Garaszewo

Garaszewo – niewielka część Poznania, w obrębie osiedla samorządowego Krzesiny-Pokrzywno-Garaszewo, położona na południowy wschód od centrum miasta (pomiędzy Starołęką a Krzesinami).

Garaszewo

Część miasta Poznania
Pętla autobusowa Garaszewo
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Poznań
Dzielnica	Osiedle Krzesiny-Pokrzywno-Garaszewo
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Tablice rejestracyjne	PO
Położenie na mapie Polski Garaszewo
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Garaszewo
Położenie na mapie Poznania Garaszewo
52°21′00″N 16°57′58″E

Historia

Wieś Garaszewo stanowiła własność poznańskiej Kapituły, i z jej dokumentów pochodzi pierwszy zapis wzmiankujący Garaszewo (Garaschewo). W roku 1400 archidiakon poznański Wojciech przekazał swojemu domownikowi Mirosławowi przywilej na sołectwo we wsi kapitulnej Garaszewo. Początki wsi sięgać mogą, w świetle badań archeologicznych, czasów między drugą połową X, a połową XII wieku. Wieś duchowna, własność prepozyta kapituły katedralnej poznańskiej, pod koniec XVI wieku leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego. Wieś ta została w XIX wieku przeniesiona w obecne miejsce.

W granice Poznania została włączona w 1940 roku.

Stan obecny

Obecnie Garaszewo ciągle zachowuje charakter rolniczy, z powoli rozwijającą się zabudową willową i małymi zakładami rzemieślniczo-przemysłowymi.

Przez Garaszewo przebiega fragment poznańskiego odcinka autostrady A2, planowano nawet budowę w tym miejscu węzła Starołęka ale z uwagi na koszty ostatecznie nie doszło do jego realizacji. W Garaszewie znajduje się pętla, na której swój przebieg kończą linie autobusowe 189 i 194.

Położenie

Najwyżej położonym miejscem w Garaszewie jest sztucznie wzniesienie Garaszewska Góra, usypane na dawnym wysypisku śmieci. Wytyczono przez nie ścieżkę pieszo - rowerową. Zimą, jest to miejsce wręcz idealne do zjazdów na sankach, z kolei latem do podziwiana zachodów słońca. Ze wzniesienia rozciąga się panorama na całą dzielnicę oraz osiedla ratajskie i Minikowo.

Przyroda

Użytek ekologiczny "Świątnica I"

Użytek znajduje się na południowych peryferiach Poznania. Został powołany w wyniku uchwały Rady Miasta Poznania z 10 maja 1994 roku pod nazwą "Świątnica I" dla ochrony ostatniego śladu roślinności, która rozpowszechniona była w tej części miasta w okresie poprzedzającym jego intensywny rozwój. Obejmuje odcinek cieku Świątnica oraz otaczające go podmokłe łąki. Teren użytku rozciąga się pomiędzy dwoma stacjami kolejowymi: Poznań–Franowo i Poznań–Krzesiny na długości około 3 km i szerokości 300-400 m.

Obecnie sytuacja prawna użytku ekologicznego "Świątnica I" skomplikowała się z wejściem w życie Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 916). Sytuacja prawna użytków ekologicznych, powołanych uchwałą Rady Miasta Poznania, skomplikowała się w związku z wejściem w i utraty mocy ustawy z dnia 16 października 1991 r. (Dz. U. Nr 114, poz. 492) oraz brakiem zapisu utrzymującego w mocy tego typu postanowienia w przepisach przejściowych znowelizowanej ustawy o ochronie przyrody z dnia 7 grudnia 2000 r. (Dz.U. z 2001 r. nr 3, poz. 21). Skutkiem czego ustawa o utworzeniu użytków ekologicznych na terenie miasta Poznania utraciła swoją moc obowiązującą. W obecnej sytuacji prawnej użytki ekologiczne rada Miasta może ponownie powołać na podstawie art. 44 ust. 1 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2000 r. nr 92, poz. 880),(Jackowiak 2005 na podstawie stanowiska Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Poznaniu z dnia 4 lutego 2005).

