Malària
Lo paludisme (ò malària) es una malautiá infecciosa causada per un parasit dau genre Plasmodium, propagada per la ponhedura de moissaus dau genre Anopheles. Es una malautiá fòrça anciana qu'existiá probablament tre la Preïstòria.
La transmission dau parasit es generalament nuechenca. Lo Plasmodium infecta lei cellulas epaticas avans de circular dins lo sang. I coloniza lei globuls roges que li permèton de se reprodurre. Aquò entraïna la destruccion regulara deis ematias contaminadas qu'es caracterizada per de fèbres violentas e periodicas. Lei complicacions de la malautiá son grèvas e pòdon entraïnar la mòrt dau malaut en causa de la fèbre, de l'obstruccion de vaissèus sanguins per lei rèstas dei globuls roges destruchs ò d'una insufiséncia renala.
Fins ais ans 1950-1960, lo paludisme tocava lei regions tropicalas e temperadas, especialament lei zònas umidas que fòrman lo mitan de vida naturau dei moissaus Anopheles. La descubèrta de tractaments e d'insecticidas, lei progrès de l'urbanisme e la desertificacion dei campanhas an entraïnat sa disparicion dins lei regions temperadas. Pasmens, demòra una infeccion frequenta dins lei país tropicaus. Per exemple, en 2012, i tuèt aperaquí 627 000 personas.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]De la Preïstòria a l'emergéncia de la medecina modèrna
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo paludisme sembla afectar leis èssers umans dempuei au mens 50 000 ans. Pasmens, coma diferenteis espècias de primats son tocadas per de parasits dau genre Plasmodium (Plasmodium reichenowi en lo chimpanzé, Plasmodium falciparum en lo gorilla...), una coevolucion fòrça anciana entre aqueu protozoari e lei primats es donc possibla. Ansin, la malautiá seguiguèt lei migracions umanas e se difusèt en fòra d'Africa i a 10 000 ans amb la fin dau periòde glaciari e la sedentarizacion dei premierei populacions d'agricultors.
Lo cas pus ancian de paludisme clarament descrich se tròba dins lo papirús Ebers, redigit en Egipte vèrs 1500 avC. Dins aquò, de fèbres mortalas, que pòdon correspondre amb de cas de paludisme, son mencionadas dins de tèxtes pus ancians. Mai d'un mètge antic depintèt la malautiá. Lo Grèc Ipocrates (460-377 avC) introduguèt lei nocions de fèbres tèrças (totei lei tres jorns) e quartas (totei lei quatre jorns). Lo liame entre l'infeccion e lei moissaus foguèt realizat per leis Indians Charaka (sègle I avC) e Sushruta (sègle II apC). Enfin, en China, se desvolopèt a partir dau sègle II avC l'usatge de l'artemisinina qu'es la basa de plusors medicaments antipaludics modèrnes.
Dins aquò, lei condicions dau periòde empediguèron de partejar aquelei conoissenças. Durant l'Antiquitat e l'Edat Mejana, lo paludisme èra donc una malautiá ben establida en Euròpa, en Africa e en Asia. Au sègle XIV, la colonizacion entraïnèt sa difusion en America, probablament a partir de populacions d'esclaus africans contaminats. Lo paludisme i venguèt rapidament una infeccion endemica en despiech de la descubèrta dei proprietats de la rusca deis aubres dau genre Cinchona.
La descubèrta de la malautiá
[modificar | Modificar lo còdi]
La descubèrta de la natura de la malautiá foguèt un procès lòng que se debanèt principalament a la fin dau sègle XIX e au començament dau sègle XX. Foguèt prefigurat per divèrsei progrès realizats sus sa transmission e sus l'utilizacion de la quinina. En particular, de scientifics comencèron de s'interessar au ròtle deis insèctes dins la propagacion dau paludisme. Sospichèron de moscas (Lancisi en 1717[1]) ò de moissaus dau genre Culex (Manson en 1878[2]). En parallèl, l'usatge de la quinina foguèt melhorat per Pierre Joseph Pelletier (1788-1842) e per Joseph Bienaimé Caventou (1795-1877), que capitèron de l'extraire dau rusca de Cinchona, e per François Maillot (1804-1894) que perfeccionèt lei tractaments preventius e curratius dau periòde.
