Przejdź do zawartości

NATO: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 385 679 edycji
państwa goszczące
Linia 63: Linia 63:
NATO liczy aktualnie 29 członków. Najnowszym jest Czarnogóra oficjalnie przyjęta na szczycie w [[Bruksela|Brukseli]] 25 maja 2017 r. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa w sojuszu są [[Bośnia i Hercegowina]] i [[Macedonia]]. Potencjalnymi kandydatami do członkostwa w NATO są: [[Gruzja]] i [[Finlandia]] oraz [[Ukraina]]<ref>{{Cytuj|tytuł="Pokazaliśmy, że NATO jest zjednoczone, okazaliśmy solidarność z Ukrainą"|data dostępu=2016-09-26|url=http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/1641128,Pokazalismy-ze-NATO-jest-zjednoczone-okazalismy-solidarnosc-z-Ukraina}}</ref>.
NATO liczy aktualnie 29 członków. Najnowszym jest Czarnogóra oficjalnie przyjęta na szczycie w [[Bruksela|Brukseli]] 25 maja 2017 r. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa w sojuszu są [[Bośnia i Hercegowina]] i [[Macedonia]]. Potencjalnymi kandydatami do członkostwa w NATO są: [[Gruzja]] i [[Finlandia]] oraz [[Ukraina]]<ref>{{Cytuj|tytuł="Pokazaliśmy, że NATO jest zjednoczone, okazaliśmy solidarność z Ukrainą"|data dostępu=2016-09-26|url=http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/1641128,Pokazalismy-ze-NATO-jest-zjednoczone-okazalismy-solidarnosc-z-Ukraina}}</ref>.


Państwa członkowskie nieuczestniczące w strukturach wojskowych NATO:
Państwa członkowskie przez pewien czas nie uczestniczące w strukturach wojskowych NATO:
* Grecja – od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980,
* Grecja – od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980,
* Francja – wystąpiła w 1966, częściowo powróciła w 1995, powróciła całkowicie podczas [[Szczyt NATO w Strasburgu i Kehl 2009|szczytu NATO w Strasburgu i Kehl 2009]],
* Francja – wystąpiła w 1966, częściowo powróciła w 1995, powróciła całkowicie podczas [[Szczyt NATO w Strasburgu i Kehl 2009|szczytu NATO w Strasburgu i Kehl 2009]],
* Hiszpania – od momentu przystąpienia do 1997.
* Hiszpania – od momentu przystąpienia do 1997.

Każde z państw przystępuje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu [[Debata|debaty]] publicznej<ref>Art. 10 Traktatu z 1949 : ''Strony mogą, za jednomyślną zgodą, zaprosić do przystąpienia do niniejszego traktatu każde inne państwo europejskie, które jest w stanie realizować zasady niniejszego traktatu i wnosić wkład do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.''</ref> oraz stosownej [[Ratyfikacja|ratyfikacyjnej]] procedury parlamentarnej<ref>Art. 11 Traktatu.</ref>. Pakt Północnoatlantycki gwarantuje swoim członkom suwerenne prawa<ref>Po upływie przynajmniej 10 lat obowiązywania traktatu Strony, na żądanie którejkolwiek z nich, skonsultują się wspólnie w celu dokonania przeglądu Traktatu, uwzględniając czynniki, które w tym czasie będą mogły mieć wpływ na pokój i bezpieczeństwo na obszarze północnoatlantyckim, w tym rozwój zarówno powszechnych, jak i regionalnych porozumień przyjętych zgodnie z [[Karta Narodów Zjednoczonych|Kartą Narodów Zjednoczonych]] (art. 12).</ref><ref>Po upływie 20 lat obowiązywania Traktatu każda ze Stron może z niego wystąpić po upływie roku od stosownej notyfikacji (art. 13).</ref>, ale także nakłada zobowiązania międzynarodowe, które należy bezwzględnie respektować.
Każde z państw przystępuje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu [[Debata|debaty]] publicznej<ref>Art. 10 Traktatu z 1949 : ''Strony mogą, za jednomyślną zgodą, zaprosić do przystąpienia do niniejszego traktatu każde inne państwo europejskie, które jest w stanie realizować zasady niniejszego traktatu i wnosić wkład do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.''</ref> oraz stosownej [[Ratyfikacja|ratyfikacyjnej]] procedury parlamentarnej<ref>Art. 11 Traktatu.</ref>. Pakt Północnoatlantycki gwarantuje swoim członkom suwerenne prawa<ref>Po upływie przynajmniej 10 lat obowiązywania traktatu Strony, na żądanie którejkolwiek z nich, skonsultują się wspólnie w celu dokonania przeglądu Traktatu, uwzględniając czynniki, które w tym czasie będą mogły mieć wpływ na pokój i bezpieczeństwo na obszarze północnoatlantyckim, w tym rozwój zarówno powszechnych, jak i regionalnych porozumień przyjętych zgodnie z [[Karta Narodów Zjednoczonych|Kartą Narodów Zjednoczonych]] (art. 12).</ref><ref>Po upływie 20 lat obowiązywania Traktatu każda ze Stron może z niego wystąpić po upływie roku od stosownej notyfikacji (art. 13).</ref>, ale także nakłada zobowiązania międzynarodowe, które należy bezwzględnie respektować.

