Perełkowiec japoński: Różnice pomiędzy wersjami

Szupin chiński
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	różowe
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Rodzaj	perełkowiec
	Nazwa systematyczna
	{{{nazwa łacińska}}} {{{autor}}}; Wiener Z. Kunst 1830(3):844. 1830
	[[wikispecies:{{{wikispecies}}}\|Systematyka w Wikispecies]]
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 22:14, 22 paź 2019

Perełkowiec japoński, szupin chiński, szupin japoński, sofora japońska (Styphnolobium japonicum (L.) Schott) – gatunek drzewa z rodziny bobowatych. Sprowadzony do Europy w 1750 z Japonii^[2]. Wbrew niektórym nazwom nie pochodzi z Japonii, lecz z Chin^[3] i Korei.^[4] Licznie hodowany w parkach i ogrodach we Francji i południowej Anglii.^[4] W Europie Środkowej głównie po południowej stronie Karpat. W Polsce z rzadka wysadzany w parkach i ogrodach botanicznych.

Nazewnictwo

W niektórych ujęciach taksonomicznych zaliczany był do rodzaju Sophora (szupin) i stąd jego nazwy polskie sz. chiński, sz. japoński, sofora japońska. Według najnowszych ujęć taksonomicznych należy do rodzaju Styphnolobium (perełkowiec) i jego prawidłowa nazwa to perełkowiec japoński Styphnolobium japonicum^[3].
Dawniej wydzielane odmiany i formy S. japonica f. oligophylla Franch., S.japonica f. pendula Zabel, S. japonica var. pubescens (Tausch) Bosse, S. japonica var. violacea Carrière według powyższego ujęcia taksonomicznego to synonimy typowej formy gatunku^[3].

Morfologia

Pokrój: Drzewo dorastające do 25 m. wysokości z szeroką, zaokrąglona koroną. Średnica pnia w pierśnicy przekracza 1 m. Egzemplarz w mieście Michalovce we wschodniej Słowacji posiada pień o średnicy 115 cm.^[4]
Pędy: Gałązki ciemnozielone. Kora na starych pędach ciemnoszara głęboko spękana. Pęd zbierzysty lekko wygięty. Bardzo nieliczne przetchlinki. Pąki ukryte w pachwinach liści^[5].
Drewno: O brązowej twardzieli. Twarde, lekkie, wytrzymałe o dobrych właściwościach technicznych^[6] Zarówno drewno jak i kora mają specyficzny zapach.^[4]
Liście: Ulistnienie skrętoległe, liście nieparzystopierzaste o długości do 25 cm składające się z 5 (11) do 17 listków, listki jajowate długości 2 (3) - 5 cm. Górna strona liści ciemnozielona i błyszcząca, dolna sinawa (owłosiona). Listki na końcach zaostrzone.
Kwiaty: Zebrane w luźne wiechy na pędach szczytowych do 30 cm długości. Kredowobiałe, obupłciowe.
Owoce: Zielone mięsiste strąki, przewężone między nasionami, w przekroju okrągłe do 8 cm długości, 3-6 czarnych nasion w strąku. Miąższ zielony, galaretowaty.

Biologia i ekologia

Kwitnie w końcu lipca i w sierpniu. Kwiaty zapylane przez owady. Owocuje we wrześniu i październiku. W warunkach środkowoeuropejskich czas kwitnienia przesuwa się nawet na wrzesień, a dojrzewania nasion na listopad.^[4] W Polsce nasiona bardzo rzadko dojrzewają, konieczny do tego jest długie i ciepłe lato. Rozpoczyna owocowanie w wieku 30 lat.
Wszystkie części rośliny są trujące. Liście są bogate w rutynę^[6].
Siedlisko: Duża tolerancja w stosunku do gleby. Lubi gleby żyzne świeże i głębokie w miejscach ciepłych, słonecznych osłoniętych. Szupin chiński jest odporny na suszę, zasolenie i zanieczyszczenie powietrza. Nieodporny na mrozy, szczególnie siewki i osobniki młode.

