Kobus
Kobus – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).
| Kobus | |||
| A. Smith, 1840[1] | |||
 Kob nilowy (K. megaceros) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Kobus | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Antilope ellipsiprymnus Ogilby, 1833 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Zasięg występowania
edytujRodzaj obejmuje gatunki występujące na zasobnych w wodę terenach w Afryce[10][11][12].
Morfologia
edytujDługość ciała 126–235 cm, długość ogona 10–50 cm, wysokość w kłębie 77–136 cm; masa ciała samic 40–214 kg, samców 45–275 kg[11][13]. Samce mają długie rogi o długości 41–92 cm[11] z licznymi, poprzecznymi zgrubieniami. Samice mają dwie pary sutków. U samic rogi nie występują.
Systematyka
edytujRodzaj zdefiniował w 1840 roku brytyjski przyrodnik Andrew Smith w publikacji swojego autorstwa dotyczącej odkryć zoologicznych podczas wyprawy w głąb Afryki Południowej w latach 1834–1836[1]. Na gatunek typowy Smith wyznaczył (oznaczenie monotypowe) koba śniadego (K. ellipsiprymnus).
Etymologia
edytuj- Kobus (Kolus, Cobus, Robus): rodzima nazwa kob ‘antylopa’ używana przez Mandinka znad rzeki Gambia, po raz pierwszy użyta jako epitet gatunkowy przez Buffona[14].
- Adenota: gr. αδην adēn, αδενος adenos ‘gruczoł’; -νωτος -nōtos ‘-zady’, od νωτον nōton ‘zad, tył’[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Antilope kob Erxleben, 1777.
- Hydrotragus: gr. ὑδρο- hudro- ‘wodny-’, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos ‘woda’; τραγος tragos ‘kozioł’[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Adenota leche J.E. Gray, 1850.
- Pseudokobus: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; rodzaj Kobus A. Smith, 1841[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Antilope forfex C.H. Smith, 1827 (= Antiiope kob Erxleben, 1777).
- Onotragus (Onototragus): gr. ονος onos ‘osioł’; τραγος tragos ‘kozioł’[18]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Adenota lechèe J.E. Gray, 1852 (= Kobus leche J.E. Gray, 1850) i Antilope vardonii Livingstone, 1857 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Adenota leche J.E. Gray, 1850.
Podział systematyczny
edytujW zależności od ujęcia systematycznego do rodzaju zalicza się 5 (K. leche, K. megaceros, K. kob, K. vardonii i K. ellipsiprymnus)[12][19][13] lub 12 gatunków (K. leche, K. anselli, K. kafuensis, K. smithemani, K. megaceros, K. kob, K. loderi, K. thomasi, K. leucotis, K. vardonii, K. ellipsiprymnus i K. defassa)[11][10]; tutaj klasyfikacja obejmująca występujące współcześnie gatunki za Mammals Diversity Database i All the Mammals of the World (2023)[19][13]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[20] | Podgatunki[11][10][13] | Rozmieszczenie geograficzne[11][10][13] | Podstawowe wymiary[11][13][c] | Status IUCN[21] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
_(45580604142).jpg) |
Kobus leche | J.E. Gray, 1850 | kob moczarowy | 5 podgatunków | rozproszone populacje w południowej Demokratycznej Republiki Konga (bagna Upemba), środkowej i południowo-wschodniej Namibii (Pas Caprivi), północnej Botswanie (Delta Okawango) oraz zachodnim, środkowym i południowym Zimbabwe | DC: 134–180 cm DO: 30–45 cm MC: 40–135 kg |
NT |
.jpg) |
Kobus megaceros | (Fitzinger, 1855) | kob nilowy | gatunek monotypowy | bagna i sezonowo zalewane łąki w Sudanie Południowym i zachodniej Etiopii | DC: 130–180 cm DO: 45–50 cm MC: 60–120 kg |
EN |
_(7080502317).jpg) |
