Peloponès
Peloponès[1] (en grèc ancian e modèrne Πελοπόννησος, transliterat: Pelopónnēsos, « l’illa de Pelòps ») o Morèa[1] (en grèc medieval: Μωρέας, transliterat: Mōrèas) es una peninsula grèga que s'espandís sus 21 379 km2 per 3 milions d'abitants (2000). Donèt son nom a la region omonima que s'espandís sus una partida importanta de la peninsula, amassant cinc dels sèt nòmes (prefecturas) que la devesisson. Sols dos nòmes (Acaia e Elida), situats al nòrd-oèst d'aquela, son ligats a la region de Grècia Occidentala.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]Peloponès s'espandís sus una superfícia de 21 549 km2 e constituís la partida miegjornala de la Grècia continentala, qu'es separada pel Golf de Corint al nòrd. De fach, es una peninsula sonque gràcias al fach qu'es ligada al continent per l'istme de Corint (pasmens, en parlant tecnicament, Peoloponès es vengut una illa dempuèi qu'an cavat lo Canal de Corint en 1893).
Peloponès es ligat al continent, del costat nòrd, pel pont Rio-Antirio, acabat en 2004.
La peninsula se caracteriza per un relèu montanhós e de las còstas fòrça talhadas. Son ponch culminant es lo mont Taigèt (2 404 m). En se meteis, Peloponès possedís quatre peninsulas orientadas cap al sud: d'oèst cap a l'èst: Messenia, Mani (amb lo cap Matapan), la peninsula d'Epidaure Limira (amb lo cap Malèu) e Argolida (al nòrd-èst).
A l'entorn de Peloponès i a dos grops d'illas: las Illas Saronicas à l'èst e las Illas Ionianas que sièis d'entre elas son a l'oèst; la setena, Citèra, es al sud, al larg de la peninsula d'Epidaure Limira.
Dans la mitologia
[modificar | Modificar lo còdi]- Son nom primièr èra Apia, segon lo rei Apis, filh de la ninfa Telediça e de Foronèu, considerada coma lo "Primièr Òme" e aquel darrièr fihs del dieu flum Inacos e de l'Oceanida Melia.
- Son nom venguèt enseguida « Peloponès », « l’illa de Pelòps »), aquel darrièr èra lo botelhièr de Poseidon, rei de Lidia e filh de la nifa Diona e de Tantal, lo primier filh de Zèus e de sa mièja sòrra Ploto, la segonda filha de l'Oceanida Etra e del Titan Atlas. Emigrant en Apia, Pelòps ne venguent rei, e lo pòble tornèt nomenar son reialme amb lo seu nom.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Antiquitat
[modificar | Modificar lo còdi]Peloponès èra nomenat tanben "Argos" (principala poténcia de l'epòca) per Omèr. Dins l'antiquitat classica, es divisat entre de ciutats que las principalas sont Esparta, Argos e Corint. Lo centre de la peninsula es constituit per l'Arcadia. Dins lo nòrd oèst, lo sanctuari d'Olimpia es un dels mai importants de Grècia, e a l'èst i a los sanctuaris d'Epidaure e de Nemèa.
Peloponès ten una plaça pro menora pendent lo periòde roman, ont constituís la província d'Acaia. Corint, capitala de la província, es alara la vila màger de Grècia.
Edat Mejana
[modificar | Modificar lo còdi]Amb l'aflaquiment de l'Empèri roman d'Orient dins los Balcans a la fin del sègle VI, l'interior de Peloponès es occupat per de tribus eslavas qui se mesclan a la populacion grèga e s'autogovernan en Esclavinias, alara que las costas e los punts fòrts coma Corint o Nauplia demoran dins las mans dels Bizantins. La peninsula torna pauc a pauc a l'autoritat bizantina a la mitat del sègle VIII, amb ellenizacion e cristianizacion dels Eslaus, assimilats per la populacion grèga autoctona, a que s'apondaon de refugiats grècs venguts d'autras regions alara perdudas per l'Empèri[2].
A partir del sègle XII, se nomena Morèa (en grèc Μωρέας o Μωριάς), mot d'etimologia incertana[3],[4]. La Morèa es conquerida après la Quatrena Crosada pels Francs de Guilhèm de Champlitte e de Jaufré d'Acaia, que fondèt un principat en 1248: lo principat d'Acaia o de Morèa. A la mort de son filh, lo principat passa als Angevins de Nàpols (1278) puèi alas Navarreses (1396), en luta contra los Bizantins[5].
