Jerzy Katlewicz
Jerzy Józef Katlewicz (ur. 2 kwietnia 1927 w Bochni, zm. 16 listopada 2015 w Krakowie) – polski dyrygent i pedagog, profesor Akademii Muzycznej w Krakowie[1], dyrektor Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie.
| Data i miejsce urodzenia |
2 kwietnia 1927 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 listopada 2015 |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Aktywność |
1955–2015 |
| Zespoły | |
| Orkiestra Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie | |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytujPierwszych lekcji muzyki udzielał mu ojciec, Stanisław Katlewicz, wieloletni (1919–1962) organista[2] kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja Biskupa, który przed przeprowadzką do Bochni był organistą w katedrze lwowskiej. Stanisław prowadził również przez wiele lat Chór Koronacyjny w Bochni[3].
Następnie pobierał naukę w prywatnej szkole muzycznej pani Gnoińskiej, później był uczniem prof. Jerzego Żurawlewa – inicjatora konkursów chopinowskich, który, wysiedlony z Warszawy po upadku powstania warszawskiego, do 1946 mieszkał w Bochni.
W latach 1945–1946 studiował grę na fortepianie w klasie Jana Hoffmana, w 1952 ukończył z odznaczeniem dyrygenturę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie (obecnie Akademia Muzyczna) w klasie Artura Malawskiego, także studiował w jego klasie kompozycję oraz fortepian. W latach 1957–1958 wyjeżdżał jako stypendysta do Włoch i Austrii, gdzie doskonalił swoje umiejętności[4].
Przełomowym punktem jego kariery było zdobycie I nagrody w Konkursie Młodych Dyrygentów we francuskim Besançon w 1955[4].
Od 1947 do 1949 pracował jako organista w kościele św. Mikołaja w Bochni (zastępował chorego ojca), w latach 1949–1952 był kierownikiem muzycznym teatru „Groteska” w Krakowie[5]. W latach 1952–1957 kierownik muzyczny i I dyrygent opery oraz dyrygent Państwowej Filharmonii Krakowskiej; 1958–1961 dyrektor artystyczny Filharmonii w Poznaniu; 1961–1968 kierownik artystyczny i I dyrygent Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku[4].
Od 1968 kierownik artystyczny i dyrygent a od 1971 do 1981 dyrektor Filharmonii w Krakowie, będąc najdłużej odpowiedzialną za artystyczny wizerunek osobą w historii filharmonii[5].
Kierował Orkiestrą Symfoniczną i Chórem PRiTV w Krakowie. W latach 1979–1982 kierownik artystyczny Noordhollands Philharmonisch Orkest w Haarlemie w Holandii[4][6].
Uznawany za doskonałego interpretatora utworów oratoryjnych i oratoryjno-kantatowych dawniejszych epok i XX wieku, a zwłaszcza Krzysztofa Pendereckiego – prowadził pierwsze polskie wykonania Jutrzni, Kosmogonii oraz Magnificatu tegoż kompozytora. Kontynuując pionierską inicjatywę Henryka Czyża, przyczynił się do popularyzacji w świecie dzieł Krzysztofa Pendereckiego. W emploi sztuki dyrygenckiej Jerzego Katlewicza szczególne miejsce zajmowały zawsze wielkie formy wokalno-instrumentalne, które z determinacją prezentował w krakowskich świątyniach w latach, gdy tego rodzaju inicjatywy napotykały na trudności ze strony władz politycznych[7].
Jako pierwszy kreował wykonania dzieł kompozytorów polskich, m.in. Zbigniewa Bujarskiego, Henryka Mikołaja Góreckiego, Stefana Kisielewskiego, Krystyny Moszumańskiej-Nazar, Kazimierza Serockiego, Marka Stachowskiego, Tadeusza Szeligowskiego, Adama Walacińskiego[4].
Towarzyszył solistom, m.in. Marcie Argerich, Witoldowi Małcużyńskiemu, Maurizio Polliniemu, Arturowi Rubinsteinowi, Krystianowi Zimermanowi, Ewie Bandrowskiej-Turskiej, Kai Danczowskiej, Gidonowi Kremerowi, Fu Congowi oraz Swiatosławowi Richterowi[8].