== Państwa goszczące ==
Państwa goszczące to kraje nie będące członkami NATO, które jednak zobowiązały się do umożliwienia siłom NATO działania ze swojego terytorium, jeśli zajdzie taka potrzeba<ref>[https://wiadomosci.onet.pl/swiat/szwedzi-czuja-sie-zagrozeni-i-wola-nato-od-neutralnosci/ybw0nph Szwedzi czują się zagrożeni i wolą NATO od neutralności]</ref>.

Państwami goszczącymi są: [[Szwecja]] i [[Finlandia]]<ref>[https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/03/37-40_KBN_Samol.pdf Znaczenie Wielonarodowego Korpusu
Północno-Wschodniego dla bezpieczeństwa północno-wschodniej flanki NATO]</ref>.


== Historia ==
== Historia ==

Wersja z 15:50, 30 sty 2018

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego
North Atlantic Treaty Organization Organisation du traité de l’Atlantique Nord
Logotyp / flaga
Mapa
     państwa członkowskie NATO
Język roboczy

angielski, francuski

Siedziba

Bruksela

Członkowie

29 państw[1]

Sekretarz generalny

Jens Stoltenberg

Naczelny Dowódca Połączonych Sił Zbrojnych NATO w Europie

Curtis Scaparrotti

Utworzenie

24 sierpnia 1949

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego[2], OTP (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; fr. Organisation du Traité de l’Atlantique Nord, OTAN) – organizacja polityczno-wojskowa powstała 24 sierpnia 1949[3] na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego[4]. Celem istnienia NATO była obrona militarna przed atakiem ze strony ZSRR i jego państw satelickich, od 1955 zorganizowanych w strukturę Układu Warszawskiego. Po rozpadzie ZSRR i rozwiązaniu Układu Warszawskiego (1991), pełni rolę stabilizacyjną, podejmując działania zapobiegające rozprzestrzenianiu konfliktów regionalnych.

Państwa członkowskie

     Członkowie Unii Europejskiej i NATO

     Członkowie UE niebędący członkami NATO

     Członkowie NATO niebędący członkami UE

Rok wstąpienia Państwa członkowskie NATO
1949
  Belgia,  Dania,  Francja,  Holandia,  Islandia,  Kanada,  Luksemburg,  Norwegia,  Portugalia,  Stany Zjednoczone,  Wielka Brytania,  Włochy
1952
  Grecja,  Turcja
1955
 Niemcy Republika Federalna Niemiec (Niemcy od 1990)
1982
  Hiszpania
1999
  Czechy,  Polska,  Węgry
2004
  Bułgaria,  Estonia,  Litwa,  Łotwa,  Rumunia,  Słowacja,  Słowenia
2009
  Albania,  Chorwacja
2017
  Czarnogóra

NATO liczy aktualnie 29 członków. Najnowszym jest Czarnogóra oficjalnie przyjęta na szczycie w Brukseli 25 maja 2017 r. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa w sojuszu są Bośnia i Hercegowina i Macedonia. Potencjalnymi kandydatami do członkostwa w NATO są: Gruzja i Finlandia oraz Ukraina[5].

Państwa członkowskie przez pewien czas nie uczestniczące w strukturach wojskowych NATO:

  • Grecja – od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980,
  • Francja – wystąpiła w 1966, częściowo powróciła w 1995, powróciła całkowicie podczas szczytu NATO w Strasburgu i Kehl 2009,
  • Hiszpania – od momentu przystąpienia do 1997.

Każde z państw przystępuje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu debaty publicznej[6] oraz stosownej ratyfikacyjnej procedury parlamentarnej[7]. Pakt Północnoatlantycki gwarantuje swoim członkom suwerenne prawa[8][9], ale także nakłada zobowiązania międzynarodowe, które należy bezwzględnie respektować.

Państwa goszczące

Państwa goszczące to kraje nie będące członkami NATO, które jednak zobowiązały się do umożliwienia siłom NATO działania ze swojego terytorium, jeśli zajdzie taka potrzeba[10].

Państwami goszczącymi są: Szwecja i Finlandia[11].