L'etapa decisiva de la comprenença de la malautiá aguèt luòc en 1880 amb la premiera identicacion dau parasit, un protozoari, per Alphonse Laveran (1845-1922). D'efiech, capitèt d'observar certanei fasas de la vida dau microorganisme e sa destruccion per la quinina[3][4]. La meteissa annada, Ettore Marchiafava (1847-1935) e Angelo Celli (1857-1914) confiermèron aquela descubèrta e identifiquèron lo cicle de reproduccion dau parasit dins lo sang uman. En particular, establiguèron lo liame entre lei fèbres e lei periòdes de division dau protozoari. En 1885, li diguèron Plasmodium.
Lei fèbres foguèron estudiats d'un biais mai detalhat per Camillo Golgi (1843-1921) entre 1886 e 1892. A partir d'una analisi dei periodicitats, demostrèt l'existéncia de plusors tipes diferents de paludisme que devián èsser entraïnats per diferents parasits. En parallèl, Paul Ehrlich (1854-1915) e Paul Guttman (1834-1893) descurbiguèron lei proprietats antipaludicas dau blau de metilèn.
Enfin, en 1898, Amico Bignami (1862-1929) capitèt de demostrar lo ròtle dei moissaus dins la transmission de la malautiá. Totjorn en 1898, Ronald Ross (1857-1932) identifiquèt precisament lo genre Anopheles[5]. Puei, en 1899, a partir dau trabalh de Ross, Giovanni Battista Grassi (1854-1924) demostrèt que lo cicle de vida dau parasit necessita una etapa de desvolopament en lo moissau. Puei, amb Giuseppe Bastianelli (1862-1959) e Amico Bignami (1869-1929), depintèt lo cicle complèt de reproduccion de Plasmodium falciparum, de Plasmodium vivax e de Plasmodium malariae en Anopheles claviger.
La cèrca de tractaments eficaç
[modificar | Modificar lo còdi]Lo desvolopament deis antipaludics
[modificar | Modificar lo còdi]
Au començament dau sègle XX, leis antipaludics a disposicion dei mètges èran lo blau de metilèn e, subretot, la quinina. Dins aquò, aquela darriera presentava de problemas importants coma una produccion limitada, d'efiechs segondaris non negligibles e l'obligacion d'una presa quotidiana dau tractament. Tre leis ans 1850, comencèron donc de cèrcas per sintetizar ò descubrir de substituts. I aguèt pasmens ges de resultat fins a la Premiera Guèrra Mondiala (1914-1918) quand, privats de quinina per lo blocus aliat, leis Alemands comencèron d'estudiar lei proprietats dau blau de metilèn.
Aqueu caminament foguèt sostengut per la concepcion de dos modèls animaus (simian e aviari) que permetèron de realizar rapidament d'experiéncias. Ansin, lei descubèrtas d'antipaludics se multipliquèron durant leis ans 1920-1930. La premiera foguèt aquela de la plasmoquina, un derivat dau blau de metilèn, sintetizat en 1926 per una còla de Bayer. Puei, venguèt la quinacrina, descubèrta en 1930 a partir de l'iranjat d'anicrina. Foguèt pasmens mau acceptada en causa d'efiechs segondaris fòrça importants. De son caire, en França, una còla dirigida per Ernest Fourneau (1872-1949) desvolopèt la rodoquina que foguèt utilizada, en associacion amb la quinacrina, fins ais ans 1980.