Lo sud èst de la peninsula torna jol contraròtle bizantin en 1262 e forma la « Morèa bizantina », alara que lo principat d'Acaia cobrís lo nòrd e l'oèst de la peninsula. A partir del sègle, Bizanci dona una delegacion larga de poder als governaires grècs de Morèa, portant lo títol de despòtas, sovent membres de la dinastia reinanta. Lo Despotat de Morèa fuguèt alara tengut pels filh de l'emperaire Joan VI Cantacuzèn que demorava a Mistra fins 1382. Lor accion fuguèt eficaça, tornan far valor lo país desertat al respècte de l'apòrt de la populacions albanesas e contunhar la reconquista contra los Francs. Tanben avián de rebutar las primièras atacas turcas. Lor accion las contunhèron lo primièr dels despòtas Paleològ, Teodòr Ièr.
Los Grècs capitèron a tornar conquerir la partida mai granda de la peninsula al començament del sègle XV, mai l'arribada dels Turcs los obliguèt a acceptar lor sobeiranetat. Las darrièras plaças bizantinas e francas de Morèa foguèron integradas a las possessions de Venècia dins la segonda mitat del sègle XV.
Primièr periòde otoman
[modificar | Modificar lo còdi]
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !Periòde venecian
[modificar | Modificar lo còdi]Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !Segond periòde otoman
[modificar | Modificar lo còdi]Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !Guèrra d'independéncia
[modificar | Modificar lo còdi]Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]Las principalas vilas modèrnas de Peloponès son (cens 2001):
- Patras: 169 242 abitants
- Kalamata: 54 065 abitants
- Corint: 30 434 abitants
- Trípol: 28 976 abitants
- Argos: 25 068 abitants
- Pirgos : 24 765 abitants
- Aigion: 21 966 abitants
- Esparta: 16 473 abitants
- Nauplia: 13 124 abitants
Transports
[modificar | Modificar lo còdi]
- Carrièra
Doas autorotas de peatge, e doas vias aviadas passan per Peloponès. Permeton lo ligam amb Atenas passant lo canal de Corint a l'èst per de ponts e lo nòrd de la Grècia pel pont Rion Antirion que passa lo golf de Corint.
- Camin fèrre
Lo malhum ferrat de Peloponès gerit per l'OSE, la companhiá nacionala dels camins de fèrre grècs mai sovent de via metrica. Es long de 730 km, un dels malhum metric mai long d'Euròpa. La linha principala mena cap a Atenas per Corint, puèi se divisa en dos troces: lo long de la costa nòrd (Linha del Pirèu cap a Patras) e lo long de la costa oèst cap a Kalamata via Trípol (Linha de Corint a Kalamata). Las autres linhas segondària son centradas a l'entorn de la vila de Pirgos dins l'oèst de peninsula e ligan: Patras, Katakolo e Olympia.
En 2011, aquel malhum es gaireben tot entièrement desafectat. Una linha de via normala foguèt bastida entre lo novèl aeropòrt d'Atenas e la Gara de Kiato, remplaçant una pichona partida de l'ancian malhum.
La linha de camin de fèrre de cremalh de Diakofto cap a Kalavryta es tanben un dels principals exemples del malhum ferrat de la peninsula.
- Pòrt
De ligams maritims permeton jónher Itàlia dempuèi lo pòrt de Patras. D'autres ligams van de Killini per ligar las illas Ionianas (coma aquelas de Zant e de Cefalonia).
- Aeropòrt
Los dos principals aeropòrts de Peloponès son a Patras (Aeropòrt d'Araxos de Kalamata).
Notas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ 1,0 et 1,1 «Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana» (en occitan) p. 129.
- ↑ (en)Fine, J.V.A. (1983) The Early Medieval Balkans, p.64 e 82
- ↑ (fr)Introduction de la Relation du voyage de la commission scientifique de Morée en linha
- ↑ (fr)Paparrigopoulos, Le nom de la Morée en linha
- ↑ (fr)René Bouchet, Chronique de Morée, Belles Lettres (2005) lire en ligne
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Articles connexes
[modificar | Modificar lo còdi]- Civilizacions: Pelastges, Ionians, Aqueans, Dorians
- Ciutats peloponesianas: Argos, Corint, Esparta
- Guèrra de Peloponès
- Canal de Corint
- Alonistena
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr)Jean Longnon, L'Empire latin de Constantinople et la principauté de Morée, Payot, Paris, 1949.
- (fr)René Bouchet, Chronique de Morée, Les Belles Lettres, Paris (2005) ISBN 2-251-33946-9