Historia

  • 4 marca 1947: Wielka Brytania oraz Francja podpisały traktat z Dunkierki.
  • 17 marca 1948: Benelux, Francja, oraz Wielka Brytania podpisały traktat brukselski, będący prekursorem Paktu Północnoatlantyckiego.
  • czerwiec 1948: Rezolucja Vandenberga, uchwalona przez Senat Amerykański. Wzywała do tworzenia bloków militarnych.
  • 4 kwietnia 1949: podpisanie w Waszyngtonie Traktatu Północnoatlantyckiego ustanawiającego NATO.
  • 24 sierpnia 1949: wejście w życie Traktatu Północnoatlantyckiego i powstanie Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego.
  • wrzesień 1950: w czasie posiedzenia Rady NATO w Nowym Jorku przyjęto koncepcję tzw. wysuniętej obrony (forward strategy) zakładającej w wypadku wojny przeniesienie działań bojowych na terytorium państw bloku wschodniego. USA wysunęły propozycję remilitaryzacji Niemiec i włączenia ich w skład sojuszu. Propozycja ta została uznana przez państwa socjalistyczne za przyjęcie kursu konfrontacji i dążenie do odrodzenia militaryzmu niemieckiego.
  • październik 1950: Komitet Obrony NATO zaakceptował plan utworzenia sił sojuszniczych złożonych z 50 dywizji, w tym: 20 francuskich, 10 amerykańskich, 10 włoskich, 5 brytyjskich i 5 z państw Beneluksu.
  • 1951: Rada NATO postanowiła przyśpieszyć proces rozbudowy sił lądowych sojuszu, które miały stanowić tzw. „tarczę” zabezpieczającą przed ewentualnym atakiem. USA i Wielka Brytania miały utworzyć siły tzw. „miecza” złożone ze strategicznego lotnictwa bombowego dysponującego bombami jądrowymi.
  • grudzień 1952: Rada NATO przyjęła zasady doktryny wojennej sojuszu oparte na amerykańskiej doktrynie „odstraszania”.
  • kwiecień 1954: na sesji Rady NATO w Paryżu uznano, że dla zrównoważenia radzieckiej przewagi w wojskach lądowych konieczne jest oparcie strategii sojuszu na użyciu taktycznej broni jądrowej. W skład sił NATO w Europie weszły amerykańskie jednostki uzbrojone w taką broń.
  • październik 1954: na posiedzeniu Rady NATO podjęto decyzję o zakończeniu okupacji Niemiec Zachodnich, przyznaniu im prawa do odbudowy sił zbrojnych oraz przyjęciu RFN do sojuszu (tzw. układy paryskie).
  • grudzień 1954: na sesji Rady NATO przyjęto amerykańską strategię „zmasowanego odwetu” zakładającą, w razie ewentualnego konfliktu, użycie broni jądrowej na dużą skalę.
  • maj 1955: zakończono proces ratyfikacji układów paryskich, co zostało uznane przez państwa „bloku wschodniego” za pretekst do utworzenia Układu Warszawskiego, który miał być odpowiedzią na remilitaryzację RFN i przyjęcie jej do NATO.
  • maj 1957: na posiedzeniu Rady NATO potwierdzono koncepcję użycia broni jądrowej w ewentualnym konflikcie. Środki przenoszenia broni jądrowej miały posiadać nie tylko siły zbrojne USA, ale i pozostałe państwa sojuszu, w tym RFN.
  • kwiecień 1958: na konferencji ministrów obrony narodowej państw NATO zatwierdzono plan rozbudowy sił sojuszu (MC-70) zakładający wzmocnienie sił w Europie przez 12 dywizji niemieckich, 4 francuskie i 2 brytyjskie. Przewidywano rozbudowę baz rakietowych i wprowadzenie na uzbrojenie środków przenoszenia broni jądrowej.
  • 1959-1960: USA rozmieściły w Europie Zachodniej wyrzutnie rakiet średniego zasięgu z głowicami jądrowymi. W Wielkiej Brytanii rozlokowano 66 wyrzutni, a we Włoszech 30 wyrzutni rakiet typu „Thor”. W Turcji zainstalowano 15 wyrzutni rakiet typu „Jupiter”. Te ostatnie sprowokowały ZSRR do rozmieszczenia rakiet średniego zasięgu na Kubie, co było przyczyną kryzysu kubańskiego.
  • grudzień 1961: na sesji Rady NATO w Paryżu omawiano problem przekształcenia sojuszu w „czwartą potęgę atomową”, co oznaczało możliwość swobodnego dostępu do broni nuklearnej wszystkich państw NATO.
  • maj 1962: na sesji Rady NATO w Atenach USA i Wieka Brytania odrzuciły plan przekształcenia NATO w „czwartą potęgę atomową”, którego rzecznikiem była Republika Federalna Niemiec. Podkreślono potrzebę rozbudowy sił konwencjonalnych przez państwa sojuszu.
  • 1966: Charles de Gaulle podjął decyzję o wycofaniu Francji ze struktur militarnych NATO. Doprowadziło to do przeniesienia głównej siedziby NATO z Paryża do Brukseli w Belgii 16 października 1967 roku. O ile w Brukseli mieści się od tamtej pory siedziba polityczna Sojuszu, główne dowództwo wojskowe osadzone zostało na południu od Brukseli, w mieście Mons.
