Teofan Pustelnik
Teofan Pustelnik, Teofan Rekluz, Teofan Wyszeński (cs. Феофан Затворник, Вышенский), imię świeckie Gieorgij Wasiljewicz Goworow (ur. 29 grudnia 1814?/10 stycznia 1815 w Czerniawskim, zm. 25 grudnia 1893?/6 stycznia 1894 w Wyszy) – święty mnich i biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.
| święty biskup | |
| |
| Data i miejsce urodzenia |
10 stycznia 1815 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 stycznia 1894 |
| Czczony przez | |
| Kanonizacja |
1988 |
| Wspomnienie |
10 stycznia, 16 czerwca (kalendarz juliański) |
| Atrybuty |
Ewangelia |
| Szczególne miejsca kultu | |
| Data konsekracji |
1 czerwca 1859 |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Konsekrator |
Życiorys
edytujWczesna działalność
edytujUrodził się w rodzinie kapłana prawosławnego, w guberni orłowskiej. W Orle ukończył seminarium duchowne, w którym uzyskiwał wyróżniające się wyniki, kończąc naukę w 1837. Cztery lata później uzyskał dyplom kandydata teologii w Kijowskiej Akademii Duchownej. W tym samym roku złożył śluby zakonne, przyjmując imię Teofan. Ponownie był wyróżniającym się studentem i został wyznaczony na wykładowcę Akademii Duchownej w Petersburgu. W 1847 został włączony do składu rosyjskiej misji prawosławnej w Jerozolimie. W czasie swojej pracy duszpasterskiej w Jerozolimie odbył szereg pielgrzymek do monasterów Patriarchatu Jerozolimskiego, studiował pisma Ojców Kościoła, kontaktował się z mnichami monasterów Athosu, jak również nauczył się greckiego i francuskiego. W mniejszym stopniu opanował język arabski oraz język hebrajski.
Z powodu wybuchu wojny krymskiej, razem z innymi członkami rosyjskiej misji był zmuszony wrócić do kraju. Mnich Teofan otrzymał w 1855 godność archimandryty i wrócił do pracy naukowej i dydaktycznej w Petersburgu, po czym został na krótko rektorem seminarium duchownego w Ołońcu. W 1856 wyjechał do Stambułu jako kapłan służący w cerkwi przy ambasadzie rosyjskiej. Wrócił do Rosji po roku, by zostać rektorem Petersburskiej Akademii Duchownej.
Biskup i asceta
edytujW 1859 miała miejsce jego chirotonia na biskupa tambowskiego i szackiego. Jako biskup Teofan (Goworow) zaangażował się w organizację nowych szkół parafialnych, w tym szkoły dla dziewcząt. Troszczył się również o poziom wykształcenia białego duchowieństwa. W 1863 został przeniesiony na katedrę włodzimierską, jednak po trzech latach na własną prośbę odszedł w stan spoczynku, zniechęcony uzależnieniem Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego od władz państwowych[1]. Zamieszkał w Pustelni Zaśnięcia Matki Bożej w Wyszy w eparchii tambowskiej, gdzie zajmował się wyłącznie modlitwą i pracą teologiczną. W 1872, po uroczystościach Paschy, zmienił tryb życia na jeszcze bardziej ascetyczny, rozpoczynając życie w zamknięciu i całkowitym odosobnieniu. Skoncentrował się całkowicie na tłumaczeniu tekstów Ojców Kościoła i opracowywaniu komentarzy do tekstu Pisma Świętego. Utrzymywał również kontakt korespondencyjny z osobami, które zwracały się do niego z prośbami o rady i wsparcie duchowe. W swojej celi urządził kaplicę Chrztu Pańskiego i własną bibliotekę[2].
Zmarł 6 stycznia 1894 w monasterze, w którym żył, i został pochowany w jego głównym soborze pod wezwaniem Kazańskiej Ikony Matki Bożej.
Prace i poglądy
edytujTeofan Pustelnik podkreślał w swoich tekstach konieczność duchowego odrodzenia narodu rosyjskiego. Jego najbardziej znanymi pracami są teksty Wyjaśnienie Listów Apostolskich oraz poświęcone modlitwie i etyce Zarys chrześcijańskiej nauki o moralności i Droga do zbawienia. Myśl teologiczna Teofana jest porównywana z nauką innego świętego mnicha Paisjusza Wieliczkowskiego. Święty twierdził, iż duchowe doskonalenie się jest możliwe dla każdego człowieka, czy wręcz jest obowiązkiem chrześcijanina. Doskonałość natomiast uważał za pojęcie niedefiniowalne, co w praktyce oznaczało konieczność ciągłej pracy nad sobą[2].
W 1877 przetłumaczył na język rosyjski Filokalię. W 1884 r. pod jego kierunkiem powstała ostateczna, wzorcowa wersja Opowieści pielgrzyma, anonimowej pracy propagującej praktykę nieustannej Modlitwy Jezusowej[3].
Teofan (Goworow) krytycznie odnosił się do sytuacji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w swojej epoce, uważał jego hierarchów za osoby dążące do zaszczytów świeckich i bogactw. Zdawał sobie sprawę z niskiego poziomu życia duchowego większości Rosjan (zwłaszcza chłopów) i twierdził, iż przy braku działań ukierunkowanych na poprawę sytuacji w ciągu trzech pokoleń prawosławie w Rosji zupełnie zaniknie. Dlatego wzywał duchowieństwo do aktywnego nauczania poprzez kazania i publikowanie tekstów apologetycznych[2].
Kanonizacja
edytujTeofan Pustelnik został kanonizowany w 1988. Jego wspomnienie w Rosyjskim Kościele Prawosławnym przypada 10 stycznia oraz 16 czerwca (według kalendarza juliańskiego). Na ikonach przedstawiany jest w szatach biskupich, z prawą ręką w geście błogosławieństwa i z Ewangelią.
Przypisy
edytuj- ↑ U. A. Pawluczuk: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 32. ISBN 978-83-7431-127-4.
- ↑ a b c A. Radziukiewicz, Dla przebudzenia grzeszników, Przegląd Prawosławny, nr 3 (213), marzec 2003, ISSN 1230-1078, s. 22–25.
- ↑ Aleksiej Osipow, Учение о молитве Иисусовой святителя Игнатия (Брянчанинова) и в „Откровенных рассказах странника” [online], pagez.ru [dostęp 2017-08-16].