Flora

Flora występująca w wąskim korycie Świątnicy uderza swą różnorodnością. Można tu spotkać gatunki o całkiem odmiennych wymaganiach środowiskowych. W rowie, którym płynie strumień i na jego brzegach oraz w wąskim pasie towarzyszących łąk zanotowano występowanie 120 (stan z 1997-1998 roku) gatunków roślin zielnych, zaliczanych do 31 rodzin. Większość z nich to gatunki związane ze środowiskiem wodnym, błotnym i podmokłych łąk. Licznie występują np. :

• trzcina pospolita (Phragmites australis)
• pałka szerokolistna (Typha latifolia)
• rdest ziemnowodny (Polygonium amphibium)
• turzyca błotna (Carex acutiformis)

Wymienione gatunki na niektórych odcinkach cieku tworzą charakterystyczne łany. Łany np. turzyc są bardzo rozległe i niekiedy, osiągają długość od 10 do 50 metrów; pałki wodnej od 2 do 10 metrów; trzciny pospolitej od 10 do 40 metrów.

Występują tutaj gatunki zaliczane do zagrożonych i potencjalnie zagrożonych we florze Wielkopolski:

• ożanka czosnkowa (Teucrium scordium)
• gwiazdnica błotna (Stellaria palustris)
• tarczyca pospolita (Scutellaria galericulata)
• koniopłoch łąkowy (Silaum silaus)

Większość zanotowanych roślin to gatunki rodzimego pochodzenia klasyfikowane jako apofity czyli, rośliny wykazujące stałą tendencję do zajmowania siedlisk antropogenicznych i silnie przekształconych, lub spontaneofity półsynantropijne – rośliny utrzymujące się na siedliskach antropogenicznych silnie przekształconych lub nawet osiągające na nich optimum rozwojowe. W korycie Świątnicy rosną pojedyncze drzewa, które są jedynymi pozostałościami terenów drzewiastych, występujących tu dawniej. Na terenie notowano kilka gatunków wierzb i olchę czarną. Spośród zanotowanych gatunków na uwagę zasługują spontaneofity i apofity określane jako bezpośrednio zagrożone lub potencjalnie narażone, należą do nich m.in.:

• ożanka czosnkowa (Teucrium scordium)
• tarczyca pospolita (Scutellaria galericulata)
• dziurawiec skrzydełkowaty (Hypericum tetrapterum)
• wiązówka błotna (Filipendula ulmaria)
• łączeń baldaszkowy (Butomus umbellatus)
• kościenica wodna (Myosoton aquaticum)
• kosaciec żółty (Iris pseudoacorus)
• mięta okręgowa (Mentha x verticillata)
• rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis)
• przetacznik bobownik (Veronica anagallis–aqutica)
• krwiściąg lekarski (Sanguisorba officinalis)
• jeżogłówka gałęzista (Sparganium erectum)

Panorama Garaszewa z Garaszewskiej Góry

Fauna

Spośród zwierząt związanych bezpośrednio ze środowiskiem wodnym zanotowano występowanie w Świątnicy siedem gatunków kręgowców:

• cierniczek (Pungitius pungitius)
• traszka zwyczajna (Triturus vulgaris)
• żaba trawna (Rana temporaria)
• żaba zielona (Rana esculenta complex)
• grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus)
• ropucha szara (Bufo bufo)
• ropucha zielona (Bufo viridis)

Rzadkim gatunkiem jest jaszczurka zwinka – jedyny gad notowany na terenie użytku. Stwierdzono występowanie ponad 70 gatunków bezkręgowców związanych ze środowiskiem wodnym. W Świątnicy żyją dwa gatunki pijawek:

• pijawka końska (Haemopis sanguisuga)
• Helobdella stagnalis.

Liczne są ślimaki wodne reprezentowane przez pięć gatunków:

• zatoczek pospolity (Planorbis planorbis)
• zatoczek rogowy (Planorbarius corneus)
• błotniarka pospolita (Galba palustris)
• zagrzebka pospolita (Bithynia tentaculata)
• bursztynka pospolita (Succinea putris)

Pospolity jest niewielki skorupiak: ośliczka pospolita (Asellus aquaticus).

