Gyges

Gyges (gr. Γύγης 716–678 p.n.e. lub 680–644 p.n.e.) – król Lidii i założyciel dynastii Mermnadów (Sokołów), do której należał m.in. Krezus.

Gyges

król Lidii
Okres	od ok. 680 p.n.e. do 652 p.n.e.
Poprzednik	Kandaules
Następca	Ardys II
Dane biograficzne
Dynastia	Mermnadzi
Data urodzenia	VII wiek p.n.e.
Data śmierci	652 p.n.e.

Król Kandaules ukazujący swą żonę Gygesowi (mal. William Etty, 1830)

Gyges był uzurpatorem, gdyż władzę nad państwem przejął po zamordowaniu króla Kandaulesa z dynastii Heraklidów, nie mając do tego żadnych legitymistycznych podstaw. Przyczynił się do dobrobytu Lidii poprzez rozwój handlu, przedłużając na wschód trakt handlowy z Efezu i wykorzystując dogodne położenie stolicy – Sardes.

Prowadził agresywną politykę wobec miast greckich w Azji Mniejszej: Smyrny, Magnezji, Miletu i Kolofonu. Celem nie było jednak ich zniszczenie ani całkowite pozbawienie niezależności politycznej (nie utrzymywał tam swych załóg wojskowych), lecz czerpanie z nich dochodów m.in. poprzez nakładanie danin. Lawirował też między ówczesnymi mocarstwami: początkowo związał się z Asyrią, później przeszedł na stronę Egiptu, popierając Psametycha I walczącego o uwolnienie Egiptu spod okupacji asyryjskiej.

Gyges poległ w 652 p.n.e. w trakcie bitwy pod Ligdamis (asyryjskie Tugdamme) podczas najazdu Kimerów (Kimmeryjczyków).

W legendzie

Co do zbrodniczego przechwycenia władzy przez Gygesa, znane są trzy wersje okoliczności, w jakich do tego doszło:

• Według Herodota (Dzieje I, 8-13): był on zaufanym doradcą króla Kandaulesa i jego przyjacielem. Wychwalając przed nim urodę swojej żony i twierdząc, że jest najpiękniejszą kobietą na świecie, król zaproponował Gygesowi ukrycie się w jej sypialni, by mógł przekonać się o prawdziwości tej oceny. Królowa spostrzegła jednak podglądającego i następnego dnia wezwała do siebie, stawiając mu ultimatum: albo zostanie ukarany śmiercią za złamanie prawa, albo zabije króla i ją poślubi. Gyges wybrał drugą możliwość.
• Według Ksantosa z Lidii (FGrHist No. 90, fr. 44-46): Gyges był zaufanym strażnikiem przybocznym króla, lecz gdy spróbował uwieść królową, poskarżyła się ona mężowi; zamierzał on ukarać śmiercią Gygesa, lecz ten ostrzeżony przez pałacową służbę zgładził Kandaulesa.
• W wersji Platona (Państwo 359 D-360 B) opowieść ma wyraźnie zmitologizowany charakter: Gyges był początkowo prostym pasterzem w służbie króla Lidii. Pewnego dnia miał znaleźć w przepaści konia z brązu oraz ciało zmarłego nadludzkiego wzrostu ze złotym pierścieniem na palcu. Pierścień po nałożeniu i odpowiednim obróceniu zapewniał jego posiadaczowi niewidzialność. Gyges dotarł z nim do Kandaulesa, którego zabił.