La descubèrta pus importanta d'aqueu periòde aguèt luòc entre 1934 e 1936 amb la mesa au ponch de la resoquina (uei dicha cloroquina). Mens toxica que lei moleculas precedentas, aviá mens d'efiechs segondaris e s'impausèt après 1945 coma lo principau tractament còntra lo paludisme. Dins aquò, la recèrca contunièt e d'autrei medicaments apareguèron coma lo proguanil (1943), la primaquina (1944), l'amodiaquina (1948) e la pirimetanina (1950-1952). Amb l'aparicion progressiu de resisténcias a la cloroquina, lei dos segonds veguèron son importància aumentar pauc a pauc dins lo corrent dau sègle XX.
Lo DDT
[modificar | Modificar lo còdi].jpg)
En 1939, lo quimista soís Paul Hermann Müller (1899-1965) establiguèt lei proprietats insecticidas dau DDT. Rapidament, l'espandiment de DDT venguèt lo metòde estandard de lucha còntra leis insèctes[6]. Conjugat a un melhorament de l'urbanisme e a la disparicion dei zònas umidas a proximitat dei vilas, aquò entraïnèt un reculament important dau paludisme. Per exemple, en Occitània, la malautiá, ben presenta dins lei regions palunósas (Lanas, Camarga...), dispareguèt totalament dins lo corrent deis ans 1950.
Durant leis ans 1970, l'usatge dau DDT foguèt enebit dins plusors país en causa de seis efiechs negatius sus la fauna (disparicion deis aucèus...). Pasmens, lei progrès realizats empediguèron lo retorn dau paludisme dins lei regions temperadas coma Euròpa. Dins lei regions tropicalas e eqüatorialas, lo DDT es totjorn utilizat en despiech dau desvolopament de resisténcias de part de certaneis espècias de moissau.
La malariàterapia
[modificar | Modificar lo còdi]Dau començament dau sègle XX ais ans 1970, lo paludisme foguèt egalament utilizat per sonhar la sifílis[7]. L'objectiu d'aqueu tractament, dich malariàterapia, èra de destrurre lei bactèris responsables d'aquela malautiá gràcias a la fèbre dau paludisme. Puei, aqueu darrier èra eliminat – ò limitat – amb un antipaludic. Lo metòde èra perilhós – i aguèt de decès en causa dau paludisme – mai foguèt generalament jutjat preferible a una mòrt causada per la sifílis.
La malariàterapia permetèt tanben de realizar de progrès importants dins la comprenença dau paludisme. En particular, per minimizar lei riscs per lo pacient, lo comportament dei diferents parasits foguèt estudiat. En camin, en 1922, J. W. W. Stephens (1865-1946) descurbiguèt un quatren parasit (Plasmodium ovale). De mai, la malariàterapia favorizèt lo desvolopament de la quimioterapia.
Desvolopaments recents
[modificar | Modificar lo còdi]La descubèrta de la parasitòsi latenta
[modificar | Modificar lo còdi]En despiech dei progrès realizats durant la premiera mitat dau sègle XX, lei recalivadas observadas plusors annadas après la disparicion dau parasit dins lo sang demorèron mau compresas fins a 1980. D'efiech, aquelei retorns de la malautiá èran malaisats d'explicar car se debanan en de pacients sensa Plasmodium dins lo sang.
L'explicacion foguèt trobada amb la descubèrta de parasits esconduts dins lo fetge. Aqueu fenomèn li permet de tornar activar de cicles de reproduccion 2 a 3 ans après la garison dau pacient dins lo cas de Plasmodium ovale, 3 a 5 ans après dins aqueu de Plasmodium vivax e a vida per Plasmodium malariae.
