Pomièr
Pomièr domestic
| Règne | Plantae |
|---|---|
| Sosrègne | Tracheobionta |
| Division | Magnoliophyta |
| Classa | Magnoliopsida |
| Sosclassa | Rosidae |
| Òrdre | Rosales |
| Familha | Rosaceae |
| Sosfamilha | Maloideae |
| Genre | Malus |
Lo pomièr (nom latin Malus domestica = "pomièr de l'ostal"), es una espècia d'arbre fruchièr qu'aperten a la familha de las Rosaceae, cultivat subretot per los seus fruches, las pomas. Los pomièrs son mai sovent cultivats dins des vergièrs. Ne trapam per tot lo mond, sustot en la China, la Polonha e la França, que ne son los païses productors principals.
Classificacion
[modificar | Modificar lo còdi]N'existisson prèp 20 000 varietats (sosespècias e cultivars), la mitat de las qualas son d'origina americana, 2 000 anglesas e 2 000 chinesas[1].
Varietats de pomièrs
[modificar | Modificar lo còdi]Doas varietas de pomièr son fòrça espandidas en Euròpa dempuèi lo sègle XVI, lo pomièr Paradís e le pomir Docin. Se pensava a l'origina que s'agissiá d'espècias distriadas de pomièrs mas s'agís en realitat de Malus pumila « escandalh » mas dispausant de caracteristicas especificas que los fasiá plan adaptats a l'usatge per portaempèut.
Se lo Docin pòt èsser de diferentas talhas, lo pomièr Paradís es totjorn un arbre de pichona talha que la racina cassa coma de veire. Dona una poma fòrça mediòcre en grossor e en qualitat, mas que madura de fòrça lèu, es a dire a la fin de julhet; es jaunenca, punchada de brun e raiada de roja del costat solelhat.
Lo fòrça grand nombre de varietats de pomièrs domestics s'explica per l'estructura genetica eterozigòt de l'espècia. En efècte, lo genòma dels pomièrs es compausat de cromosòmas dispausant d'allèlas especificas d'autoincompatibilitat nomenat allèlas S1. Atal, quand un S1 crosa un autre S1 identic, la fecondacion est blocada. Lo pomièr deu doncas totjorn trobar de partenaris portaire d'allèlas compatiblas per poder se reproduire. Es aquel fenomèn qu'auriá menat al desvolopament d'una tala diversitat de cultivars. Es atal per aquela rason quand se semena de granas quitament eissidas d'una meteissa poma, pòdon venit de pomièrs fòrça diferents los uns dels autres.
Colleccions de varietats ancianas
Existís tota una seria de varietats novèlas obtengudas e geneticament mai resistentas a las malautiás coma a las raças comunas de pigalha. Aquelas varietats son obtengudas pel crosament natural de varietats mai ancianas amb una varietat portaira de gèns de resistenças. Per ne citar qu'unas: Delbardivine®, Harmonie®, Santana®, Topaz®, Ariane®, Rezista Rome-like®, Ecolèta, Collina, Rubinòla eca.
Seleccionadas pel pichon Centre de recercas agronomicas de Gembloux (en Belgica) destinat als particulars, las ancianas varietats de fruches certificada «RGF[2]» son pauc sensibilas a las malautiá e de nautas qualitats de fructificacion.
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]Lo pomièr domestic es un arbre ermafrodita de fuèlhas caducas. Segon las varietats, mesura de 2 a 15 mètres e pòt èsser podat. Florís de mai (flors ròsas) e dona de fruches acids (poma de pomat) o sucrats (poma de taula).
Pòt viure mai de 100 ans mas los arbres cultivats en vergièr sus de portaempèuts nans (tipe M9) son mai sovent remplaçats totes los 15 ans perque lor feconditat comença a memar.
La poma es a l'encòp fruch vertadièr pel calòs comprenent las granas, organs de reproduccion, e fruch fals per la carn que deriva de receptacle floral.