  • 1967: przyjęcie jako oficjalnej strategii NATO amerykańskiej doktryny „elastycznego reagowania” zakładającej użycie broni jądrowej w przypadku braku możliwości odparcia ewentualnej agresji siłami konwencjonalnymi. Jednocześnie odwrócono rolę „tarczy” i „miecza”. Funkcję „tarczy” odgrywały strategiczne siły nuklearne, a „miecza” siły konwencjonalne wzmocnione taktyczną bronią jądrową.
  • grudzień 1970: przyjęcie przez Radę NATO dziesięcioletniego planu rozbudowy sił zbrojnych sojuszu (AD-70) zakładającego rozbudowę armii państw Europy Zachodniej.
  • kwiecień 1974 państwa NATO przyjęły Deklarację Atlantycką, w której głównym postulatem było ograniczenie dominacji USA i rozszerzenie współpracy państw NATO.
  • od 1976 USA zaczęły lansować wspólną doktrynę militarną sił konwencjonalnych. Oparta była na założeniach tzw. aktywnej obrony. W 1981 doktryna ta jako tzw. doktryna bitwy powietrzno-lądowej została oficjalnie przyjęta przez USA.
  • 1982: przyjęcie do sojuszu Hiszpanii.
  • 1984 – w Sztokholmie odbyła się konferencja w sprawie środków budowy zaufania i bezpieczeństwa w Europie – NATO stało się stroną rozmów rozbrojeniowych.
  • kwiecień 1991 – podczas sesji Rady NATO przyjęto deklarację o partnerstwie z krajami Europy Środkowej i Wschodniej.
  • październik 1996 – w Detroit- Clinton zapowiedział rozszerzenie sojuszu w 50. rocznicę jego utworzenia i rychłe zaproszenie kandydatów z Europy Środkowo-Wschodniej do negocjacji.
  • 27 maja 1997 podczas szczytu NATO w Paryżu podpisano Akt Stanowiący o Wzajemnych Stosunkach, Współpracy i Bezpieczeństwie między NATO a Federacją Rosyjską.
  • 8 lipca 1997: Trzy państwa należące niegdyś do Układu Warszawskiego – Węgry, Czechy i Polska – zostały zaproszone do przystąpienia do NATO.
  • 12 marca 1999: przyjęcie Polski, Czech i Węgier do NATO.
  • 24 marca 1999: NATO zaangażowało się w pierwszy konflikt zbrojny w Kosowie. Podjęcie tej 11-tygodniowej interwencji militarnej miało na celu zakończenie sześcioletniej masakry ludności cywilnej na Bałkanach.
  • 12 września 2001: Po raz pierwszy w historii NATO uruchomiło procedury związane z tzw. Artykułem Piątym, który mówi, że atak na dowolne państwo, należące do NATO, równy jest z atakiem na cały Sojusz. Stanowiło to odpowiedź na atak na Stany Zjednoczone, który miał miejsce 11 września 2001 roku.
  • 21 listopada 2002: Podczas szczytu w Pradze (Czechy), siedem nowych państw otrzymało zaproszenia do rozpoczęcia negocjacji odnośnie ich przystąpienia do Sojuszu. Były to: Estonia, Łotwa, Litwa, Słowenia, Słowacja, Bułgaria i Rumunia. Przystąpiły one do NATO 29 marca 2004 roku. W 2002 roku rozmowy odnośnie swojego członkostwa w NATO rozpoczęła Chorwacja.
  • 10 lutego 2003: W NATO nastąpił kryzys po tym, jak Francja i Belgia zawetowały uruchomienie specjalnych procedur mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa Turcji na wypadek wojny w Iraku. Niemcy odmówiły skorzystania z przysługującego im prawa zablokowania procesu, ale poparły weto.
  • 16 kwietnia 2003: NATO wyraziło zgodę na przejęcie w sierpniu dowództwa nad Międzynarodowymi Siłami Wspierającymi Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie. Decyzję taką podjęto na prośbę Niemiec i Holandii, które dotychczas dowodziły operacją ISAF. 19 ambasadorów NATO podjęło decyzję jednomyślnie. Przekazanie dowództwa nastąpiło 11 sierpnia. Była to pierwsza w historii sytuacja w której NATO prowadziło operację poza regionem północnego Atlantyku. Pierwotnie kontrolę nad misją ISAF miała przejąć Kanada.
  • 19 czerwca 2003: Nastąpiła znacząca restrukturyzacja dowództwa NATO.
  • 29 marca 2004: Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia stały się państwami członkowskimi NATO.
  • 26 kwietnia 2005: NATO przychyla się do prośby Unii Afrykańskiej o wsparcie logistyczne misji w Darfurze.
  • 1 kwietnia 2009: Albania i Chorwacja dołączyły do Sojuszu.
  • 4 kwietnia 2009: Wybrano Andersa Fogha Rasmussena na nowego szefa NATO.
  • 28 marca 2014: Wybrano Jensa Stoltenberga na nowego szefa NATO.
  • 4 maja 2016 roku Naczelnym Dowódcą Połączonych Sił Zbrojnych NATO w Europie został generał Curtis Scaparrotti, zastępując na tym stanowisku Philipa Breedlove’a[12].
  • 5 czerwca 2017 roku: Czarnogóra zostaje 29. członkiem sojuszu – decyzja zostaje oficjalnie podjęta na szczycie NATO w Brukseli 25 maja[13].