Lei progrès de la farmacologia
[modificar | Modificar lo còdi]
A partir deis ans 1960, de cas de resisténcias ai medicaments pus frequents apareguèron e l'utilizacion de la cloroquina venguèt impossibla dins mai d'una region. De recèrcas novèlas foguèron donc necessàrias per trobar de tractaments novèus. Lo principau foguèt l'artemisinina, descubèrta en 1972 per la còla de Tu Youyou (nascuda en 1930)[8]. Remplacèt lei substàncias tradicionalas mai la produccion demorèt limitada fins a la descubèrta d'un biais per la sintetizar industrialament en 2012.
En parallèl, de scientifics s'interessan a de substàncias novèlas. Entre lei pus importantas, se pòdon citar :
- la simaliqualactona D, descubèrta en 2006 dins la tisana de Quassia.
- la ferroquina qu'es un derivat de la cloroquina sintetizat la meteissa annada. 30 còps pus eficaça que la molecula d'origina, es utilizada en associacion amb l'artemisinina dempuei leis ans 2010.
- Callophycus Serratus qu'es una alga roja amb de proprietats antipaludicas encara mau compresas.
- un bactèri dau genre Enterobacter, identificat en 2010, que sembla capable de blocar lo desvolopament dau parasit.
- leis espiroindolonas e leis imidazolepirazinas, respectivament descubèrts en 2010 e 2011, que semblan èsser de classas novèlas d'antipaludics.
Lei recèrcas vaccinalas e geneticas
[modificar | Modificar lo còdi]La recèrca d'un vaccin antipaludic es totjorn en cors a la fin deis ans 2010. La premiera temptativa aguèt luòc en 1986 mai s'acabèt per una revirada car aviá ges d'efiech còntra Plasmodium falciparum. Ansin, lo premier vaccin eficaç còntra aqueu parasit foguèt concebut en 1992. Dich RTS,S, permet d'assegurar un taus de proteccion d'aperaquí 30% un an après son administracion. Fauta de mielhs, es comercializat dempuei 2015 e una campanha pilòta foguèt organizada en 2018 en Ghana, Kenya e Malawi. En parallèl, d'esfòrç importants son en cors, principalament ais Estats Units, en França, en Soïssa e en Mali, per descubrir un vaccin pus eficaç.
La recèrca genetica es egalament un aisse important, dempuei lo començament dau sègle XXI, de la lucha còntra lo paludisme. L'idèa premiera es d'identificar lei gèns permetent au parasit de s'establir dins leis anofèls. Aquò permetriá de desvolopar de moissaus geneticament modificats ont lo parasit seriá pas capable de subreviure. L'autra possibilitat es de descubrir de ponchs febles novèus en lo parasit per leis esplechar amb lo desvolopament de tractaments novèus.
Descripcion
[modificar | Modificar lo còdi]Lo paludisme es causat per la transmission d'un protozoari parasit consecutiva a la ponhedura, generalament nuechenca, d'un moissau dau tipe anofèl. Un còp arribat dins lo sang, lo parasit infecta leis ematias de son òste per se reprodurre. Aqueu procès entraïna de destruccions periodicas deis ematias colonizadas e de fèbres violentas. Aquò es susceptible d'entraïnar la mòrt dau malaut, principalament en causa d'una anemia grèva ò de l'obstruccion de vaissèus sanguins importants. De son caire, lo parasit assaia d'aprofichar aquelei fasas per s'entornar en un moissau anofèl, totjorn gràcias a una ponhedura, e i perseguir son cicle de desvolopament.
Causas
[modificar | Modificar lo còdi]Lo parasit Plasmodium
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo paludisme es causat per un ensems de protozoaris parasits dau genre Plasmodium. Es un protozoari fòrça pichon (entre 1 e 2 µm). Sota coloracion de May-Grünwald Giemsa, a un citoplasma blau clar e un nuclèu roge. Son cicle evolutiu, fòrça complèx, necessita dos òstes diferents (l'òme e l'anofèl) e es a l'origina de la malautiá.