Zastosowanie

Roślina ozdobna: W Polsce obecnie prawie niesadzona. Późne kwitnienie i późne zrzucanie (listopad) liści czynią z sofory japońskiej ciekawe drzewo dekoracyjne. Liście opadające późną jesienią w przeciwieństwie do większości gatunków ozdobnych nie zmieniają barwy. Urozmaica i ożywia kolorystykę jesiennego parku. Znane są formy dekoracyjne (płaczące, kolumnowe), a także o fioletowych kwiatach.^[4]
Roślina miododajna: Cenna dla pszczelarstwa ze względu na późne kwitnienie miododajnych i pyłkodajnych kwiatów.
Roślina lecznicza^[6]: Wykorzystywana w tradycyjnej chińskiej medycynie ludowej, zaliczana do 50 podstawowych ziół. Liście ze względu na bogactwo rutyny, szczególnie przed otwarciem kwiatów, posiadają właściwości lecznicze podobne do ziela gryki.
Roślina przemysłowa: Drewno odznaczające się dobrymi właściwościami technicznymi ma zastosowanie w stolarstwie, meblarstwie i przemyśle parkietowym oraz w wyrobie instrumentów muzycznych.

Przypisy

↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2009-12-22]. (ang.).
↑ Jaromir Pokorný, Vlasta Matoušova, Daniela Toušova: Drzewa znane i mniej znane. Olgierd Łęski (tłum.). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 116-117. ISBN 83-7066-379-6.
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-27].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ladislav Maxim: Sophora japonica L. - sofora japonská, in: "Lesník" nr 5/2008, s. 17
↑ Tadeusz Szymanowski: Rozpoznawanie drzew i krzewów ozdobnych w stanie bezlistnym / Tadeusz Szymanowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 328-329.
↑ ^a ^b ^c ibiblio the public's library and digital archive. [dostęp 19 października 2008]. (ang.).

Bibliografia

Jakub Tomanek: Botanika leśna : podręcznik dla studentów wydziałów leśnych. Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1994, s. 304-305. ISBN 83-09-01819-3.
Jaromir Pokorný, Vlasta Matoušova, Daniela Toušova: Drzewa znane i mniej znane. Olgierd Łęski (tłum.). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 116-117. ISBN 83-7066-379-6.
Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1983, s. 338-341. ISBN 83-01-02249-3.
ibiblio the public's library and digital archive. [dostęp 19 października 2008]. (ang.).

[apweb-1] Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2009-12-22]. (ang.).

[2] Jaromir Pokorný, Vlasta Matoušova, Daniela Toušova: Drzewa znane i mniej znane. Olgierd Łęski (tłum.). Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 116-117. ISBN 83-7066-379-6.

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-27].

[LM-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ladislav Maxim: Sophora japonica L. - sofora japonská, in: "Lesník" nr 5/2008, s. 17

[5] Tadeusz Szymanowski: Rozpoznawanie drzew i krzewów ozdobnych w stanie bezlistnym / Tadeusz Szymanowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 328-329.

[t1-6] ↑ ^a ^b ^c ibiblio the public's library and digital archive. [dostęp 19 października 2008]. (ang.).