Występował w krajach Europy, jak również w Japonii, Mongolii, Chinach, Australii, Nowej Zelandii oraz w Ameryce Środkowej (Kuba, Meksyk) i na Bliskim Wschodzie (Liban i Iran). Brał udział w festiwalach muzycznych w kraju za granicą: Maggio Musicale Fiorentino, Edinburgh Festival, Sagra Musicale Umbra, Holland Festival, Warszawskiej Jesieni, Wratislavia Cantans, festiwal im. Gulbenkiana (Portugalia), Beethovena, Festiwalu Flandryjskim, w Hamburgu, w Perugii, w Bergen, w Rimini, w Bonn, czy w Lyonie[8][9].
Prowadził takie orkiestry jak: RAI Roma, RAI Torino, RAI Milano, Orkiestra Narodowa Meksyku, Conservatoire Paris, RTB Bruxelle, Maggio Musicale Fiorentino, Gulbenkian Lizbona, Orkiestra Radia i Telewizji w Moskwie, National Orchestra TV Paris, FOK Praha, Orkiestra Radia Hilversum, Teatro dell Opera Roma, Accademia di Santa Cecilia Roma, oraz orkiestry filharmoniczne w Atenach, Barcelonie, Bratysławie, Budapeszcie, Bukareszcie, Lubljanie i Rotterdamie[4][10].
Od 1972 prowadził klasę dyrygentury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie, w 1983 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1990 profesora zwyczajnego. W latach 1979–1999 był jurorem Międzynarodowego Konkursu Dyrygenckiego im. Grzegorza Fitelberga w Katowicach. Od 1948 roku był członkiem Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków SPAM i Stowarzyszenia Autorów ZAiKS[11].
Pod jego batutą wykonywane było najbardziej znane dzieło Henryka Mikołaja Góreckiego, czyli III Symfonia zwana też Symfonią pieśni żałosnych. Wykonana została po raz pierwszy w 1976 na Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, potem również za granicą, ale nie wzbudziła wtedy większego zainteresowania. W 1992 roku akcja promocyjna sprawiła, że kompozycja ta trafiła na światowe listy przebojów, nie tylko muzyki poważnej, po nagraniu jej przez amerykańską śpiewaczkę Dawn Upshaw. Nagrań III Symfonii dokonały m.in. polskie śpiewaczki: Stefania Woytowicz i Zofia Kilanowicz.
Pod dyrekcją Jerzego Katlewicza wykonano po raz pierwszy 14 września 1979 r. w Bydgoszczy nawiązujący do tragicznej śmierci Mieczysława Karłowicza utwór Wojciecha Kilara Siwa mgła na baryton i orkiestrę[12], wraz z orkiestrą Filharmonii Krakowskiej ilustrował muzycznie telewizyjną wersję słynnego spektaklu Starego Teatru w Krakowie Noc Listopadowa[13] w reż. Andrzeja Wajdy.
Dyrygowana przez Jerzego Katlewicza Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach z udziałem Stefanii Woytowicz w latach 90. XX wieku dokonała zapisu na płycie CD III Symfonii Góreckiego. Utwory pod dyrekcją Katlewicza wykorzystane zostały w filmach: Sztuka kochania[14] (1989) i w adaptacji powieści Żeromskiego Dzieje grzechu[15] (1975).
1 stycznia 1997 orkiestra Państwowej Filharmonii Bałtyckiej pod jego batutą wzięła udział w oprawie muzycznej uroczystej mszy celebrowanej w rzymskiej bazylice św. Piotra przez Jana Pawła II, którą zainaugurowano obchody 1000-lecia Gdańska[4].
W 2000 Jerzy Katlewicz został Honorowym Obywatelem Miasta Bochni[10].
Podczas ostatniego koncertu orkiestry Filharmonii Krakowskiej pod jego batutą w lutym 2007 wybrzmiała V Symfonia Ludwiga van Beethovena, tzw. „Symfonia przeznaczenia”[5].