En l'òme, quatre espècias de Plasmodium son susceptiblas d'entraïnar la malautiá. Lo pus frequent es Plasmodium falciparum qu'es egalament lo pus virulent. Leis autrei son Plasmodium malariae, Plasmodium ovale e Plasmodium vivax. I a de cas rars d'infeccion amb de parasits simians (P. knowlesi, P. inui, P. cynomolgi, P. simiovale, P. brazilianum, P. schwetzi e P. simium). Pasmens, franc dei cas de P. knowlesi, aqueleis infeccions son pauc grèvas.
Lo cicle dau parasit
[modificar | Modificar lo còdi]Lo cicle dau parasit es devesit en doas partidas que se debanan au sen d'un òste diferent. Dins la premiera partida, d'anofèls femèlas son premier contaminadas per de gametocits de Plasmodium presents dins lo sang d'un èsser uman. Arribats dins l'organisme dau moissau, se diferencian per formar de gametas mascles e femèlas que s'unisson per formar un zigòt mobil que migra vèrs lei cellulas de la paret estomacala. Se la temperatura exteriora es superiora a 24°C e inferiora a 35°C, lo parasit i realiza plusors etapas de transformacion que li permèton de formar un oocist. La rompedura d'aqueu darrier entraïna la liberacion d'esporozoitas que se dirigisson vèrs lei glandas salivalas.
La saliva dau moissau veïcula donc lo parasit en lo sang uman. La circulacion de l'esporozoita dins l'organisme es aisada, çò que li permet d'arribar rapidament dins lo fetge ont es capable de s'escondre durant d'annadas (e durant tota la vida dau pacient dins lo cas de P. malariae). I subís divèrsei transformacions per venir capable d'emetre de vesiculas contenent de merozoitas, cellulas capablas d'infectar leis ematias.
La durada d'aqueu periòde epatic es variabla segon lei Plasmodium : 7 a 15 jorns per P. falciparum, 15 jorns a 9 mes per P. vivax, mai de 15 jorns per P. ovale e 3 setmanas per P. malariae. Permet lo passatge dau parasit dins lo sang car lei merozoitas utilizan leis ematias contaminadas per s'i multiplicar e se transformar en gametocits. D'un biais regulier, entraïnan lor esclatament per se liberar dins lo sang e atacar d'autrei globules roges. Aqueleis episòdis son a l'origina de fèbres violentas que pòdon entraïnar la mòrt dau malaut. L'objectiu dau parasit es alora de tornar passar dins l'organisme de l'anofèl, çò qu'es probablament assegurat gràcias a una modificacion de l'odor de la pèu de l'uman contaminat afin d'atraire mai lei moissaus.
Aquela fasa sanguina pòu durar plusors mes avans de disparéisser un còp lo sistèma immunitari adaptat a la menaça. Pasmens, lo parasit escondut dins lo fetge pòu i demorar durant d'annadas e entraïnar de cicles episodics.
Autrei mòdes de transmission
[modificar | Modificar lo còdi]Lo paludisme pòu egalament èsser transmés durant la grossesa. La malària de l'enfant es una infeccion grèva qu'entraïna de trèbols neurologics, una ipoglicemia, una anemia e una aumentacion dau taus d'aciditat dau sang.
La malautiá pòu tanben èsser transmesa per transfusion sanguina ò per usatge d'agulhas solhadas entre toxicomans.
Evolucion de la malautiá
[modificar | Modificar lo còdi]Lo paludisme es una malautiá grèva que pòu entraïnar la mòrt dau malaut de plusors biais. D'efiech, lei fèbres son fòrça violentas e pòdon entraïnar una montada de la temperatura de l'organisme de l'òste au dessüs de 40°C e l'esclatament quasi simultanèu d'un gròs nombre d'ematias pòu causar una anemia.
Lei complicacions pus grèvas son l'obstruccion de vaissèus sanguins, especialament de capillars dau cervèu (neuropaludisme), e l'esclatament d'un nombre important de globuls roges dirèctament dins lo sistèma circulatori que pòu entraïnar un accès perniciós amb una insufisença renala fòrça grèva (fèbre biliosa emoglobinurica).