Skład sił zbrojnych NATO u schyłku „zimnej wojny” w 1991

Państwa USA RFN W.Brytania Francja Włochy Turcja Kanada Hiszpania Grecja Holandia Belgia Norwegia Portugalia Dania RAZEM
Liczba żołnierzy 1 222 980 472 330 344 440 446 950 400 960 647 400 136 500 274 000 162 500 96 900 92 000 34 400 68 000 31 700 5 174 010
Czołgi 17119 5292 1910 1568 1620 3936 309 963 1970 1283 369 224 136 390 37089
Transp. opanc. 37155 6599 5453 5510 4900 3600 1388 2288 2377 3238 2315 250 341 690 76080
Samoloty bojowe 7333 605 245 729 242 363 271 52 287 236 340 116 47 128 11267
Ładunki jądrowe 21211 – 300 505 – – – – – – – – – – 22016

Źródło: The Military Balance 1990-1991

Liczba żołnierzy etatowych w 2012 roku

Państwo Liczba żołnierzy
 Albania 14 295
 Belgia 38 452
 Bułgaria 35 000
 Chorwacja 18 600
 Czechy 17 932
 Dania 26 585
 Estonia 4750
 Francja 222 215
 Grecja 177 600
 Hiszpania 123 300
 Holandia 61 302
 Islandia 0
 Kanada 68 250
 Litwa 8850
 Luksemburg 900
 Łotwa 5745
 Niemcy 182 927
 Norwegia 24 025
 Polska 120 000
 Portugalia 43 330
 Rumunia 75 350
 Słowacja 16 531
 Słowenia 7200
 Stany Zjednoczone 1 429 995
 Turcja 375 374
 Węgry 29 450
 Wielka Brytania 205 850
 Włochy 180 270
Razem 3 512 078

Strategie NATO

Strategia wojenna NATO oparta była głównie na amerykańskich koncepcjach strategicznych wynikających z oceny zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego. Pierwszą z nich była strategia zmasowanego odwetu przyjęta w USA w 1950 roku, a zaadaptowana przez sojusz NATO w 1957 roku. Zakładała ona wykonanie uderzeń jądrowych na państwa Układu Warszawskiego w odpowiedzi na poważniejszy atak militarny. Dopuszczała również wykonanie uprzedzającego ataku jądrowego w przypadku stwierdzenia zagrożenia bezpieczeństwa państw sojuszu. Szczególną rolę w wojnie miało odgrywać lotnictwo strategiczne oraz okręty podwodne uzbrojone w pociski balistyczne SLBM, przy czym te ostatnie z przyczyn technicznych uznawane były za broń wyłącznie odwetową. Dla zapewnienia skuteczności i szybkości działań rozbudowano system baz wojskowych rozmieszczonych wokół państw „bloku wschodniego”. Od 1953 roku na terenie Europy rozlokowano broń nuklearną w postaci rakiet średniego zasięgu i bomb jądrowych. Koalicyjny charakter strategii wojennej przejawiał się głównie w podziale zadań. Amerykańskie siły zbrojne miały wykonać strategiczne uderzenia jądrowe, operacje morskie miały być realizowane przez floty wojenne USA i państw europejskich, natomiast działania bojowe na terenie Europy miały być prowadzone głównie przez siły lądowe i lotnictwo taktyczne europejskich państw NATO[potrzebny przypis].

