepalu|premier Nepalu]] w latach 2008–2009, 2016–2017 oraz 2022–2024<ref>{{Cytuj | url=https://kathmandupost.com/national/2022/12/26/dahal-sworn-in-as-prime-minister | tytuł=Dahal sworn in as prime minister<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=kathmandupost.com | język=en | data dostępu=2024-04-25}}</ref>. |
||
== Życie osobiste i początki działalności == |
== Życie osobiste i początki działalności == |
||
Prachanda spędził większą część swojej młodości w [[Chitwan (dystrykt)|dystrykcie Chitwan]] w Nepalu. Jego rodzice byli [[bramin]]ami. W latach 70. XX w. ukończył nauki rolnicze w Institute Of Agriculture and Animal Science w Rampur, po czym pracował na projektem rozwojowym sponsorowanym przez United States Agency for International Development. Przez dwa lata pracował także jako nauczyciel w szkole średniej |
Prachanda spędził większą część swojej młodości w [[Chitwan (dystrykt)|dystrykcie Chitwan]] w Nepalu. Jego rodzice byli [[bramin]]ami. W latach 70. XX w. ukończył nauki rolnicze w ''Institute Of Agriculture and Animal Science'' w Rampur, po czym pracował na projektem rozwojowym sponsorowanym przez ''United States Agency for International Development.'' Przez dwa lata pracował także jako nauczyciel w szkole średniej<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Prachanda {{!}} Biography & Facts {{!}} Britannica |data = 2024-07-12 |data dostępu = 2024-07-18 |opublikowany = www.britannica.com |url = https://www.britannica.com/biography/Prachanda |język = en}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Pathways to Power: The Domestic Politics of South Asia - Google Books |data = 2023-01-01 |data dostępu = 2024-07-18 |opublikowany = web.archive.org |url = https://web.archive.org/web/20230101143128/https://books.google.com/books?id=b8BnAgAAQBAJ}}</ref>. |
||
W 1980 roku otrzymał zadanie przewodzenia Ogólnonepalskiemu Narodowemu Związkowi Wolnych Studentów. W 1986 został sekretarzem generalnym (liderem) Komunistycznej Partii Nepalu, która po różnych przekształceniach przybrała nazwę Komunistyczna Partia Nepalu (maoistowska). Prachanda ukrywał się w podziemiu nawet po przywróceniu w kraju demokracji w 1990. Jako mało znana postać, kontrolował tylko podziemne skrzydło partii podczas gdy parlamentarna reprezentacja komunistów znajdowała się pod przywództwem [[Baburam Bhattarai|Baburama Bhattaraia]]. Dopiero od 1996 Prachanda zyskał rozgłos międzynarodowy, będąc już zupełnym liderem maoistów<ref name=":0" /><ref name=":1" />. |
|||
== Wojna domowa i porozumienie pokojowe == |
== Wojna domowa i porozumienie pokojowe == |
||
| Linia 64: | Linia 66: | ||
4 sierpnia 2016 roku po raz drugi został premierem Nepalu. Z funkcji ustąpił 7 lipca 2017 roku<ref>{{Cytuj stronę | url = http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/new-pm-prachanda-will-bring-indo-nepal-ties-back-on-track-hopes-india/articleshow/53544117.cms | tytuł = New PM Prachanda will bring Indo-Nepal ties back on track, hopes India| opublikowany = economictimes.indiatimes.com | język = en}}</ref>. |