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 22: / Linia 22: @@
 [[Plik:Styphnolobium japonicum1.jpg|thumb|Pień]]
-'''Perełkowiec japoński''', szupin chiński, szupin japoński, sofora japońska (''Styphnolobium japonicum'' (L.) Schott) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[drzewo|drzewa]] z rodziny [[bobowate|bobowatych]]. Pochodzi z [[Chiny|Chin]]<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxon/taxonomysearch.aspx?language=en |tytuł=Germplasm Resources Information Network (GRIN)|data dostępu = 2010-02-27}}</ref>. Sprowadzony do Europy w 1750 z [[Japonia|Japonii]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Pokorný | imię=Jaromir | nazwisko2= Matoušova | imię2=Vlasta | nazwisko3= Toušova | imię3=Daniela | inni= Olgierd Łęski (tłum.) | tytuł= Drzewa znane i mniej znane | data=1992 | wydawca=Polska Oficyna Wydawnicza "BGW" | miejsce=Warszawa | isbn=83-7066-379-6 | strony=116-117}}</ref>. W Polsce wysadzany w parkach i ogrodach botanicznych.
+'''Perełkowiec japoński''', szupin chiński, szupin japoński, sofora japońska (''Styphnolobium japonicum'' (L.) Schott) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[drzewo|drzewa]] z rodziny [[bobowate|bobowatych]]. Sprowadzony do Europy w 1750 z [[Japonia|Japonii]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Pokorný | imię=Jaromir | nazwisko2= Matoušova | imię2=Vlasta | nazwisko3= Toušova | imię3=Daniela | inni= Olgierd Łęski (tłum.) | tytuł= Drzewa znane i mniej znane | data=1992 | wydawca=Polska Oficyna Wydawnicza "BGW" | miejsce=Warszawa | isbn=83-7066-379-6 | strony=116-117}}</ref>. Wbrew niektórym nazwom nie pochodzi z Japonii, lecz z [[Chiny|Chin]]<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxon/taxonomysearch.aspx?language=en |tytuł=Germplasm Resources Information Network (GRIN)|data dostępu = 2010-02-27}}</ref> i [[Korea|Korei]].<ref name=LM>Ladislav Maxim: Sophora japonica ''L. - sofora japonská'', in: "Lesník" nr 5/2008, s. 17</ref> Licznie hodowany w parkach i ogrodach we [[Francja|Francji]] i południowej [[Anglia|Anglii]].<ref name=LM/> W Europie Środkowej głównie po południowej stronie [[Karpaty|Karpat]]. W Polsce z rzadka wysadzany w parkach i ogrodach botanicznych.
 == Nazewnictwo ==
@@ Linia 29: / Linia 29: @@
 == Morfologia ==
-; [[Pokrój]]: Drzewo dorastające do 25 m. wysokości z szeroką zaokrąglona koroną.
+; [[Pokrój]]: Drzewo dorastające do 25 m. wysokości z szeroką, zaokrąglona koroną. Średnica pnia w pierśnicy przekracza 1 m. Egzemplarz w mieście [[Michalovce]] we wschodniej [[Słowacja|Słowacji]] posiada pień o średnicy 115 cm.<ref name=LM/>
 ; [[Pęd (botanika)|Pędy]]: Gałązki ciemnozielone. [[Kora]] na starych pędach ciemnoszara głęboko spękana. Pęd zbierzysty lekko wygięty. Bardzo nieliczne [[Przetchlinka (rośliny)|przetchlinki]]. Pąki ukryte w pachwinach liści<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Szymanowski | imię=Tadeusz | tytuł=Rozpoznawanie drzew i krzewów ozdobnych w stanie bezlistnym / Tadeusz Szymanowski | wydawca=Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce=Warszawa | rok=1974 |  strony=328-329}}</ref>.
-; [[Drewno (biologia)|Drewno]]: O brązowej [[drewno twardzielowe|twardzieli]]. Twarde, lekkie, wytrzymałe o dobrych właściwościach technicznych<ref name="t1">{{cytuj stronę| url =http://www.ibiblio.org/pfaf/cgi-bin/arr_html?Sophora+japonica | tytuł =ibiblio the public's library and digital archive | data dostępu = 19 października 2008| język = en}}</ref>