Las fuèlhas del pomièr son simplas, de limb dentat e de disposicion alterna.
Cada borron de flors dona una inflorescença de cinc flors ermafroditas de simetria radiària que, cada de cinc petals blancs, dispausa un calici compausat de cinc sepals, 20 etaminas e un pistil que se divisan en cinc estils. L'ovari a quatre carpèlas e conten dos ovuls, çò que dona mai sovent 10 granas o mai segon las espècias.
La rusca del pomièr e las granas de pomas contenen un eterosid, lo cianur, qu'es toxic a dosi nauta, mas totalament inofensiu per l'òme en cas d'ingestion de qualquas granas.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Lo pomièr es un arbre autoctòn en Euròpa que son existéncia es atestada dempuèi la mai nauta antiquitat.
Lo Malus domestica, catalogat per Borkh, èra considerat coma una planta magica.
De còps qu'i a inquietant, a causa de la poma del Paradís provocant la Casuda de l'òme, e d'autres expression de la saviesa, a causa de Salamon (25:11) qu'escriguèt «coma de pomas d'aur dins d'obratges d'argent ciselat» o encora Poma de discòrdia pels ancians Grècs, lo pomièr sembla dotat de vertuts surnaturalas.
Es lo Mayflower, nau transportant los puritans angleses que fondèron Plymouth, al Massachusetts, en 1620, e menèt lo primièr pomièr en America.
Nom scientific
[modificar | Modificar lo còdi]Lo nom scientific del pomièr domestic fa tanben controvèrsia. Se nomenèt respectivament Malus domestica Borkh. (1803), Malus communis Poir. (1804)[3], eca, mas segon un estudi de 2001, lo nom scientific del pomièr domestic es fin finalat aquel donat dempuèi 1768 per Philip Miller Malus pumila.
Origina
[modificar | Modificar lo còdi]Nikolai Vavilov l'aviá ja supausat dempuèi los ans 1930 mas l'origina reala del pomièr domestic (Malus pumila) foguèt pas confirmada denquia lo 2001. Aprèp l'analisi de l'ADN, ara se sap que l'aujòl primièr es una espècia asiatica, Malus sieversii,[4] espècia endemica de la zona anant dels Balcans al nòrd fins als monta d'Altai. Tanben se sap qu'aquela espècia es un pròche parent de doas autres espècias de la region : Malus baccata e Malus kirghizorum. Aquela origina exclusís pas las ibridacions anterioras amb lo Malus sylvestris, d'origina europèa, per se varietats coma Granny smith.
D'un punt de vista genetic, lo genòma del pomièr domestic foguèt decriptat en totalitat per una equipa italiana en agost de 2010 : los cercaires demostrèron l'existéncia de 992 gèns de resisténcia als malautiás e una «duplicacion complèta del genòma gaireben recenta que provoquèt la transicion de 9 cromosòmas aujolencs de 17 cromosòmas del Pyreae», aujòl de la poma[5]. Aquel fenomèn de poliploïdia (que se passèt tanben pel perièr e lo pibol) se faguèt fa 50 a 65 000 000 d'ans e poiriá venir d'una reaccion de subrevida fàcia a una catastròfa avent provocat un atudament massís d'espècias, coma dels dinosaures[6],[7].
Origina del nom Paradís
[modificar | Modificar lo còdi]«Los poètas latins nos aprenon que la poma dans qu'Èva e Adam mosseguèron amb tan de cobesença, aparteniá precisament a aquela varietat, que ven qu'en seguida se li donèt lo nom del luòc que demoravan alara, lo Paradís terrèstre.[8]»
Utilizacion
[modificar | Modificar lo còdi]Lo pomièr Paradís es sovent utilizat en portaempèut perque a l'avantatge de donar de fruch fòrça lèu. Atal, dins de bonas condicions, una semanada de pomièr paradís produch sovent los seus primièrs fruches a tres o quatre ans. Un empèut pausat sus un portaempèut Paradís fructificarà segon la varietat lo segond an o pel mai lo tresen o quatren an.