Przełamanie monopolu atomowego USA przez ZSRR oraz wprowadzenie na uzbrojenie Układu Warszawskiego międzykontynentalnych pocisków rakietowych skłoniło USA do zmiany strategii. W 1961 roku opracowano strategię elastycznego reagowania, która została przyjęta przez NATO w 1967 roku. Zakładała ona możliwość prowadzenia działań wojennych zarówno z wykorzystaniem broni jądrowej, jak i bez niej. W przypadku ataku państw UW przewidywano prowadzenie działań o charakterze konwencjonalnym, a w sytuacji ich niepowodzenia wykorzystanie taktycznej broni jądrowej na ograniczoną skalę. Strategiczna broń jądrowa miała być użyta dopiero po jej zastosowaniu przez ZSRR. Główną rolę w ewentualnym uderzeniu odegrać miał amerykański potencjał jądrowy, którego wykorzystanie określały plany operacyjne SIOP (Single Integrated Operational Plan). Przewidywały one różne warianty uderzeń o ograniczonym lub masowym charakterze w celu osiągnięcia założonych celów wojennych.

Zakończenie zimnej wojny przyniosło zmianę koncepcji strategicznej NATO. W 1991 została przyjęta tzw. Nowa koncepcja strategiczna. Zakładała ona utrzymanie wystarczających sił konwencjonalnych i nuklearnych zdolnych do odstraszania ewentualnych agresorów i prowadzenie działań zapobiegających ewentualnym konfliktom zbrojnym na świecie. Skoncentrowano się też na zagwarantowaniu bezpieczeństwa państw sojuszu w warunkach różnorodnych i wielokierunkowych zagrożeń międzynarodowych (konflikty etniczne i terytorialne, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i technologii uzbrojenia, przerwanie dostaw surowców strategicznych, terroryzm i sabotaż). W 1999 koncepcja ta uległa aktualizacji w oparciu o doświadczenia misji NATO w b. Jugosławii.

Nowa koncepcja strategiczna wprowadziła pojęcie „operacji spoza artykułu 5”, którymi są przede wszystkim „operacje reagowania kryzysowego”, czyli działania przy użyciu sił zbrojnych skierowane na usuwanie przyczyn sytuacji kryzysowych lub kryzysów zagrażających regionalnemu lub światowemu bezpieczeństwu oraz powodujących naruszenie praw człowieka[14]. Podobnie jak w operacjach pokojowych, siły interweniujące powinny działać w sposób bezstronny – nie są bowiem stroną w konflikcie. W teorii problemu w ujęciu Sojuszu Północnoatlantyckiego, przez pojęcie operacji reagowania kryzysowego rozumiane są[14]

Sojusznicze, wielonarodowe i wielofunkcyjne działania militarne i niemilitarne, wychodzące w swych celach militarnych poza artykuł 5 Traktatu Waszyngtońskiego

Broń jądrowa w NATO

Broń jądrowa stanowiła ważny element strategii sojuszu będąc istotną częścią realizacji założeń jego doktryny wojennej. Początkowo jedynym państwem NATO, które dysponowało tą bronią były Stany Zjednoczone. W chwili powstania sojuszu posiadały one 235 bomb jądrowych. W 1953 roku. do państw nuklearnych NATO dołączyła Wielka Brytania, a w 1964 r. Francja. Potencjał tych państw rósł stosunkowo wolno i ustabilizował się dopiero w połowie lat siedemdziesiątych XX w. na poziomie 350 i 250 ładunków jądrowych. Początkowo broń jądrowa stanowiła „miecz” sojuszu, który miał być użyty do odparcia ewentualnej agresji. Rolę „tarczy” spełniały siły konwencjonalne. W 1967 r., po przyjęciu przez NATO amerykańskiej doktryny elastycznego reagowania, siły jądrowe przejęły rolę „tarczy”, którą z czasem określano jako „parasol jądrowy”[15].

Do dyspozycji NATO wydzielono ponad 65% ładunków jądrowych USA, które rozlokowane były na terenie Europy oraz zainstalowane na okrętach podwodnych. Pod koniec lat siedemdziesiątych z posiadanych przez Amerykanów 24 tys. ładunków jądrowych do NATO wydzielono 15818 ładunków. Obejmowały one: 624 głowice na okrętach podwodnych, 660 ładunków przenoszonych przez strategiczne samoloty bombowe i 14534 ładunki operacyjne i taktyczne. Z tych ostatnich na terenie RFN zmagazynowano ok. 10 tys. ładunków, z czego połowę stanowiły jądrowe pociski artyleryjskie. Około 2500 ładunków miały wykorzystać w razie wojny wojska RFN. Pozostałą część arsenału jądrowego NATO stanowił potencjał Wielkiej Brytanii obejmujący: 192 głowice pocisków balistycznych na okrętach podwodnych i 158 ładunków operacyjno-taktycznych oraz Francji posiadającej 250 ładunków jądrowych[16].

W 2002 roku państwa o potencjale nuklearnym NATO miały w swoich arsenałach 11041 ładunków jądrowych, w tym 2089 strategicznych[15].