4 sierpnia 2016 roku po raz drugi został premierem Nepalu. Z funkcji ustąpił 7 lipca 2017 roku<ref>{{Cytuj stronę | url = http://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/new-pm-prachanda-will-bring-indo-nepal-ties-back-on-track-hopes-india/articleshow/53544117.cms | tytuł = New PM Prachanda will bring Indo-Nepal ties back on track, hopes India| opublikowany = economictimes.indiatimes.com | język = en}}</ref>. |
||
25 grudnia 2022 Prachanda został mianowany premierem po raz trzeci przez nepalską prezydent [[Bidhya Devi Bhandari|Bidya Devi Bhandari]]. Następnego dnia został zaprzysiężony. 2 lipca 2024 Prachanda przegrał głosowanie ws. wotum zaufania w Izbie Reprezentantów, co doprowadziło do końca jego trzeciej kadencji na stanowisku premiera<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |tytuł = PM Prachanda ousted after losing trust vote |data dostępu = 2024-07-18 |opublikowany = ddnews.gov.in |url = https://ddnews.gov.in/en/pm-prachanda-ousted-after-losing-trust-vote/}}</ref>. |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Wersja z 11:24, 18 lip 2024
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 grudnia 1954 |
|---|---|
| Premier Nepalu | |
| Okres |
od 4 sierpnia 2016 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Premier Nepalu | |
| Okres |
od 18 sierpnia 2008 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Premier Nepalu | |
| Okres |
od 26 grudnia 2022 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
Prachanda (nepalski: प्रचण्ड [pɾəʦəɳɖə]) właśc. Pushpa Kamal Dahal (ur. 11 grudnia 1954 w Kaski) – nepalski polityk, lider maoistowskiej Komunistycznej Partii Nepalu oraz jej zbrojnego skrzydła Armii Wyzwolenia Ludowego. Przywódca rebelii w latach 1996–2006[1].
Trzykrotny premier Nepalu w latach 2008–2009, 2016–2017 oraz 2022–2024[2].
Życie osobiste i początki działalności
Prachanda spędził większą część swojej młodości w dystrykcie Chitwan w Nepalu. Jego rodzice byli braminami. W latach 70. XX w. ukończył nauki rolnicze w Institute Of Agriculture and Animal Science w Rampur, po czym pracował na projektem rozwojowym sponsorowanym przez United States Agency for International Development. Przez dwa lata pracował także jako nauczyciel w szkole średniej[3][4].
W 1980 roku otrzymał zadanie przewodzenia Ogólnonepalskiemu Narodowemu Związkowi Wolnych Studentów. W 1986 został sekretarzem generalnym (liderem) Komunistycznej Partii Nepalu, która po różnych przekształceniach przybrała nazwę Komunistyczna Partia Nepalu (maoistowska). Prachanda ukrywał się w podziemiu nawet po przywróceniu w kraju demokracji w 1990. Jako mało znana postać, kontrolował tylko podziemne skrzydło partii podczas gdy parlamentarna reprezentacja komunistów znajdowała się pod przywództwem Baburama Bhattaraia. Dopiero od 1996 Prachanda zyskał rozgłos międzynarodowy, będąc już zupełnym liderem maoistów[3][4].
Wojna domowa i porozumienie pokojowe
4 lutego 1996 Bhattarai wręczył rządowi, kierowanemu przez Shera Bahadurę Deubę, listę 40 żądań, grożąc powstaniem zbrojnym w razie odmowy ich spełnienia i spotkania. Postulaty odnosiły się do odrzucenia "dominacji obcego kapitału w nepalskim przemyśle", zerwania "dyskryminującego traktatu z Indiami z 1950" oraz zerwania z feudalnym systemem ziemskim. Przedstawienie postulatów było początkiem trwającej 10 lat wojny domowej. Prachanda w czasie jej trwania przewodził maoistowskim rebeliantom, którzy zdobywali kontrolę w górskich i zachodnich rejonach kraju.