Diagnostic
[modificar | Modificar lo còdi]Simptòmas
[modificar | Modificar lo còdi]Lei simptòmas dau paludisme son divèrs. Comença generalament amb una fèbre qu'a luòc 8 a 30 jorns après l'infeccion. Pòu s'acompanhar d'un lassitge generalizat, d'un desgost, de lorditges, de cefalèas, de tressusors, de trèbols digestius (nausèa, vòmit, dolor abdominala...), de diarrèas ò d'una mialgia difusa.
Antecedents
[modificar | Modificar lo còdi]La malautiá es caracterizada per de fèbres violents e regularas. Pasmens, en certanei regions, aquel istoric es pas totjorn sufisent per establir un diagnostic segur. De mai, leis antecedents mau permèton de detectar lo paludisme en leis enfants.
Signes clinics
[modificar | Modificar lo còdi]Lei signes clinics dau paludisme apareisson unicament durant lo periòde de multiplicacion dau parasit dins lei globuls roges. Lei pus frequents son d'accès febrós violents e ritmats, una destruccion importanta d'ematias qu'entraïna una anemia e un lassitge generau de l'organisme. Segon lei pacients, lo nombre d'accès se situa entre 6 e 10 avans que la malautiá prengue sa forma latenta.
Examens complementaris
[modificar | Modificar lo còdi]D'examens complementaris son generalament necessaris per arrestar lo diagnostic d'un biais definitiu. Lo pus frequent, car pauc car, es un examen amb un microscòpi optic d'un fretadís e d'una goteta de sang sota coloracion Giemsa. Aqueu metòde es rapid e permet de caracterizar lo parasit a l'origina de l'infeccion. De mai, un operator experimentat es capable de detectar de taus de contaminacion fòrça febles (0,0001% deis ematias).
Se l'examen sanguin es pas possible, existisson de tèsts immunocromatics preparats que son dichs tèsts de diagnostic rapid dau paludisme (TDR). Permèton d'obtenir rapidament un resultat mai son limit de deteccion es pus aut (entre 0,01% e 0,002% de globuls roges contaminats). De mai, son pas totjorn capables de destriar lo Plasmodium que causa la malautiá.
Enfin, dins lei laboratòris ben equipats, son disponibles de metòdes d'analisi pus precís. La principala es basada sus lo principi de la reaccion en cadena de polimerasa (PCR). Pasmens, es pus costosa e necessita un mestritge pus important dau metòde de prelevament e de proteccion de la mòstra.
Tractaments e prevencion
[modificar | Modificar lo còdi]Tractaments
[modificar | Modificar lo còdi]Dempuei lo començament dau sègle XX, mai d'un tractament foguèt desvolopat per luchar còntra lo paludisme. Pasmens, un nombre important d'entre elei son uei largament ineficaç en causa de l'aparicion de resisténcias de part dau Plasmodium.
Tractaments ancians
[modificar | Modificar lo còdi]La màger part dei tractaments administrats durant lo sègle XX son d'ara endavant l'objècte de resisténcias. En particular, es lo cas de la cloroquina que permet – normalament – de destrurre lo parasit au sen dei globuls roges contaminats. Pauc costosa, aviá pauc d'efiechs segondaris e foguèt administrat en prioritat fins ais ans 1960. Pasmens, uei, en la màger part dei regions tocadas per lo paludisme, lo Plasmodium a desvolopat de resisténcias fòrça importantas còntra aqueu medicament. Per exemple, dins lei país d'Africa Subsahariana, 25% dei tractaments basats sus la cloroquina an desenant ges d'efiech[9].