Kobus kob | (Erxleben, 1777) | kob żółty | 4 podgatunki | Senegal na wschód do Sudanu Południowego i skrajnie południowo-zachodniej Etiopii, rozciągający się na południe do północno-wschodniej Demokratycznej Republiki Konga i Ugandy | DC: 160–180 cm DO: 10–15 cm MC: 40–121 kg |
LC |
.jpg) |
Kobus vardonii | (Livingstone, 1857) | kob lirorogi | gatunek monotypowy | nierównomiernie w Angoli, wschodniej Namibii, północno-wschodniej Botswanie, Zimbabwe, południowo-wschodniej Demokratycznej Republice Konga, północnym i zachodnim Malawi oraz południowo-zachodniej Tanzanii | DC: 126–156 cm DO: 28–32 cm MC: 48–91 kg |
NT |
.jpg) |
Kobus ellipsiprymnus | (Ogilby, 1833) | kob śniady | 2 podgatunki | od Senegalu i Gambii na wschód do północnej Etiopii, Erytrei, i południowej Somalii, na południe przez Afrykę Wschodnią do wschodniej Botswany i północno-wschodniej Południowej Afryki; islowane populacje w południowym Gabonie, zachodnim Kongu i Angoli | DC: 175–235 cm DO: 33–40 cm MC: 160–275 kg |
LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, EN – gatunek zagrożony.
Opisano również gatunki wymarłe w czasach prehistorycznych:
- Kobus ammolophi Geraads, Blondel, Mackaye, Likius, Vignaud & Brunet, 2009[22] (pliocen)
- Kobus ancystrocerus (Arambourg, 1947)[23] (plejstocen)
- Kobus barbarus Geraads & Amani, 1998[24] (pliocen)
- Kobus basilcookei Vrba, 2006[25] (pliocen)
- Kobus cananites Bate, 1940[26] (holocen (mezolit))
- Kobus khroumirensis (Arambourg, 1979)[27] (pliocen)
- Kobus korotorensis Geraads, Brunet, Mackaye & Vignaud, 2001[28] (pliocen)
- Kobus laticornis Harris, 2003[29] (miocen–pliocen)
- Kobus oricornus Gentry, 1985[30] (pliocen)
- Kobus presigmoidalis Harris, 2003[31] (miocen–pliocen)
- Kobus sigmoidalis Arambourg, 1941[32] (plejstocen)
- Kobus subdolus Gentry, 1980[33] (pliocen)
- Kobus tchadensis Geraads, Brunet, Mackaye & Vignaud, 2001[34] (pliocen)
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b A. Smith: Illustrations of the zoology of South Africa, consisting chiefly of figures and descriptions of the objects of natural history collected during an expedition into the interior of South Africa, in the years 1834, 1835, and 1836; fitted out by "The Cape of Good Hope association for exploring Central Africa": together with a summary of African zoology, and an inquiry into the geographical ranges of species in that quarter of the globe. Cz. 12. London: Smith, Elder and Co., 1847, s. ryc. 28 i tekst. (ang.).
- ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. xxvi, 159. (ang.).
- ↑ J.E. Gray: List of the osteological specimens in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1847, s. xv, 146. (ang.).
- ↑ L. Fitzinger. Systematische Übersicht der Säugethiere Nordost-Afrika’s mit Einschluß der arabischen Küste, des rothen Meeres, der Somali- und der Nilquellen-Länder, südwärts bis zum vierten Grade nördlicher Breite. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 54 (1), s. 596, 1866. (niem.).
- ↑ L. Fitzinger. Die Gattungen der Familie der Antilopen (Antilopae), nach ihrer natürlichen Verwandtschaft. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 59 (1), s. 159, 1869. (niem.).
- ↑ J.E. Gray: Catalogue of ruminant Mammalia (Pecora, Linnaeus) in the British Museum. London: British Museum, 1872, s. 17. (ang.).
- ↑ S.B. Buckley. On the past and present Geographical Distribution of the Large Mammals of South Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1876, s. 284, 1876. (ang.).
