Dinozauromorfy
Dinozauromorfy (Dinosauromorpha) – klad archozaurów obejmujący grupę Dinosauria i taksony blisko z nią spokrewnione. Bazalnymi dinozauromorfami są m.in. Marasuchus, przypuszczalnie tożsamy z nim Lagosuchus, Saltopus, Nyasasaurus (choć może być on dinozaurem[1]) oraz bardziej zróżnicowane grupy Lagerpetidae i Silesauridae[2]. Tropy odkryte w Stryczowicach w województwie świętokrzyskim, reprezentujące ichnorodzaj Prorotodactylus, sugerują, że bazalni przedstawiciele Dinosauromorpha żyli już we wczesnym oleneku[3]. Przypisywanie tych tropów do dinozauromorfów (a nawet w ogóle do archozauromorfów) jest jednak dyskusyjne[4]. Najstarsze pewne skamieniałości dinozauromorfów pochodzą ze środkowotriasowych złóż Manda w Tanzanii – znane są stamtąd m.in. Asilisaurus i Nyasasaurus. Są to jednak taksony stosunkowo zaawansowane, co sugeruje, że dinozauromorfy wyewoluowały jeszcze wcześniej[1]. Najmłodsze dinozauromorfy niebędące dinozaurami znane są z noryku, choć niektóre retyckie skamieniałości również mogą należeć do tej grupy[2][5]. Jedynymi żyjącymi dziś dinozauromorfami są ptaki.
| Dinosauromorpha | |||
| Benton, 1985 | |||
| Okres istnienia: trias–dziś | |||
 Dromomeron – przedstawiciel Lagerpetidae | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | archozaury | ||
| (bez rangi) | Ornithodira | ||
| (bez rangi) | dinozauromorfy | ||
| Podtaksony | |||
|
| |||
Termin Dinosauromorpha został ukuty przez Michaela Bentona w 1985 roku[6]. Jako nazwę kladu pierwszy zdefiniował go Paul Sereno, który w 1991 roku przedstawił definicję typu node-based, wedle której do Dinosauromorpha należą: ostatni wspólny przodek Lagerpeton chanarensis, Lagosuchus talampayensis, Pseudolagosuchus major oraz Dinosauria (w tym ptaków) i wszyscy jego potomkowie. W tym samym artykule Sereno stwierdził jednak, że nazwa Dinosauromorpha odnosi się do kladu obejmującego przedstawicieli Ornithodira bliżej spokrewnionych z dinozaurami niż z pterozaurami[7]. Odmienną definicję Sereno przedstawił w 2005 roku – według niej Dinosauromorpha to grupa obejmująca Passer domesticus i wszystkie gatunki bliżej spokrewnione z nim, niż z Pterodactylus antiquus, Ornithosuchus woodwardi lub Crocodylus niloticus[8]. Jeśli pterozaury nie byłyby blisko spokrewnione z dinozaurami – co postulowali niektórzy autorzy[6][9] – nowa definicja pozostałaby poprawna, określając także relacje z Crurotarsi; w takim wypadku Dinosauromorpha byłoby starszym synonimem Avemetatarsalia.
- Uproszczony kladogram dinozauromorfów według Nesbitta i in. (2013)[1], w którym Nyasasaurus nie należy do Dinosauria
| Dinosauromorpha |
| ||||||||||||||||||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Sterling J. Nesbitt, Paul M. Barrett, Sarah Werning, Christian A. Sidor, Alan J. Charig. The oldest dinosaur? A Middle Triassic dinosauriform from Tanzania. „Biology Letters”. 9: 20120949, 2013. DOI: 10.1098/rsbl.2012.0949. (ang.).
- ↑ a b Max C. Langer, Sterling J. Nesbitt, Jonathas S. Bittencourt, Randal B. Irmis: Non-dinosaurian Dinosauromorpha. W: Sterling J. Nesbitt, Julia B. Desojo, Randall B. Irmis (red.): Anatomy, Phylogeny and Palaeobiology of Early Archosaurs and their Kin. Geological Society of London, Special Publications 379, 2013, s. 157–186. (ang.).
- ↑ Stephen L. Brusatte, Grzegorz Niedźwiedzki, Richard J. Butler. Footprints pull origin and diversification of dinosaur stem lineage deep into Early Triassic. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 278 (1708), s. 1107–1113, 2011. DOI: 10.1098/rspb.2010.1746. (ang.).
- ↑ Kevin Padian. The problem of dinosaur origins: integrating three approaches to the rise of Dinosauria. „Earth and Environmental Science Transactions of the Royal Society of Edinburgh”. 103, s. 423–442, 2013 [2012]. DOI: 10.1017/S1755691013000431. (ang.).
- ↑ Tomasz Skawiński, Maciej Ziegler, Łukasz Czepiński, Marcin Szermański, Mateusz Tałanda, Dawid Surmik, Grzegorz Niedźwiedzki. A re-evaluation of the historical 'dinosaur' remains from the Middle-Upper Triassic of Poland. „Historical Biology”, 2016. DOI: 10.1080/08912963.2016.1188385. (ang.).
- ↑ a b Michael J. Benton. Classification and phylogeny of the diapsid reptiles. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 84 (2), s. 97–164, 1985. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1985.tb01796.x. (ang.).
- ↑ Paul C. Sereno. Basal archosaurs: phylogenetic relationships and functional implications. „Society of Vertebrate Paleontology Memoir”. 2, s. 1–53, 1991. DOI: 10.1080/02724634.1991.10011426. (ang.).
- ↑ Sereno, P. C. 2005. Dinosauromorpha. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7] (ang.) [dostęp 13 listopada 2016]
- ↑ S. Christopher Bennett. The phylogenetic position of the Pterosauria within the Archosauromorpha. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 118 (3), s. 261–308, 1996. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1996.tb01267.x. (ang.).