Terapia ACT
[modificar | Modificar lo còdi]La terapia ACT (Artemisinin-based combination therapy en anglés) es la basa dei tractaments modèrnes dins lei cas de paludisme simple. Es compausada de doas moleculas associadas. La premiera es un derivat de l'artemisinina e la segonda es un compausat sintetic que permet d'aumentar l'eficacitat de l'artemisinina e de limitar l'aparicion de resisténcias. Pasmens, son còst es 5 a 6 còps pus importants qu'un tractament amb cloroquina, çò qu'empacha son utilizacion dins certanei regions tocadas per la malautiá.
Prevencion
[modificar | Modificar lo còdi]La prevencion gropa tres principis generaus que son l'eliminacion dei moissaus vectors de la malautiá, la proteccion còntra lei ponheduras e la presa preventiva de medicaments capables d'empedir l'infeccion.
La destruccion dei populacions d'anofèls es una solucion eficaça mai que presenta d'inconvenients importants per lei populacions localas. D'efiech, leis insecticidas utilizats an de consequéncias environamentalas negativas coma de proprietats cancerigènas, biopersistentas e biocumulativas. Certanei, coma lo DDT, son tanben pauc selectivas e pòdon tocar d'autreis espècias. Un autre problema important es l'utilizacion repetida dau meteis produch còntra lei meteissei colonias d'insèctes car permet lo desvolopament de resisténcias.
La proteccion còntra lei ponheduras es principalament assegurada per l'installacion de moissalieras, l'utilizacion de produchs repulsius e lo pòrt de vèstits amples. Uei, lo repulsiu pus eficaç es lo DEET, descubèrt durant leis ans 1950 e largament adoptat per lei tropas estatsunidencas pendent la Guèrra de Vietnam. Pasmens, coma la màger part dei produchs d'aqueu tipe, dèu èsser ben dosat per ofrir una proteccion maximala e regularament renovelat.
Enfin, lei tractaments profilactics varian segon lei regions. Dins lei país sensa resisténcia a la cloroquina, son encara basats sus aqueu medicament. Se de resisténcias son senhaladas, es conjugat amb una dòsi de proguanil. Enfin, dins leis endrechs onte lo parasit resistís a aquelei substàncias, es necessari d'utilizar d'autrei tractaments coma la doxiciclina ò la mefloquina. Pasmens, lo còst d'aquelei medicaments ne'n limita ai classas aisadas ò ai viatjaires estrangiers.
Epidemiologia
[modificar | Modificar lo còdi]Epidemiologia actuala
[modificar | Modificar lo còdi]La lucha còntra lo paludisme es una prioritat majora de l'Organizacion Mondiala de la Santat. Aquò a permés de progrès importants dempuei la fin dau sègle XX amb un nombre de mòrts qu'es passat de 2,7 milions en 1990 a 438 000 en 2015. Lo nombre de malauts a tanben demenit qu'es passat, durant lo meteis periòde, de 400-900 milions a 150-300 milions. Pasmens, coma o mòstran aquelei chifras, lo paludisme demòra una malautiá frequenta e mortala.
D'efiech, lo Plasmodium es un parasit endemic dei regions tropicalas qu'afecciona lei zònas umidas. Dins aquelei regions, la distribucion dau parasit es complèxa amb una juxtaposicion d'endrechs tocats per la malautiá e d'endrechs indemnes. Lo nivèu de desvolopament afecta tanben la difusion. Per exemple, en Vietnam, lo paludisme a disparegut dei vilas mai es totjorn present en campanha. A l'ora d'ara, lei fogaus pus actius se situan ansin en Africa Subsahariana que concentrava 85% a 90% dei victimas en 2012. Leis autrei se trobavan subretot en Asia (7% dei victimas) e en Orient Mejan (2%).