+; [[Drewno (biologia)|Drewno]]: O brązowej [[drewno twardzielowe|twardzieli]]. Twarde, lekkie, wytrzymałe o dobrych właściwościach technicznych<ref name="t1">{{cytuj stronę| url =http://www.ibiblio.org/pfaf/cgi-bin/arr_html?Sophora+japonica | tytuł =ibiblio the public's library and digital archive | data dostępu = 19 października 2008| język = en}}</ref> Zarówno drewno jak i kora mają specyficzny zapach.<ref name=LM/>
-; [[Liść|Liście]]: [[Ulistnienie]] skrętoległe, liście nieparzystopierzaste o długości do 25 cm składające się z 5(11) do 17 [[Listek|listków]], listki jajowate długości 2(3)-5 cm. Górna strona liści ciemnozielona i błyszcząca, dolna sinawa (owłosiona). Listki na końcach zaostrzone.
+; [[Liść|Liście]]: [[Ulistnienie]] skrętoległe, liście nieparzystopierzaste o długości do 25 cm składające się z 5 (11) do 17 [[Listek|listków]], listki jajowate długości 2 (3) - 5 cm. Górna strona liści ciemnozielona i błyszcząca, dolna sinawa (owłosiona). Listki na końcach zaostrzone.
 ; [[Kwiat]]y: Zebrane w luźne [[wiecha|wiechy]] na pędach szczytowych do 30 cm długości. Kredowobiałe, obupłciowe.
 ; [[Owoc]]e: Zielone mięsiste [[strąk]]i, przewężone między nasionami, w przekroju okrągłe do 8 cm długości, 3-6 czarnych nasion w strąku. Miąższ zielony, galaretowaty.
 == Biologia i ekologia ==
-* Kwitnie w końcu lipca i w sierpniu. Kwiaty zapylane przez owady. Owocuje we wrześniu i październiku. W Polsce nasiona bardzo rzadko dojrzewają, konieczny do tego jest długie i ciepłe lato. Rozpoczyna owocowanie w wieku 30 lat.
+* Kwitnie w końcu lipca i w sierpniu. Kwiaty zapylane przez owady. Owocuje we wrześniu i październiku. W warunkach środkowoeuropejskich czas kwitnienia przesuwa się nawet na wrzesień, a dojrzewania nasion na listopad.<ref name=LM/> W Polsce nasiona bardzo rzadko dojrzewają, konieczny do tego jest długie i ciepłe lato. Rozpoczyna owocowanie w wieku 30 lat.
 * Wszystkie części rośliny są trujące. Liście są bogate w [[Rutyna|rutynę]]<ref name="t1"/>.
 * [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: Duża tolerancja w stosunku do gleby. Lubi gleby żyzne świeże i głębokie w miejscach ciepłych, słonecznych osłoniętych. Szupin chiński jest odporny na suszę, zasolenie i zanieczyszczenie powietrza. Nieodporny na mrozy, szczególnie siewki i osobniki młode.
 == Zastosowanie ==
-; [[Rośliny ozdobne|Roślina ozdobna]]: W Polsce obecnie prawie niesadzona. Późne kwitnienie i późne zrzucanie (listopad) liści czynią z sofory japońskiej ciekawe drzewo dekoracyjne. Liście opadające późną jesienią w przeciwieństwie do większości gatunków ozdobnych nie zmieniają barwy. Urozmaica i ożywia kolorystykę jesiennego parku.
+; [[Rośliny ozdobne|Roślina ozdobna]]: W Polsce obecnie prawie niesadzona. Późne kwitnienie i późne zrzucanie (listopad) liści czynią z sofory japońskiej ciekawe drzewo dekoracyjne. Liście opadające późną jesienią w przeciwieństwie do większości gatunków ozdobnych nie zmieniają barwy. Urozmaica i ożywia kolorystykę jesiennego parku. Znane są formy dekoracyjne (płaczące, kolumnowe), a także o fioletowych kwiatach.<ref name=LM/>
 ; [[Rośliny miododajne|Roślina miododajna]]: Cenna dla pszczelarstwa ze względu na późne kwitnienie miododajnych i pyłkodajnych kwiatów.
 ; [[Rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]]<ref name="t1"/>: Wykorzystywana w tradycyjnej chińskiej medycynie ludowej, zaliczana do 50 podstawowych ziół. Liście ze względu na bogactwo rutyny, szczególnie przed otwarciem kwiatów, posiadają właściwości lecznicze podobne do ziela [[gryka|gryki]].