Wśród ponad 50 gatunków owadów najliczniej reprezentowane są chrząszcze – 28 gatunków, najwięcej z rodziny pływakowatych (Dycsitidae) i ałużnicowatych (Hydrophylidae). Z obecnością roślin wodnych związane są Aphtona nonstriata – monofag kosaćca oraz Colliuris melanura – niewielki przedstawiciel rodziny biegaczowatych polujący na trzcinach. Na uwagę zasługują także ważki – 8 gatunków, między innym świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens), ważka płaskobrzucha (Libellula depressa) i tężnica wytworna (Ischnura elegans). Na całej długości cieku licznie występują chruściki (Trichoptera) – można obserwować ich larwy ukryte w charakterystycznych domkach. Owady te są bardzo trudne do oznaczenia, występują tutaj co najmniej 4 gatunki. Na roślinach wzdłuż brzegów Świątnicy oraz wystających ponad toń wysokich roślinach wodnych często można dostrzec siedzącego w centrum sieci, pięknie ubarwionego, chronionego pająka - tygrzyka paskowanego (Argiope bruennichi). Jest on najliczniejszy w środkowej części cieku. W latach 1997–1998 populacja tygrzyka była najliczniejsza – w 1999 roku notowano 3–4 osobniki na m², natomiast w tym 2000 roku jedynie 1–2 osobniki na m², tendencja ta utrzymuje się nadal.

Krzyże

Krzyż przy ul. Garaszewo 4

Krzyż przy ul. Garaszewo 2

Krzyże przydrożne

Podróżując główną ulicą Garaszewa można zobaczyć ostatnie dwa krzyże przydrożne z kilku, które nie zachowały się do dzisiaj. Pierwszy z nich, stoi na vis a vis drogi prowadzącej do gospodarstwa państwa Paszkiewiczów (ul. Garaszewo 4). Krzyż ten został postawiony przed II wojną światową. W czasie wojny zburzony przez Niemców a jego pozostałości ukrywane przez jedną z mieszkanek osiedla. Na krzyżu widnieje figurka Pana Jezusa (pasyjka) - drewniana. Po zakończeniu wojny, postawiono nowy krzyż dębowy z tą samą drewniana pasyjką. Obecnie drewniany krzyż zastąpiono metalowym. Krzyżem i jego otoczeniem opiekują się Państwo Paszkiewicz.

Drugi krzyż przydrożny, znajduje się na posesji Państwa Grysków (ul. Garaszewo 2). Widnieje na nim napis "Fundowali Maryja i Franciszek Gryska w roku 1949". Krzyż do dziś jest drewniany, postawiono go w podziękowaniu za przeżycie II wojny światowej. Figurka Pana Jezusa – metalowa, okryta półokrągłym daszkiem. Pieczę nad jego stanem, sprawują Państwo Gryska.

Schron

Kopuła bunkra

Wejście główne

Wejścia boczne

Pomieszczenie główne

Schron poniemiecki

Nieopodal krzyża z pasyjką, ok. 300 metrów od ul. Garaszewo 4 wśród pól, znajduje się schron poniemiecki. Bunkier składa się z trzech pomieszczeń, pięciu wejść w tym jedno drabinkowe (kominowe) i dwóch korytarzy. Obiekt posiada dobrze zachowane otwory strzelnicze i wentylacyjne, niestety wnętrze częściowo zasypane nawianą ziemią. Nie zachowała się instalacja eklektyczna ani włazy do poszczególnych pomieszczeń. Betonowe ściany porastają bardzo bujnie porostami i mszakami. We wnętrzu można czasami zobaczyć nietoperze. Schron znajduje się na terenie prywatnym, ewentualna możliwość zwiedzenia musi zostać uzgodniona z właścicielem gruntu (Jerzy Paszkiewicz, ul. Garaszewo 4).

Bibliografia

• Andrzej Rybak, Walory przyrodnicze i problemy ochrony Użytku ekologicznego "Świątnica 1" w Poznaniu, Poznań 1998, Poster.
• Ks. Ludwik Brodniak, Monografia parafii pod wezwaniem świętego Antoniego Padewskiego Poznań - Starołęka, Poznań 1995.

Linki zewnętrzne

• Garaszewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 483 .