Jan Amborski
Jan Darosław Amborski (ur. 24 listopada 1838 w Włostowicach, zm. 20 listopada 1905 we Lwowie) – polski dziennikarz, encyklopedysta, wydawca, społecznik i działacz tajnych organizacji popowstaniowych, profesor języka francuskiego na Uniwersytecie Lwowskim i tamtejszej Politechnice.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 listopada 1838 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20 listopada 1905 |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel języka francuskiego |
Życiorys
edytujGimnazjum ukończył w Lublinie po czym podjął studia na uniwersytecie w Kijowie. Za działalność w polskich organizacjach niepodległościowych został relegowany przez władze carskie z uniwersytetu. W 1863 wziął udział w powstaniu styczniowym jako naczelnik wydziału prasy Rady Prowincjonalnej Galicji Zachodniej, a potem jako naczelnik policji narodowej w Krakowie. Podczas powstania redagował także wraz z Józefem Szujskim i Tadeuszem Żulińskim pismo Wolność. Po powstaniu na emigracji we Francji, gdzie działał w polskich stowarzyszeniach oraz jako dziennikarz. W Paryżu zaprzyjaźnił się z Arturem Grottgerem.
Po powrocie do kraju osiadł we Lwowie, z którym związał resztę życia. Ponad 30 lat uczył języka francuskiego na Politechnice i Uniwersytecie we Lwowie. Zaangażował się jako redaktor i wydawca, pisał do lwowskich dzienników, np. Ruchu Literackiego. Współpracował z warszawskim czasopismem Kłosy, do którego wysyłał artykuły i materiały[1].
Za pieniądze uzyskane z pożyczki kupił drukarnię we Lwowie. Dziesięć lat później drukarnia uzyskała możliwość reprezentacji (obok 6 innych drukarń) na lwowskiej Powszechnej Wystawie Krajowej w 1894. Drukarnia wydawała takie pisma jak Pastor Bonus, Przegląd Lwowski, Wiadomości Kościelne, Chata i Nowiny.
Amborski działał na rzecz upowszechnienia oświaty wśród ubogiej ludności poprzez popularyzowanie literatury polskiej. W 1881 był współzałożycielem (obok Aleksandra Hirschberga) Towarzystwa Oświaty Ludowej. Po powołaniu w 1882 przez Józefa Ignacego Kraszewskiego we Lwowie stowarzyszenia oświatowego Macierz Polska brał udział w pracach jej Rady Wykonawczej u boku m.in. Antoniego Małeckiego, Ludwika Kubali i Mikołaja Zyblikiewicza. Kraszewskiemu poświęcił książeczkę O sławnym pisarzu J.I. Kraszewskim, założycielu "Macierzy Polskiej".
Wydał kilka podręczników do nauki języka francuskiego, w tym Zbiorek prawideł wymawiania języka francuskiego[2], Gramatyka języka francuskiego na podstawie języka polskiego, Wypisy francuskie[3], oraz czterotomową Poezję Mieczysława Romanowskiego[4][5][6][7] (Lwów 1883, nakład Gubrynowicza i Schmidta). W 1875 wydał we Lwowie biografię francuskiego poety Pierre'a-Jeana de Bérangera[8].
Część swojego bogatego księgozbioru (kilkaset dzieł i broszur związanych z polską emigracją) ofiarował Bibliotece Ossolińskiej.
Był encyklopedystą oraz edytorem Encyklopedii zbiór wiadomości z wszystkich gałęzi wiedzy - polskiej encyklopedii wydanej w latach 1898–1907 przez społeczną organizację edukacyjną Macierz Polska, która działała w Galicji w okresie zaboru austriackiego. Opisał w niej zagadnienia z zakresu literatury ludowej[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Beata Kost, Z wiarą w potęgę idei. Jan Amborski [online], www.kuriergalicyjski.com [dostęp 2018-02-28] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-01] (pol.).
- ↑ Jan Amborski, Zbiorek prawideł wymawiania języka francuskiego [online], polona.pl [dostęp 2019-04-26].
- ↑ Jan Amborski, Wypisy francuskie. Cz. 2, Wiek XIX, wyd. 1897 [online], polona.pl [dostęp 2019-04-26].
- ↑ Jan Amborski, Poezye Mieczysława Romanowskiego. T. 1 [online], polona.pl [dostęp 2019-04-26].
- ↑ Jan Amborski, Poezye Mieczysława Romanowskiego. T. 2 [online], polona.pl [dostęp 2019-04-26].
- ↑ Jan Amborski, Poezye Mieczysława Romanowskiego. T. 3 [online], polona.pl [dostęp 2019-04-26].
- ↑ Jan Amborski, Poezye Mieczysława Romanowskiego. T. 4 [online], polona.pl [dostęp 2019-04-26].
- ↑ Jan Amborski, Béranger : studjum [online], polona.pl [dostęp 2019-04-26].
- ↑ Finkel 1898 ↓.
Bibliografia
edytuj- Ludwik Finkel: Encyklopedya zbiór wiadomości z wszystkich gałęzi wiedzy, t. I. Lwów: Macierz Polska, Nakładem Wydawnictwa Macierzy Polskiej, druk. E. Winiarza, 1898, s. III-IX.
- Jan Amborski. kuriergalicyjski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-13)].
- Zgon zasłużonego pedagoga. „Nowości Illustrowane”. Nr 49, s. 13, 2 grudnia 1905.
Linki zewnętrzne
edytuj- Publikacje Jana Amborskego w bibliotece Polona