Jerzy Katlewicz był fundatorem rokrocznego stypendium dla wyróżniających się studentów Akademii Muzycznej w Krakowie[16].
Jego uczniami byli m.in.: Rafał Delekta, Paweł Przytocki, Tomasz Tokarczyk, Krzysztof Dziewięcki, Tomasz Chmiel i Piotr Sułkowski.
Zmarł 16 listopada 2015 w Krakowie, pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera PAS 92-1d)[17].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (5 listopada 1993)[18]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (6 czerwca 2006)[19]
- Medal św. Wojciecha (2000)[20]
- Odznaka „Honoris Gratia” za zasługi dla Krakowa (2009)
- Medal Filharmonii im. Karola Szymanowskiego Krakowie z okazji jubileuszu 70-lecia jej działalności (2015)
- Order Świętego Grzegorza Wielkiego w 50-lecie działalności artystycznej (Watykan, 1999)[21]
- Krzyż Pro Ecclesia et Pontifice za popularyzację arcydzieł muzyki sakralnej (Watykan, 1993)[6]
Nagrody
edytuj- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1967)
- Nagroda Miasta Gdańska (1967, 2000)
- Nagroda Miasta Krakowa (1971)
- Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych „za wybitne zasługi w propagowaniu kultury polskiej za granicą” (1974, 1989)
- Doroczna Nagroda Związku Kompozytorów Polskich „za wybitne zasługi w propagowaniu polskiej muzyki współczesnej” (1986)
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia „za wybitne osiągnięcia artystyczne i pedagogiczne” (1995)
- Nagroda Krakowskiej Fundacji Kultury Polskiej (1995)[5]
Źródło:[21].
Przypisy
edytuj- ↑ Katlewicz Jerzy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2014-09-11].
- ↑ Tajemnice historii. [dostęp 2017-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-02)].
- ↑ INAUGURACJA SZKOŁY MUZYCZNEJ II STOPNIA W BOCHNI [online], bochniacy.pl [dostęp 2018-12-24].
- ↑ a b c d e f g Zmarł Jerzy Katlewicz. Był dyrygentem Opery i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku [online], Dziennik Bałtycki, 18 listopada 2015 (pol.).
- ↑ a b c d Zmarł dyrygent Jerzy Katlewicz [online], Onet Kultura, 17 listopada 2015 [dostęp 2024-09-25] (pol.).
- ↑ a b Jerzy Katlewicz.
- ↑ Zmarł prof. Jerzy Katlewicz. [dostęp 2015-11-19].
- ↑ a b prof. Jerzy Katlewicz. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Jerzy Katlewicz – Jubilat. [dostęp 2014-08-14].
- ↑ a b Tadeusz Olszewski: Jerzego Katlewicza związki z Żegociną. zegocina.pl. [dostęp 2014-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 marca 2016)].
- ↑ Jerzy Katlewicz – Życie i twórczość. [dostęp 2015-11-19].
- ↑ W Krakowie zmarł dyrygent Jerzy Katlewicz [online], Dzieje.pl, 16 listopada 2015 [dostęp 2021-07-09].
- ↑ FilmPolski.pl – NOC LISTOPADOWA.
- ↑ FilmPolski.pl – SZTUKA KOCHANIA.
- ↑ FilmPolski.pl – DZIEJE GRZECHU.
- ↑ Stypendium Jerzego Katlewicza [online], Akademia Muzyczna w Krakowie [zarchiwizowane z adresu 2010-09-28].
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], www.zck-krakow.pl [dostęp 2024-11-02].
- ↑ M.P. z 1993 r. nr 66, poz. 585 „za wybitne zasługi dla kultury polskiej”.
- ↑ Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2024-11-02] (pol.).
- ↑ Laureaci medalu św. Wojciecha [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2024-11-02] (pol.).
- ↑ a b Jerzy Katlewicz, 1927–2015 [online], pwm.com.pl [dostęp 2024-09-25].
Bibliografia
edytuj- Honorowi obywatele / Jerzy Katlewicz [online], UM w Bochni [zarchiwizowane z adresu 2014-05-28].
- Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, 1996.