22 listopada 2005 Prachanda i Sojusz 7 Partii (koalicja tworząca rząd po wyborach w 1999) zawarli "12-punktowe porozumienie". Przedstawiało ono zbieżne postulaty obu grup. Zadeklarowano, iż główną przeszkodą w rozwoju Nepalu jest monarchia i król Gyanendra Bir Bikram Shah Dev. Maoiści zobowiązali się do poszanowania wolności prasy, praw człowieka i demokracji parlamentarnej. Od czasu rozpoczęcia wojny domowej zawieszenia broni zawierane były kilkakrotnie. 26 kwietnia 2006 Prachanda ogłosił 90-dniowe zawieszenie broni ze strony maoistów. Parlament i nowy rząd Giriji Prasad Koirali poparł ten krok i rozpoczął negocjacje z maoistami, mając za podstawę porozumienie z 2005. Prachanda spotkał się z premierem Koiralą 16 czerwca 2006 i była to jego pierwsza wizyta w Katmandu od ponad dekady. Rozmowy przyniosły ostateczne porozumienie pokojowe, podpisane 21 listopada 2006, które kończyło trwającą kilka lat wojnę domową. Na mocy porozumienia w Nepalu miała zostać przyjęta nowa tymczasowa konstytucja, maoiści mieli wejść w skład rządu oraz rozwiązać swoje bojówki wojskowe, a 20 czerwca 2007 miały odbyć się demokratyczne wybory. Wybory zostały ostatecznie przeniesione na kwiecień 2008. 15 stycznia 2007 Zgromadzenie Narodowe, wybrane w 1999, przekształciło się w Tymczasowy Parlament, w skład którego obok dotychczasowych deputowanych weszli przedstawiciele partii maoistowskiej[5]. Tego samego dnia Tymczasowy Parlament przyjął tymczasową konstytucję.
Droga do władzy
1 kwietnia 2007 przedstawiciele Komunistycznej Partii Nepalu (M) weszli w skład rządu premiera Giriji Prasad Koirali i objęli w nim 5 stanowisk ministerialnych. Jednakże 18 września 2007 maoiści wycofali się z rządu Koirali z powodu odmowy uchwalenia przez parlament deklaracji zniesienia monarchii[6]. 30 grudnia 2007 powrócili do rządu po tym, jak dwa dni wcześniej parlament uchwalił deklarację o zniesieniu monarchii i ustanowieniu Republiki Nepalu po wyborach parlamentarnych w kwietniu 2008[7].
30 kwietnia 2008 odbyły się wybory parlamentarne, w których zwyciężyła KPN(M), zdobywając 229 mandatów w 601-osobowym Zgromadzeniu Konstytucyjnym. Prachanda uzyskał elekcję z okręgu Katmandu, uzyskując dwukrotnie więcej głosów niż jego rywal z Kongresu Nepalskiego. 28 maja 2008 nowo wybrane Zgromadzenie Konstytucyjne proklamowało Nepal republiką[8].
Premier
W czasie międzypartyjnych rozmów dotyczących podziału władzy po wyborach, Prachanda zapowiedział rezygnację z ubiegania się o stanowisko pierwszego prezydenta Nepalu. W zamian ogłosił gotowość sformowania rządu pod swoim przywództwem. Po długich negocjacjach, poparcia udzieliły mu ostatecznie Komunistyczna Partia Nepalu (Zjednoczenie Marksistowsko-Leninowskie) oraz Madhesi Janadhikar Forum. Kongres Nepalski wystawił własnego kandydata, Sher Bahadura Deubę. 15 sierpnia 2008 Zgromadzenie Konstytucyjne wybrało Prachandę nowym szefem rządu. Prachanda otrzymał 464 głosy poparcia, podczas gdy Deuba uzyskał 113 głosów[9]. 18 sierpnia 2009 Prachanda został oficjalnie zaprzysiężony na stanowisku premiera[10]. Po dojściu do władzy KPN (M) oficjalnie zrezygnowała z ideologii maoizmu deklarując że „w czasach Mao nie były rozwinięte koncepcje federalizmu i pluralizmu politycznego, a teraz mamy oba”, zmiana ideologiczna została poparta przez samego Prachandę[11].