Epidemologia anciana
[modificar | Modificar lo còdi]
Avans la Segonda Guèrra Mondiala, lo paludisme èra escampat dins lei regions tropicalas e temperadas. En particular, èra una malautiá frequenta en Euròpa e en America dau Nòrd que sa mortalitat podiá agantar de nivèus similars a aquelei enregistrats en lo Sahèl actuau. Per exemple, William Shakespeare (1564-1616) ne'n citèt de simptòmas dins l'acte II de La Tempèsta.
La malautiá comencèt de disparéisser dei regions temperadas amb lo desvolopament de l'industrializacion e de l'urbanizacion qu'entraïnèt l'abandon de l'agricultura dins lei zònas palunosas. Puei, l'utilizacion massisa de DDT i decimèt lei populacions de moissaus vectors. Ansin, entre leis ans 1950 e 1970, lo paludisme dispareguèt totalament d'Euròpa e d'America dau Nòrd. Regressèt tanben fòrtament dins de regions aperavans fòrça tocadas coma Magrèb.
Lo paludisme en Occitània
[modificar | Modificar lo còdi]Lo paludisme foguèt una infeccion frequenta en Occitània fins ais ans 1930. Tocava generalament lei zònas ruralas e umidas coma Lanas e Camarga. Lei factors a l'origina de son declin foguèron l'urbanizacion e lo desplaçament dei populacions vèrs lei vilas, la fin de l'agricultura dins lei paluns, lo comolatge deis estanhs ruraus, lo reboscatge e la difusion de la quinina.
Au moment de la Premiera Guèrra Mondiala, aqueleis avançadas avián permés de limitar la malautiá a quauquei pòchis ben localizadas. La disparicion definitiva aguèt luòc dins lo corrent deis ans 1950 amb l'utilizacion d'insecticidas modèrnes per eliminar lei populacions d'anofèls contaminadas. Pasmens, lo rescaufament climatic es susceptible de tornar favorizar la reaparicion dau parasit[10]. De mai, vivon en Occitània quauquei miliers de personas contaminadas per lo parasit dins de país estrangiers[11].
Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Giovanni Maria Lancisi (1654-1720) establiguèt tanben un liame amb la preséncia de paluns – qu'èra ja estat evocat per plusors autors anteriors – e foguèt a l'origina de l'expression mal’aria (« aire marrit » en occitan).
- ↑ Pasmens, Patrick Manson (1844-1922) emetèt l'ipotèsi d'una contaminacion liada a la consumacion d'aiga contenent d'uòus de moissau.
- ↑ En despiech deis observacions de son autor, la teoria de Laveran foguèt pas aisament acceptada car, a aquela epòca, lei protozoaris èran considerats coma de globuls roges alterats.
- ↑ Recebèt lo Prèmi Nobel de Medecina ò Fisiologia 1907 per sa descubèrta.
- ↑ Recebèt lo Prèmi Nobel de Medecina ò Fisiologia 1902 per l'ensems de sei recèrcas sus lo paludisme.
- ↑ Recebèt lo Prèmi Nobel de Fisiologia ò Medecina 1948 per aquela descubèrta.
- ↑ Lo mètge a l'origina d'aqueu tractament, Julius Wagner-Jauregg (1857-1940), recebèt lo Prèmi Nobel de Fisiologia ò Medecina 1927 per l'ensems de sei trabalhs sus l'utilizacion medicala dau paludisme.
- ↑ Recebèt lo Prèmi Nobel de Fisiologia ò Medecina 2015 per aquela descubèrta.
- ↑ Dins certaneis Estats, la cloroquina es l'objècte d'una estrategia organizada per permetre la reaparicion de socas sensiblas a la substància. Malawi foguèt precursor amb un arrèst dei tractaments en 1993. Trenta ans pus tard, aquò a donat quauquei resultats.
- ↑ En particular, i aguèt un cas de paludisme autoctòn en Corsega en 2006.
- ↑ Se i a ges d'estatistica per Occitània, lei services sanitaris francés diagnostiquèron 4 400 cas de paludisme importat en 2008 sus tot lo territòri francés.