Horst Köhler

Horst Köhler (wym. [ˈhɔɐ̯st ˈkøːlɐ]^ⓘ[ˈhɔɐ̯st ˈkøːlɐ], ur. 22 lutego 1943 w Skierbieszowie) – niemiecki polityk CDU, 1 maja 2000 do 4 marca 2004 dyrektor Międzynarodowego Funduszu Walutowego, od 1 lipca 2004 roku do 31 maja 2010 prezydent Republiki Federalnej Niemiec.

Horst Köhler

Prezydent Niemiec
Data i miejsce urodzenia	22 lutego 1943 Skierbieszów
Prezydent Republiki Federalnej Niemiec
Okres	od 1 lipca 2004 do 31 maja 2010
Przynależność polityczna	Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna
Pierwsza dama	Eva Köhler
Poprzednik	Johannes Rau
Następca	Christian Wulff
Dyrektor Międzynarodowego Funduszu Walutowego
Okres	od 1 maja 2000 do 4 marca 2004
Poprzednik	Michel Camdessus
Następca	Rodrigo Rato
Odznaczenia

Horst Köhler z małżonką podczas wizyty w Warszawie, w maju 2006

Horst Köhler i Hans-Gert Pöttering podczas obchodów dnia Kościoła Ewangelickiego w Kolonii, w czerwcu 2007

Młodość

Urodził się w rodzinie chłopskiej, jako jeden z ośmiorga potomstwa. Jego rodzice byli Niemcami besarabskimi i do II wojny światowej mieszkali w mieście Rîșcani w należącej wówczas do Rumunii Besarabii (obecnie Mołdawia). W wyniku porozumień paktu Ribbentrop-Mołotow Besarabia została anektowana przez ZSRR po ultimatum skierowanym w czerwcu 1940 do Rumunii i ludność niemiecka została stamtąd przesiedlona (ściślej – repatriowana do Rzeszy w ramach tzw. akcji Heim ins Reich). Köhlerowie początkowo znaleźli się w Niemczech, a w 1942 w wyniku akcji kolonizacyjnej osiedlono ich w Skierbieszowie koło Zamościa. W 1944 matka Horsta Köhlera przesiedlona została z nim i trojgiem jego rodzeństwa do Łodzi ze względu na nasilającą się na Zamojszczyźnie działalność partyzancką, a następnie w styczniu 1945 cała rodzina uciekła przed Armią Czerwoną, osiedlając się w okolicach Lipska, gdzie objęli niewielkie gospodarstwo rolne. Ze względu na kolektywizację rolnictwa w NRD osiem lat później Köhlerowie uciekli przez Berlin Zachodni do Niemiec Zachodnich i po czterech latach pobytu w obozach dla uchodźców osiedlili się na stałe w Ludwigsburgu (Badenia-Wirtembergia). Tam Köhler zdał maturę i po odbyciu 18-miesięcznej zasadniczej i 6-miesięcznej nadterminowej służby wojskowej w 302. batalionie grenadierów pancernych w Ellwangen rozpoczął studia uniwersyteckie.

Studia i kariera zawodowa

W roku 1969 Köhler ukończył studia ekonomiczne i politologiczne na Uniwersytecie w Tybindze. W latach 1969–1976 pracował naukowo na macierzystej uczelni, a w roku 1977 uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych. Był wieloletnim urzędnikiem administracji państwowej w Ministerstwie Gospodarki i Ministerstwie Finansów. Od 1981 jest członkiem partii chrześcijańsko-demokratycznej (CDU). W latach 1990–1993 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Finansów w gabinecie kanclerza Helmuta Kohla. Przygotowywał i prowadził wiele gospodarczych negocjacji międzypaństwowych, m.in. spotkania grupy państw G7 oraz unię walutową między NRD a RFN. Negocjował też finansowe warunki wycofania Armii Radzieckiej z Niemiec.

Od 1998 kierował Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju. W 2000 został wybrany na dyrektora zarządzającego Międzynarodowego Funduszu Walutowego i przewodniczącego Rady Wykonawczej MFW (po odrzuceniu przez USA innego niemieckiego kandydata, C. Koch-Wesera).

Prezydent RFN

I kadencja

W marcu 2004 został wybrany przez koalicję kilku partii (CDU, CSU i FDP) na kandydata na prezydenta Niemiec i złożył rezygnację z kierowania MFW. 23 maja 2004 pokonał w wyborach prezydenckich Gesine Schwan i został wybrany następcą Johannesa Raua. Zgromadzenie Federalne, połączone obie izby parlamentu RFN, Bundestag i Bundesrat, wybrały go w pierwszej turze głosowania. Uzyskał 604 głosy – o jeden głos więcej niż wynosiła absolutna większość. Objął urząd 1 lipca 2004 roku.

We wrześniu 2006 roku wziął udział w „Dniu Ziem Ojczystych” organizowanym przez Związek Wypędzonych. Było to pierwsze uczestnictwo prezydenta Republiki Federalnej Niemiec w corocznej imprezie ziomkostw. W swoim przemówieniu przypomniał wszystkim uczestnikom, że Niemcy ponoszą odpowiedzialność za śmierć sześciu milionów obywateli polskich i że historię trzeba traktować uczciwie.

I musimy szukać dialogu na te tematy z naszymi polskimi, czeskimi, słowackimi, węgierskimi sąsiadami, innymi krajami sąsiedzkimi i przyjaciółmi, ponieważ elementem naszej wspólnej dobrej przyszłości powinien być fakt, że podchodzimy do naszej przeszłości uczciwie, kierując się wolą pojednania.