Spór o przyszłość 19 tysięcy skoszarowanych bojowników maoistowskich z czasów wojny domowej, doprowadził na początku maja 2009 do upadku gabinetu premiera Prachandy[12]. 3 maja 2009 premier Prachanda zdymisjonował szefa armii, generała Rookmanguda Katawala, za niewykonywanie poleceń rządu o wcielaniu byłych partyzantów maoistowskich w szeregi armii narodowej. Generał Katawal, który za cztery miesiące miał przejść na wojskową emeryturę, sprzeciwił się włączeniu maoistowskich bojowników do wojska z powodu, jak mówił, ich politycznej indoktrynacji. Na znak protestu tego samego dnia z koalicji rządowej wycofała się Komunistyczna Partia Nepalu (Zjednoczenie Marksistowsko-Leninowskie)[13].
4 maja 2009 prezydent Ram Baran Yadav uznał działanie premiera za niekonstytucyjne i nakazał generałowi dalsze pełnienie swoich obowiązków[14]. W rezultacie, 4 maja 2009 w telewizyjnym orędziu, premier Prachanda ogłosił rezygnację ze stanowiska szefa rządu. Premier stwierdził, że rezygnuje z urzędu "w celu ochrony demokracji i pokoju" oraz uznał "posunięcie prezydenta za atak na młodą demokrację i proces pokojowy"[1]. 23 maja 2009 na stanowisku zastąpił go Madhav Kumar Nepal.
Dalsza działalność polityczna
W maju 2010 Komunistyczna Partia Nepalu (Maoistowska) (KPN (M)) zorganizowała 6-dniowy strajk generalny, domagając się ustąpienia rządu Madhava Kumara Nepala. Przez rok Zgromadzenie Konstytucyjne ani rząd nie zdołały opracować projektu nowej konstytucji. 28 maja 2010, kiedy mijał prawomocny termin jego uchwalenia, trzy największe partie polityczne (KPN (M), Kongres Nepalski, KPN (ZM-L)), zawarły porozumienie przedłużające o rok mandat parlamentu. Warunkiem udzielenia zgody przez KPN (M) była dymisja gabinetu Nepala i utworzenie nowego rządu jedności narodowej pod jej przewodnictwem[15]. 30 czerwca 2010 pod wpływem żądań ze strony KPN (M), premier Madhav Kumar Nepal podał się dymisji[16].
Pod koniec lipca 2010 w parlamencie odbyło się pierwsze głosowanie w sprawie wyboru nowego szefa rządu. Kandydatem maoistów został Prachanda, a kandydatem Kongresu Nepalskiego - Ram Chandra Poudel. Zgromadzenie Konstytucyjne nie było jednak w stanie wyłonić zwycięzcy. Sytuacja powtórzyła się w następnych 15 rundach głosowań organizowanych w kolejnych miesiącach. W rezultacie Nepal przez ponad 7 miesięcy dalej pełnił funkcję premiera. W tej sytuacji Prachanda wycofał się z kandydowania przed 8 turą zorganizowaną 26 września 2010. Nie uczynił tego jednak Poudel, który jako jedyny kandydat brał udział w kolejnych 9 rundach głosowań, nie uzyskując za każdym razem wymaganego poparcia[17]. Poudel wycofał swoją kandydaturę dopiero 16 stycznia 2011, co pozwoliło na wznowienie na nowo procesu wyborczego, już z nowymi kandydatami[18]. Partia maoistowska ponownie wysunęła kandydaturę Prachandy, podobnie jak Kongres Nepalski kandydaturę Poudela. Dopiero w dniu 17 rundy głosowania 3 lutego 2011 Prachanda zrezygnował z kandydowania, a maoiści udzielili poparcia Jhala Nathowi Khanalowi, kandydatowi KPN (ZM-L), co zagwarantowało mu wybór na urząd premiera[19].
4 sierpnia 2016 roku po raz drugi został premierem Nepalu. Z funkcji ustąpił 7 lipca 2017 roku[20].
