ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ
| ਲੜੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ |
| ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ |
|---|
 |
ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ ਪਦਾਰਥ (ਐਟਮਾਸਾਸਫੇਰਿਕ ਐਰੋਸੋਲ ਕਣ),ਵੀ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਨੂੰ ਲਟਕ ਰਹੇ ਕਣ ਜਾਂ ਲਟਕ ਰਹੇ ਖਾਸ ਪਦਾਰਥ (SPM) ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।- ਇਹ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਟਕਦੇ ਸੂਖਮ ਕਣ ਦੇ ਠੋਸ ਜਾਂ ਤਰਲ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਲਟਕਦੇ ਇਕੱਲੇ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਂਦਾ ਹੈ ਬਨਿਸਬਤ ਕਿ ਐਰੋਸੋਲ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਣ/ਹਵਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। [1] ਕਣਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤ ਕੁਦਰਤੀ ਜਾਂ ਮਾਨਵ-ਜਨਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। [2] ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਵਰਖਾ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ , ਸਿੱਧੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ ਪਦਾਰਥ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਲਟਕ ਰਹੇ ਪਦਾਰਥ ਕਣ, ਥੌਰੇਸਿਕ ਅਤੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਯੋਗ ਕਣ; [3] ਸਾਹ ਲੈਣ ਯੋਗ ਮੋਟੇ ਕਣ, PM 10 ਕਹਾਂਉਦੇ ਹਨ ਜੋ 10 ਮਾਈਕ੍ਰੋਮੀਟਰ (μm) ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦੇ ਵਿਆਸ ਵਾਲੇ ਮੋਟੇ ਕਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਰੀਕ ਕਣ, 2.5 ਵਿਆਸ ਜਾਂ ਘੱਟ ਦੇ ਨਾਲ PM 2.5 μm ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ; [4] 100 ਦੇ ਵਿਆਸ ਦੇ ਨਾਲ ਅਲਟਰਾਫਾਈਨ ਕਣ nm ਜਾਂ ਘੱਟ; ਅਤੇ ਸੂਟ ।
ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
[ਸੋਧੋ]IARC ਅਤੇ WHO ਨੇ ਏਅਰਬੋਰਨ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਗਰੁੱਪ 1 ਕਾਰਸਿਨੋਜਨ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। [5] । [6]
10 ਮਾਈਕ੍ਰੋਮੀਟਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿਆਸ ਵਿੱਚ ਮਾਪਣ ਵਾਲੇ ਕਣ - ਮਨੁੱਖੀ ਵਾਲਾਂ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ - PM10 ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਕਸਰ ਸੜਕ ਦੀ ਧੂੜ, ਨਿਰਮਾਣ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਅਤੇ ਮੋਟੇ, ਹਵਾ ਵਾਲੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਵਾਧੂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸੈਟਲ. ਹੋਣ ਵਾਲੇ 2.5 ਮਾਈਕ੍ਰੋਮੀਟਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਬਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਕੋਲਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਗੈਸੋਲੀਨ ਹੋਵੇ। ਅਤੇ ਉਸ ਮਾਮੂਲੀ ਆਕਾਰ ਨਾਲ , ਇਹ ਫੇਫੜਿਆਂ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਖੋਜ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।[7]
ਫੇਫੜੇ, ਖੂਨ ਸਟਰੀਮ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ ਪਦਾਰਥ ਕਣ( ਅਲਟਰਾ ਫ਼ਾਈਨ ਕਣ , ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ) ਹੈ ਸਿਹਤ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਲਈ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ।ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ, ਸਾਹ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ, ਅਤੇ ਅਚਨਚੇਤੀ ਮੌਤ . [8] ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ।2013 ਵਿੱਚ, ਨੌਂ ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 312,944 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਣਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪੱਧਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ PM 10 ਵਿੱਚ 10 μg/m 3 ਦੇ ਹਰੇਕ ਵਾਧੇ ਲਈ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਵਿੱਚ 18% ਵਾਧੇ ਦੇ ਨਾਲ। ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਦਰ 22% (95% CI [1.03– 1.45]). ਨਾਲ , ਛੋਟੇ ਪਾਰਟੀਕੁਲਰ ਪਦਾਰਥ PM 2.5 ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘਾਤਕ ਸਨ,PM ਪ੍ਰਤੀ 5 μg/m 3 (95% CI [0.96–1.46]) ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। [9] PM 2.5 ਰਾਹੀਂ
ਐਕਸਪੋਜਰ ਨੇ ,2016 ਵਿਚ , ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗ ਅਤੇ ਸਟ੍ਰੋਕ, ਲੰਗ ਕੈਂਸਰ ( ਗੰਭੀਰ ਲੰਗ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ) ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀ ਲਾਗ ਨਾਲ 4.1 ਮਿਲੀਅਨ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ [10] । ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਐਂਬੀਐਂਟ ਕਣ ਪਦਾਰਥ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਤ ਲਈ ਛੇਵੇਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜੋਖਮ ਕਾਰਕ ਵਜੋਂ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। [11]
ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ AQI
[ਸੋਧੋ]AQI ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਾ ਮਾਪਦੰਡ ਹੈ ਜੋ 0 ਤੋਂ 500 ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। AQI ਮੁੱਲ ਜਿੰਨਾ ਉੱਚਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪੱਧਰ ਓਨਾ ਹੀ ਵੱਡਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, 50 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦਾ AQI ਮੁੱਲ ਚੰਗੀ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ AQI ਮੁੱਲ ਖਤਰਨਾਕ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਹੇਠ ਦਿੱਤਾ ਖ਼ਾਕਾ ਕੁਆਲਿਟੀ ਸੂਚਕ-ਅੰਕ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਤੇ ਸੂਚਕ ਰੰਗ ਦਰਸਾਂਉਦਾ ਹੈ।[12]
| 0 to 50 | ਚੰਗੀ | ਹਰਾ |
|---|---|---|
| 51 to 100 | ਸਧਾਰਨ | ਪੀਲ਼ਾ |
| 101 to 150 | ਸੰਵੇਦਸ਼ਨਸ਼ੀਲ ਲਈ | ਸੰਤਰੀ |
| 151 to 200 | ਅਸਿਹਤਮੰਦ | ਲਾਲ |
| 201 to 300 | ਅਤੀ ਅਸਿਹਤਮੰਦ | ਬੈਂਗਣੀ |
| 301to 500 | ਖਤਰਨਾਕ | ਗੂੜ੍ਹਾ ਲਾਲ |
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Seinfeld J, Pandis S (1998). Atmospheric Chemistry and Physics: From Air Pollution to Climate Change (2nd ed.). Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons. p. 97. ISBN 978-0-471-17816-3.
- ↑ "Application of Lagrangian particle dispersion models to air quality assessment in the Trans-Manche region of Nord-Pas-de-Calais (France) and Kent (Great Britain)" (PDF). International Journal of Environment and Pollution. 40 (1/2/3): 160–74. January 2010. doi:10.1504/IJEP.2010.030891.
- ↑ "Thoracic and respirable particle definitions for human health risk assessment". Particle and Fibre Toxicology. 10: 12. April 2013. doi:10.1186/1743-8977-10-12. PMC 3640939. PMID 23575443.
{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link) - ↑ US EPA, OAR (19 April 2016). "Particulate Matter (PM) Basics". US EPA (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 5 October 2019.
- ↑ "EHP – Outdoor Particulate Matter Exposure and Lung Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis". ehp.niehs.nih.gov. Archived from the original on 29 May 2016. Retrieved 2016-12-29.
- ↑ "Revealed: UK government failing to tackle rise of serious air pollutant". The Guardian. 2019-06-13. ISSN 0261-3077. Retrieved 2019-06-14.
PM2.5 is probably responsible for somewhere between half and three-quarters of the total harm we derive as humans from air pollution
- ↑ "The Weight of Numbers: Air Pollution and PM2.5". Undark Magazine (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2021-12-06.
- ↑ US EPA, OAR (26 April 2016). "Health and Environmental Effects of Particulate Matter (PM)". US EPA (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 5 October 2019.
- ↑ "Air pollution and lung cancer incidence in 17 European cohorts: prospective analyses from the European Study of Cohorts for Air Pollution Effects (ESCAPE)". The Lancet. Oncology. 14 (9): 813–22. August 2013. doi:10.1016/S1470-2045(13)70279-1. PMID 23849838. Archived from the original on ਜੁਲਾਈ 15, 2013. Retrieved July 10, 2013.
Particulate matter air pollution contributes to lung cancer incidence in Europe.
{{cite journal}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help); Unknown parameter|displayauthors=ignored (|display-authors=suggested) (help) - ↑ "STATE OF GLOBAL AIR/2018 A SPECIAL REPORT ON GLOBAL EXPOSURE TO AIR POLLUTION AND ITS DISEASE BURDEN" (PDF). Health Effects Institute. 2018.
- ↑ "The Weight of Numbers: Air Pollution and PM2.5". Undark. Retrieved 6 September 2018.
- ↑ "AQI Technical Assistant Document sep 2018" (PDF). airnow.gov. U.S. Environmental Protection Agency Office of Air Quality Planning and Standards Air Quality Assessment Division Research Triangle Park, NC. Archived from the original (PDF) on 10 ਸਤੰਬਰ 2021. Retrieved 7 December 2021.