Przypomniał również deklarację swojego poprzednika Johannesa Raua, że w stosunkach polsko-niemieckich nie ma miejsca na wzajemne roszczenia oraz potępił działania Powiernictwa Pruskiego.

Musimy cierpliwie tłumaczyć, że nie ma w Niemczech żadnej liczącej się siły politycznej, która chciałaby „napisać historię na nowo”. Ja takiej nie widzę, i to musimy też wyraźnie powiedzieć. Ostatnio debata wokół centrum przeciwko wypędzeniom u naszych sąsiadów niektórych napełniła niepokojem i troską. Nie powinniśmy ignorować tych obaw – tym bardziej, jeśli uznajemy je za bezpodstawne. Nie ma żadnej wątpliwości, co wywołało ucieczkę i wypędzenie: narodowosocjalistyczny reżim bezprawia i rozpętana przez Niemcy II wojna światowa. Witam z zadowoleniem fakt, że Związek Wypędzonych odciął się od Powiernictwa Pruskiego.

29 grudnia 2007 w wywiadzie dla „Frankfurter Allgemeine Zeitung” Horst Köhler stwierdził między innymi: „Nie uważam się za wypędzonego. Wypędzeni zostali Polacy, w których domu moi rodzice zostali wtedy zakwaterowani.”

II kadencja

Horst Köhler ogłosił 23 maja 2008 roku, że będzie ubiegał się o urząd prezydenta w 2009. Jego kontrkandydatką była ponownie Gesine Schwan. Tłumacząc powody swojej decyzji powiedział, że chce jak najlepiej wspierać zmiany w swoim kraju. Podziękował rodakom za wsparcie i krytykę. Na pytania o kontrkandydaturę Gesine Schwan odpowiedział, iż nie obawia się demokratycznej konkurencji. W pierwszej rundzie głosowania otrzymał 613 głosów, czyli dokładnie tyle, ile wynosiła bezwzględna większość i w ten sposób został wybrany na drugą kadencję.

W czerwcu 2008 zapowiedział, że wstrzyma się z ratyfikacją Traktatu lizbońskiego do czasu pozytywnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o jego zgodności z ustawą zasadniczą. Ostatecznie dokument ratyfikował jako jeden z trzech ostatnich przywódców europejskich (przed prezydentami Klausem i Kaczyńskim) 25 września 2009.

18 kwietnia 2010 w Krakowie reprezentował Niemcy na pogrzebie pary prezydenckiej, Marii i Lecha Kaczyńskich.

31 maja 2010 ustąpił z urzędu. Rezygnacja miała związek z jego radiową wypowiedzią na temat wojskowej interwencji w Afganistanie i potencjalnym użyciem Bundeswehry w celu zabezpieczania niemieckich interesów gospodarczych. Stanowisko Köhlera zostało przez niektóre media, polityków i prawników uznane za kontrowersyjne, a nawet określone jako jawne nawoływanie do łamania konstytucji.

Zgodnie z konstytucją obowiązki ustępującego prezydenta przejął przewodniczący Bundesratu, Jens Böhrnsen.

Charakterystyka prezydentury

Horst Köhler z ówczesnym prezydentem Argentyny Néstorem Kirchnerem na spotkaniu w Meksyku w styczniu 2004

Horst Köhler regularnie zabierał głos w aktualnych debatach. Dwukrotnie odmówił podpisania ustaw przegłosowanych w Bundestagu, co ze względu na słabą konstytucyjną pozycję niemieckiego prezydenta miało miejsce jedynie kilka razy w całej powojennej historii kraju. Ze względu na swą krytyczną postawę oraz odwagę głoszenia poglądów niewygodnych dla partii rządzących bywał krytykowany przez innych polityków, zyskał sobie jednak sympatię społeczeństwa.

W polityce wewnętrznej był zwolennikiem ograniczenia roli państwa na rzecz większej odpowiedzialności obywateli, opowiadał się za wydłużeniem czasu pracy oraz podwyższeniem wieku emerytalnego, nie wykluczał wprowadzenia opłat za studia. Jego zdaniem Niemcy wymagają reform. Jego hasło to „Niemcy muszą się obudzić”.

Köhler był pierwszym przywódcą w historii Niemiec, który za cel pierwszej podróży zagranicznej wybrał Warszawę, przedkładając stolicę Polski nad Paryż, Londyn czy Rzym. Ten symboliczny wybór uzasadniał w Bundestagu podkreślając poczucie obowiązku związane z rozszerzeniem Unii Europejskiej. Jest zwolennikiem poprawy stosunków z USA. Jego zdaniem Europa powinna utrzymać ścisłe stosunki z Ameryką, nie rezygnując z krytyki tam, gdzie jest ona uzasadniona. Jako prezydent Niemiec angażował się również na rzecz Afryki.

Nagrody i odznaczenia (lista niepełna)

• Stopień Specjalny Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi RFN – 2004, ex officio (po wyborze na urząd Prezydenta RFN)
• Order „Przyjaźń” I klasy (Kazachstan, 2001)
• Order Orła Białego (Polska) – 2005
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (Norwegia) – 2007
• Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka (Portugalia) – 2009
• Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy z Wielkim Łańcuchem – 2006
• Nagroda Orła Jana Karskiego (2023) „za budowanie dialogu, porozumienia i gojenia ran w relacjach niemiecko-polskich i polsko-niemieckich”

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec, (niem. • ang. • fr. • hiszp.)
• Nota biograficzna na stronie internetowej MFW, (niem. • ang. • fr.)
• Das Nest des Präsidenten, Berliner Tagespiegel, 20.03.2004, (niem.)