25 grudnia 2022 Prachanda został mianowany premierem po raz trzeci przez nepalską prezydent Bidya Devi Bhandari. Następnego dnia został zaprzysiężony. 2 lipca 2024 Prachanda przegrał głosowanie ws. wotum zaufania w Izbie Reprezentantów, co doprowadziło do końca jego trzeciej kadencji na stanowisku premiera[3][21].
Przypisy
- ↑ a b " Nepal PM quits in army chief row", BBC News, 4 maja 2009
- ↑ Dahal sworn in as prime minister [online], kathmandupost.com [dostęp 2024-04-25] (ang.).
- ↑ a b c Prachanda | Biography & Facts | Britannica [online], www.britannica.com, 12 lipca 2024 [dostęp 2024-07-18] (ang.).
- ↑ a b Pathways to Power: The Domestic Politics of South Asia - Google Books [online], web.archive.org, 2023 [dostęp 2024-07-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-01-01].
- ↑ "Interim parliament endorses Interim Constitution", Nepalnews.com, 15 stycznia 2007.
- ↑ "Maoists quit govt; announce protest movement ". nepalnews.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-22)]., Nepalnews.com, 18 września 2007.
- ↑ "Nepal Maoists rejoin cabinet after monarchy deal", 30 grudnia 2007.
- ↑ "Nepal abolishes monarchy", Al Jazeera English, 29 maja 2008.
- ↑ "Maoist leader becomes Nepalese PM", BBC News, 15 sierpnia 2008.
- ↑ "PM Dahal sworn in", Nepalnews.com, 18 sierpnia 2009.
- ↑ Nepalscy maoiści schodzą z chińskiej drogi
- ↑ " Is Nepal sliding back into the abyss?", BBC News, 4 maja 2009.
- ↑ "Nepal communists quit in protest", BBC News, 3 maja 2009.
- ↑ "Nepal head tells general to stay", BBC News, 4 maja 2009.
- ↑ Nepal parliament deal ends political impasse. BBC News, 28 maja 2010. [dostęp 2011-02-06]. (ang.).
- ↑ Nepal PM announces resignation 'to end deadlock'. BBC News, 30 czerwca 2010. [dostęp 2011-02-06]. (ang.).
- ↑ September 2010. rulers.org. [dostęp 2011-02-06]. (ang.).
- ↑ Sole prime ministerial candidate in Nepal withdraws. BBC News, 13 stycznia 2011. [dostęp 2011-02-06]. (ang.).
- ↑ Nepal: Jhalanath Khanal elected new prime minister. BBC News, 3 lutego 2011. [dostęp 2011-02-06]. (ang.).
- ↑ New PM Prachanda will bring Indo-Nepal ties back on track, hopes India. economictimes.indiatimes.com. (ang.).
- ↑ PM Prachanda ousted after losing trust vote [online], ddnews.gov.in [dostęp 2024-07-18].
Linki zewnętrzne
- "Prachanda - hero or villain", BBC News.
- Prachanda speech on democracy given at Hindustan Times Leadership Summit. nepalmonitor.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-11)]., 18 listopada 2006.
- L'Espresso-Interview with Prachanda: Our revolution won. espresso.repubblica.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-10)]., listopad 2006.
- L'Espresso-Interview with Prachanda as Video. espresso.repubblica.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-10)]., listopad 2006.
- Interview with Kantipur Online. kantipuronline.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-09)].
- Exclusive interview with Prachanda. hindu.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-16)]., The Hindu, luty 2006.
- An interview with Prachanda
- BBC news Video Interview with Prachanda, BBC News.
- My Free Nepal. myfreenepal.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-25)].
- Interview with Revolutionary Worker. rwor.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-13)]., 2000.
| Nurty |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Państwa rządzone przez partie komunistyczne |
| ||||
| Teoretycy i działacze |
| ||||
| Symbole | |||||
| Tematy powiązane |
|