Zadania i cele

Podstawowym aktem prawnym, będącym podstawą działania NATO jest podpisany 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie Traktat Północnoatlantycki, zwany też traktatem waszyngtońskim. Umowa jest w istocie bardzo prostym dokumentem złożonym z 14 artykułów określających najważniejsze zobowiązania sojuszników wobec siebie z osobna, jak i Sojuszu jako całości. Szczególnie ważny z punktu widzenia aspektu obronności jest art. 5, stanowiący że każdy atak zbrojny z zewnątrz zwrócony przeciwko jednemu lub kilku państwom członkowskim traktowany będzie jako atak przeciwko całej organizacji. Zawarta w tym artykule formuła casus foederis jest szczególnym rodzajem solidarności wojskowej między członkami Sojuszu. NATO jest organizacją stawiającą sobie za cel zbiorową ochronę swoich członków, jako podstawę zachowania pokoju i umocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego. Z prawnomiędzynarodowego punktu widzenia NATO jest międzynarodową organizacją opartą na sojuszniczym systemie bezpieczeństwa. Zgodnie z Traktatem Waszyngtońskim każde państwo członkowskie zobowiązuje się przyczyniać do rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunków międzynarodowych oraz dbać o zachowanie bezpieczeństwa własnego oraz innych członków sojuszu i wzmacniać swoje siły zbrojne.

Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie – środkami politycznymi i militarnymi – wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Do osiągnięcia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa:

  • zapewnia fundament trwałego bezpieczeństwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwiązywaniu konfliktów;
  • zapewnia środki odstraszania i obrony przed jakąkolwiek formą ataku na terytorium każdego państwa członkowskiego;
  • rozwija bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez stałą i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami partnerskimi należącymi do programu Partnerstwo dla pokoju (PdP) oraz Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa;
  • wysyła swoje misje wojskowe do państw, na terytorium których toczy się konflikt zbrojny, celem zażegnania tego konfliktu.

Organizacja i działanie

 Osobny artykuł: Szczyt NATO.

W ramach ustaleń na konferencji NATO (Praga 2002), w 2003 zmianie uległa struktura ośrodków decyzyjnych sojuszu. Nowa struktura odchodzi od geograficznego podziału dowództw na rzecz podziału kompetencyjnego. Funkcje operacyjne zostały podzielone pomiędzy nowo powołane Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Operacji (ACO) i Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT).

Spotkanie na szczycie NATO, 2002

Sekretarze generalni NATO

 Osobny artykuł: Sekretarz generalny NATO.

Najwyższe stanowisko polityczne w Sojuszu, które zgodnie z przyjętą praktyką obsadzane jest przez cywilnych polityków europejskich.

  1. Hastings Lionel Ismay (Wielka Brytania): 4 kwietnia 1952 – 16 maja 1957,
  2. Paul-Henri Spaak (Belgia): 16 maja 1957 – 21 kwietnia 1961,
  3. Dirk Stikker (Holandia): 21 kwietnia 1961 – 1 sierpnia 1964,
  4. Manlio Brosio (Włochy): 1 sierpnia 1964 – 1 października 1971,
  5. Joseph Luns (Holandia): 1 października 1971 – 25 czerwca 1984,
  6. Peter Carington (Wielka Brytania): 25 czerwca 1984 – 1 lipca 1988,
  7. Manfred Wörner (Niemcy): 1 lipca 1988 – 13 sierpnia 1994,
  8. Sergio Balanzino (Włochy): 13 sierpnia – 17 października 1994,
  9. Willy Claes (Belgia): 17 października 1994 – 20 października 1995,
  10. Sergio Balanzino (Włochy): 20 października – 5 grudnia 1995,
  11. Javier Solana (Hiszpania): 5 grudnia 1995 – 6 października 1999,
  12. George Robertson (Wielka Brytania): 14 października 1999 – 1 stycznia 2004,
  13. Jaap de Hoop Scheffer (Holandia): 1 stycznia 2004 – 1 sierpnia 2009,
  14. Anders Fogh Rasmussen (Dania): 1 sierpnia 2009 – 30 września 2014.
  15. Jens Stoltenberg (Norwegia): 1 października 2014 –

Naczelni Dowódcy Połączonych Sił Zbrojnych NATO w Europie

Funkcję naczelnego dowódcy Połączonych Sił Zbrojnych NATO od chwili powstania sojuszu pełnili generałowie amerykańskich sił zbrojnych.