L'observacion pròba, en mai, que las varietats empeutadas sus paradís donan de fruches fòrça mai grosses e melhors. Sembla doncas qu'es d'interés d'empeutar pas mai que sus aquela varietat quitament se los arbres atal èissits vivon pauc de temps e produson cada an fòrça mens de fruches qu'aqueles empeutats sus s'autres[9].
Propagacion
[modificar | Modificar lo còdi]Es possible de multiplicar un pomièr per semenada de grana de pomas mas vendrán pas la varietat d'origina perque lo pomièr es eterozigòt. Se volèm obtenir una varietat precisa, cal procedir a un empèut.
La semanada pòt donar de francs utilizables coma portaempèut. Se pòt semar a partir de la devalada o a la fin de l'ivèrn e la levada se fa a partir del començament de la prima. Se preferam semar a la prima, las granas deurián èsser conservadas dins un mitan umid de 10% pendent al mens dos meses a una temperatura de 2 a 6 °C (estratificacion).
Aprèp un o dos ans de plantolièr e abans la mesa en tèrra, las varietats de pomas seleccionadas son empeutadas sus de portaempeuts perfèctament adaptats a las condicions climaticas e culturalas localas. Lo portaempeut serà tanben causit en foncion de la vigor de la varietat de l'empèut e de la grandor de l'arbre a venir.
Des cultivars coma Cox’s Orange Pippin, Red delicious, Elstar, Gala, Jonagold, Rome Beauty, o Winesap an tendéncia a far de rams mutants alara que la majoritat dels cultivars son mai estables.
Pollinizacion
[modificar | Modificar lo còdi]Lo pomièr es rarament autofertil. Produirà doncas fòrça pauc de fruch s'es pas cultivat en associacion amb una autra varietat de pomièr en mesura de fecondar la seunas flors, es la pollinizacion crosada. De pomièrs coma los triploïds son autoesterils e pòdon doncas pas participar a una pollinizacion crosada: lors cal de pollèn d'un autre mas sabon pas en donar de valable.
Portada e estructura de l'arbra
[modificar | Modificar lo còdi]Periòdes de culhida
[modificar | Modificar lo còdi]Las diferentas varietats de pomièr son divisada en tres grops dependent del periòde de matuduretat dels fruches.
- Fasa 1 : pomas maduras en julhet o en agost dins l'emisfèri nòrd. Pasmens que fòrça coloradas, perfumadas, chucosas e sucradas, aquelas pomas precoças de pèl fina son pro fragilas e doncas dificilament comercializablas. D'entre las varietats de fasa 1, i a per exemple, l'astracan roja o la James Grieve.
- Fasa 2 : las pomas de fasa 2 son mens coloradas e perfumadas, de pèl mai espassa mas lor carn es mai fèrma e son de conservacion melhora coma per exemple la Cox's Orange Pippin o la Ribston pippin.
- Fasa 3 : al començament d'automne arrivan de pomas rusticas de gost mai prononciat. Son mens sucradas e chucosas. Lor pèl es sovent d'aspècte grossièr e se consèrvan longtemps. Se trapan de varietats coma la Bèla de Boskoop o la Granny smith.
Enemics del pomièr
[modificar | Modificar lo còdi]Malautiás
[modificar | Modificar lo còdi]Las malautiás mai espandidas pels pomièrs son:
- la pigalha (Venturia inaequalis); se cura amd de fongicids del mes de març al mes de junh o la causida de varietats novèlas geneticament resistentas;
- l'oïdium (Podosphaera leucotricha) ; se contrarotla amb de sofre;
- lo (Phytophtora cactorum); se tracta mercé al sulfat aplicat a la fin d'automne (casuda de las fuèlhas) e a la fin d'ivèrn;
- lo fuòc bacterian, degut a Erwinia amylovora, aurosament rare; aquela malautiá es incurabla e demanda la cemada complèta dels arbres tocats;
- la malautiá de las tacas siurencas ;
- la mosaïca del pomièr ;
- la monilia fructigena ;
- la proliferacion du pomièr o fitoplasma del pomièr.
