Psychotyczność
Psychotyczność – w psychologii oznacza cechę osobowości związaną z niską wrażliwością na normy społeczne i wysoką impulsywnością. W założeniu autora, wysoka psychotyczność miała wiązać się z objawami psychiatrycznymi – psychotycznym, psychopatycznym lub schizofrenicznym funkcjonowaniem. Za wymiar przeciwny psychotyczności można uznać uspołecznienie, konwencjonalność, konformizm i altruizm.
Pojęcie to wprowadził Eysenck w teorii temperamentu PEN. Eysenck nie zdefiniował psychotyczności wprost, ponieważ opierał się na wynikach analizy czynnikowej, która wykrywa korelacje ateoretycznie i empirycznie, przedstawił jednak jej określoną interpretację wiążącą ją z różnymi aspektami funkcjonowania charakteryzującego się niekonwencjonalnością i niedostosowaniem społecznym[1].
Psychotyczność koreluje ujemnie z czynnikami takimi jak ugodowość i sumienność w innym popularnym modelu czynnikowym cech osobowości, tzw. Wielkiej Piątce[2].
Psychotyczność składa się według Eysencka z następujących cech składowych[3]:
- agresja
- chłód emocjonalny
- egocentryzm
- impulsywność
- aspołeczność
- brak empatii
- twórczość (kreatywność)
Późniejsze badania wykazały, że psychotyczność jest najmniej spójnym i rzetelnym czynnikiem w modelu PEN[1][4], i nie koreluje silnie z dysfunkcyjną impulsywnością[5], psychopatologią ani schizofrenią[1][6][7][8][9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Michael W. Eysenck, Hans Eysenck: A research evaluation, „Personality and Individual Differences”, 103, Hans Eysenck: One Hundred Years of Psychology, 2016, s. 209–219, DOI: 10.1016/j.paid.2016.04.039 [dostęp 2017-01-27].
- ↑ Robert R. McCrae, Paul T. Costa jr., Comparison of EPI and psychoticism scales with measures of the five-factor model of personality, „Personality and Individual Differences”, 6 (5), 1985, s. 587–597, DOI: 10.1016/0191-8869(85)90008-X [dostęp 2017-01-27].
- ↑ H.J. Eysenck, The definition and measurement of psychoticism, „Personality and Individual Differences”, 13 (7), 1992, s. 757–785, DOI: 10.1016/0191-8869(92)90050-Y [dostęp 2017-01-27].
- ↑ E. Howarth, What does Eysenck's psychoticism scale really measure?, „British Journal of Psychology”, 77 (2), 1986, s. 223–227, DOI: 10.1111/j.2044-8295.1986.tb01996.x, ISSN 2044-8295 [dostęp 2017-01-27] (ang.).
- ↑ Jo Brunas-Wagstaff i inni, The relationships between functional and dysfunctional impulsivity and the Eysenck personality questionnaire, „Personality and Individual Differences”, 18 (5), 1995, s. 681–683, DOI: 10.1016/0191-8869(94)00202-4, ISSN 0191-8869 [dostęp 2017-01-27] (ang.).
- ↑ Jean P. Chapman, Loren J. Chapman, Thomas R. Kwapil, Does the Eysenck psychoticism scale predict psychosis? A ten year longitudinal study, „Personality and Individual Differences”, 17 (3), 1994, s. 369–375, DOI: 10.1016/0191-8869(94)90284-4 [dostęp 2017-01-27].
- ↑ Philip J. Corr, The psychoticism–psychopathy continuum: A neuropsychological model of core deficits, „Personality and Individual Differences”, 48 (6), 2010, s. 695–703, DOI: 10.1016/j.paid.2009.12.023 [dostęp 2017-01-27].
- ↑ Jari Tiihonen i inni, 11-year follow-up of mortality in patients with schizophrenia: a population-based cohort study (FIN11 study), „The Lancet”, 374 (9690), 2009, s. 620–627, DOI: 10.1016/S0140-6736(09)60742-X, ISSN 1474-547X, PMID: 19595447 [dostęp 2017-01-27].
- ↑ Dirk van Kampen, Personality and Psychopathology: a Theory-Based Revision of Eysenck’s PEN Model, „Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health : CP & EMH”, 5, 2009, s. 9–21, DOI: 10.2174/1745017900905010009, ISSN 1745-0179, PMID: 20498694, PMCID: PMC2858518 [dostęp 2017-01-27].