Lp. Osoba Formacja Objęcie funkcji Zakończenie pełnienia funkcji
1 gen. Dwight D. Eisenhower US Army 2 kwietnia 1951 30 maja 1952
2 gen. Matthew B. Ridgway US Army 30 maja 1952 11 lipca 1953
3 gen. Alfred M. Gruenther US Army 11 lipca 1953 20 listopada 1956
4 gen. Lauris Norstad US Air Force 20 listopada 1956 1 stycznia 1963
5 gen. Lyman L. Lemnitzer US Army 1 stycznia 1963 1 lipca 1969
6 gen. Andrew J. Goodpaster US Army 1 lipca 1969 15 grudnia 1974
7 gen. Alexander M. Haig US Army 15 grudnia 1974 1 lipca 1979
8 gen. Bernard W. Rogers US Army 1 lipca 1979 26 czerwca 1987
9 gen. John R. Galvin US Army 26 czerwca 1987 23 czerwca 1992
10 gen. John M. Shalikashvili US Army 23 czerwca 1992 22 października 1993
11 gen. George A. Joulwan US Army 22 października 1993 11 lipca 1997
12 gen. Wesley K. Clark US Army 11 lipca 1997 3 maja 2000
13 gen. Joseph W. Ralston US Air Force 3 maja 2000 17 stycznia 2003
14 gen. James L. Jones US Marine Corps 17 stycznia 2003 7 grudnia 2006
15 gen. Bantz J. Craddock US Army 7 grudnia 2006 2 lipca 2009
16 adm. James G. Stavridis US Navy 2 lipca 2009 13 maja 2013
17 gen. Philip Breedlove US Air Force 13 maja 2013 4 maja 2016
18 gen. Curtis Scaparrotti US Army 4 maja 2016 nadal

Operacje pokojowe i stabilizacyjne NATO

 Osobny artykuł: Operacje reagowania kryzysowego NATO.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ What is NATO?. NATO. [dostęp 2017-10-14]. (ang.).
  2. ↑ Stałe Przedstawicielstwo RP przy NATO – Polish Delegation to NATO.
  3. ↑ Art. 11 traktatu stanowi, że wejdzie on w życie, gdy dokumenty ratyfikacji zostaną złożone w depozycie rządu Stanów Zjednoczonych Ameryki przez większość sygnatariuszy, co nastąpiło 24 sierpnia 1949.
  4. ↑ Traktat Północnoatlantycki sporządzony w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r. (Dz.U. z 2000 r. nr 87, poz. 970).
  5. ↑ "Pokazaliśmy, że NATO jest zjednoczone, okazaliśmy solidarność z Ukrainą" [online] [dostęp 2016-09-26].
  6. ↑ Art. 10 Traktatu z 1949 : Strony mogą, za jednomyślną zgodą, zaprosić do przystąpienia do niniejszego traktatu każde inne państwo europejskie, które jest w stanie realizować zasady niniejszego traktatu i wnosić wkład do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.
  7. ↑ Art. 11 Traktatu.
  8. ↑ Po upływie przynajmniej 10 lat obowiązywania traktatu Strony, na żądanie którejkolwiek z nich, skonsultują się wspólnie w celu dokonania przeglądu Traktatu, uwzględniając czynniki, które w tym czasie będą mogły mieć wpływ na pokój i bezpieczeństwo na obszarze północnoatlantyckim, w tym rozwój zarówno powszechnych, jak i regionalnych porozumień przyjętych zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych (art. 12).
  9. ↑ Po upływie 20 lat obowiązywania Traktatu każda ze Stron może z niego wystąpić po upływie roku od stosownej notyfikacji (art. 13).
  10. ↑ Szwedzi czują się zagrożeni i wolą NATO od neutralności
  11. ↑ [https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/03/37-40_KBN_Samol.pdf Znaczenie Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego dla bezpieczeństwa północno-wschodniej flanki NATO]
  12. ↑ NATO ma nowego dowódcę sił w Europie, „Gazeta Wyborcza”, wyborcza.pl [dostęp 2016-05-12].
  13. ↑ Pierwszy szczyt NATO z udziałem Donalda Trumpa, „Onet Wiadomości”, 25 maja 2017 [dostęp 2017-05-25] (pol.).
  14. ↑ a b Czupryński Andrzej, „Współczesna sztuka operacyjna”, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2009, s. 240-250.
  15. ↑ a b Natural Resources Defense Council. nrdc.org. [dostęp 2009-12-23]. (ang.).
  16. ↑ Bernard Woźniecki, „NATO lat osiemdziesiątych”, Warszawa 1982.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego
Państwa członkowskie
Kandydaci
Struktura

Flaga NATO

Mapa NATO

Szczyty NATO

Siły Zbrojne państw członkowskich NATO

NATO

Zimna wojna
Lata 40.
Lata 50.
Lata 60.
Lata 70.
Lata 80.
Lata 90.
Epilog
Organizacje
Wyścig zbrojeń
Ideologie
Propaganda
Polityka
międzynarodowa
Zobacz też
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=NATO&oldid=52356906”