Gastadors
[modificar | Modificar lo còdi]Contra los insèctes, es possible d'utilizar d'insecticids naturals que son eficaces. Les pesolhs pòdon èsser combatuts per una luta « integrada » amb de larvas de galinetas. Lo carpocapsi pòt se contrarotlar amb de « tenda de feromònas ».
- Dysaphis plantaginea;
- Eriosoma lanigerum;
- Rhopalosiphum insertum ;
- Aphis pomi ;
- Cydia pomonela e C. janthinana, communément appelés « ver du fruit » ;
- Leucoptera malifoliella;
- Quadraspidiotus piri ;
- Quadraspidiotus ostraeiformis ;
- Lepidosaphes ulmi ;
- Hoplocampa testudinea ;
- Yponomeuta malinellus ;
- Synanthedon myopaeformis ;
- Spilonota ocellana ;
- Zeuzera pyrina ;
- Cossus cossus ;
- Panonychus ulmi.
Mancas
[modificar | Modificar lo còdi]Apareisson surbretot dins de sols calcaris. Los pomièrs son, segon lo portaempeut, sensibles al manca de: zinc, magnèsi, manganès, bòr, fèrre. Los elements principals (azòt, fosfòr, potassi) son a vegadas tanben causa de simptòms de manca – en general, decoloracion pro caracteristica d'una zona de la fuèlha.
Sinonims
[modificar | Modificar lo còdi]- Malus communis Poir.
- Malus dasyphylla Borkh.
- Malus domestica o Malus ×domestica
- Malus niedzwetzkyana Dieck
- Malus paradisiaca (L.) Medik.
- Malus praecox (Pall.) Borkh.
- Malus pumila var. niedzwetzkyana (Dieck) C. K. Schneid.
- Malus pumila var. paradisiaca (L.) C. K. Schneid.
- Malus sylvestris var. mitis
- Malus sylvestris var. niedzwetskyana (Dieck) L. H. Bailey
- Malus sylvestris var. praecox (Pall.) Ponomar.
- Pyrus malus var. paradisiaca L.
- Pyrus niedzwetzkyana (Dieck) Hemsl.
- Pyrus praecox Pall.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (en) Barrie E. Juniper et David J. Mabberley, The story of the apple, ed: Timber Press, 2006 ISBN 0881927848.
- ↑ PDF Description succincte des variétés anciennes RGF1 d'arbres fruitiers recommandées par le Département Lutte biologique & Ressources phytogénétiques, Centre wallon de recercas agronomicas, Gembloux.
- ↑ vejatz infra Sinomins
- ↑ PDF (en) James J. Luby, Taxonomic classification e On the Origin of the Edible Apple
- ↑ (fr)« L'institut agraire de San Michele all'Adige a décodé le génome de la pomme », applegenome.org.
- ↑ (fr)« Le fruit défendu par l'évolution », emission Les Années lumière de Radio-Canada, 12 de setembre de 2010.
- ↑ (en)The genome of the domesticated apple (Malus × domestica Borkh; Riccardo Velasco; periodic: Nature Genetics; agost de 2010 en linha
- ↑ Extrach de Leonhart Fuchs, De Historia stirpium commentarii insignes, Basilèa, 1542.
- ↑ (fr)Augustin Sageret, Pomologie physiologique ou Traité du perfectionnement de la fructification.
Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr)De la formation et de l'entretien des pépinières de pommiers
- (fr)Technique de taille du pommier
- (fr)Site d'échange de greffons de pommiers anciens et de collection
- (fr)INRA
- (fr)Portrait des variétés de pommes résistantes à la tavelure
- (fr)Cultivars résistants aux maladies en Ontario
- (en) Apple trees