- ↑ K.A. von Zittel: Handbuch der palaeontologie. Cz. 4. München: R. Oldenbourg, 1893, s. 417, 492. (niem.).
- ↑ E. Heller. New races of antelopes from British East Africa. „Smithsonian Miscellaneous Collection”. 61 (7), s. 12, 1913. (ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 346–348. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b c d e f g C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 671–682. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Kobus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-30]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 612–613. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 358.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 79.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 336.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 591.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 475.
- ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-27]. (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 185–186. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-27]. (ang.).
- ↑ D. Geraads, C. Blondel, H.T. Mackaye, A. Likius, P. Vignaud & M. Brunet. Bovidae (Mammalia) from the Lower Pliocene of Chad. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 29 (3), s. 925, 2009. DOI: 10.1671/039.029.0311. (ang.).
- ↑ C. Arambourg: Mission scientifique de l’Omo, 1932-1933. T. 1: Géologie - Anthropologie. Paris: P. Lechevalier, 1947, s. 416. (fr.).
- ↑ D. Geraads & F. Amani. Bovidae (Mammalia) du Pliocène final d’Ahl al Oughlam, Casablanca, Maroc. „Paläontologische Zeitschrift”. 72 (1–2), s. 194, 1998. (ang.).
- ↑ E.S. Vrba. A possible ancestor of the living waterbuck and lechwes: Kobus basilcookei sp. nov. (Reduncini, Bovidae, Artiodactyla) from the Early Pliocene of the Middle Awash, Ethiopia. „Transactions of the Royal Society of South Africa”. 61 (2), s. 64, 2006. DOI: 10.1080/00359190609519954. (ang.).
- ↑ D.M.A. Bate. The fossil antelopes of Palestine in Natufian (Mesolithic) times, with descriptions of new species. „Geological Magazine”. 77 (6), s. 432, 1940. DOI: 10.1017/S0016756800071594. (ang.).
- ↑ C. Arambourg: Vertébrés villafranchiens d’Afrique du Nord (artiodactyles, carnivores, primates, reptiles, oiseaux). Paris: Fondation Singer-Polignac, 1979, s. 72. ISBN 978-29-00-92704-5. (fr.).
- ↑ Geraads i in. 2001 ↓, s. 336.
- ↑ Harris 2003 ↓, s. 542.
- ↑ A.W. Gentry: The Bovidae of the Omo Group deposits, Ethiopia. W: Y. Coppens & F.C. Howell (redaktorzy): Les Faunes Plio-Pléistocènes de la Basse Vallée de l’Omo (Ethiope). Cz. 1: Périssodactyles, Artiodactyles (Bovidae). Paris: CNRS, 1985, s. 155. ISBN 978-2-222-03461-2. (fr. • ang.).
- ↑ Harris 2003 ↓, s. 541.
- ↑ C. Arambourg. Antilopes nouvelles du Pléistocéne ancien de l’Omo (Abyssinie). „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2e série. 13, s. 346, 1941. (fr.).
- ↑ A.W. Gentry. Fossil Bovidae (Mammalia) from Langebaanweg, South Africa. „Annals of the South African Museum”. 79, s. 248, 1980. (ang.).
- ↑ Geraads i in. 2001 ↓, s. 338.
Bibliografia
edytuj- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- J.M. Harris: Bovidae from the Lothagam succession. W: M.G. Leakey & J.M. Harris (redaktorzy): Lothagam: The Dawn of Humanity in Eastern Africa. New York: Columbia University Press, 2003, s. 531–579. ISBN 978-0-231-50760-8. (ang.).
- D. Geraads, M. Brunet, H.T. Mackaye & P. Vignaud. Pliocene Bovidae (Mammalia) from the Koro Toro australopithecine sites, Chad. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 21 (2), s. 335–346, 2001. DOI: 10.1671/0272-4634(2001)021[0335:PBMFTK]2.0.CO;2. (ang.).