Istòria de Russia

Dempuèi lo sègle X un estat mai o mens espandit pòrta lo nom de Rus puèi de Russia.

Preistòria e Antiquitat

Lei vestigis umans pus ancians descubèrts sus lo territòri rus son situats en Siberia Centrala e son datats de 300 000 ans. La premiera civilizacion coneguda, aquela dei Kurgans, se desvolopèt a partir de 4 000 avC dins lo sud de Russia e en Asia Centrala. Vèrs 2 000 avC, un pòble indoeuropèu, lei Cimmeris, ocupèt un ensems importants de territòris situats entre Polonha e China orientala. Vèrs 1 000 avC, lei regions entre lei fluvis Dniestr e Volga foguèron ocupats per un autre pòble indoeuropèu, leis Escites. Fondèron un ensems d'estats que dispareguèron entre lei sègles III e II avC. Foguèron remplaçats per lo pòble dei Sarmates.

A partir dau sègle IV, de pòbles germanics s'installèron dins lei regions occidentalas coma lei Gòts en Ucraïna mentre que lei territòris asiatics intrèron dins l'Empèri dei Huns. Aqueu darrier foguèt capable de s'estendre vèrs l'oèst entraïnant la migracion d'unei pòbles germanics vèrs l'Empèri Roman. Pasmens, sa manca d'organizacion e son extension entraïnèt sa disparicion après la mòrt dau rèi Atila en 453. Lei regions occidentalas de Russia foguèron donc conquistas per leis Avars fins au sègle VII e l'arribada dei Kazars e la montada en poissança deis Eslaus que s'establiguèron pauc a pauc en Russia europèa a partir de Bielorussia.

Lo principat de Kiev

Lo principat de Kiev, o Rus' de Kiev, foguèt lo premier estat organizat fondat en Russia. Sei fondators èran de Vikings venguts d'Escandinàvia qu'ocupèron un territòri important en Ucraïna, en Bielorussia e en Russia occidentala sus lei pòbles eslaus de la region que foguèron pauc a pauc conquists. Desvolopèron lei cambis comerciaus entre la Mar Baltica e la Mar Negra e capitèron de resistir militarament còntra lei migracions de pòbles asiatics nomadas. En 988, lei princes de Kiev se convertiguèron au crestianisme que va venir religion d'estat e un element important de l'unitat dau principat. Au sègle seguent, lo principat deguèt faciar d'invasions novèlas a l'èst (pòbles asiatics) e a l'oèst (polonés) e una tièra de crisis intèrnas que van entraïnar sa division entre divèrsei principats independents. Lei senhors d'aquelei principats desvolopèron una organizacion militara que sei caps venguèron pauc a pauc proprietaris de zonas agricòlas importantas marcant l'aparicion d'una aristocràcia terriena poderosa. Lo principat de Novgorod, dins lo nòrd de Russia, es un deis estats principaus d'aqueu periòde.

L'invasion mongòla

A partir de 1226, lei principats russas deguèron faciar leis invasions mongòlas que van pauc a pauc conquista la màger part dau continent asiatic e de Russia. Lei batalhas decisivas se debanèron entre 1237 e 1242. Lei senhors rus foguèron desfachs e un nombre important de vilas, coma Kiev o Moscòu, foguèron cremadas. Lei principats foguèron pas dirèctament ocupadas — Novgorod e Pskov capitèron de gardar una autonòmia relativa — mai venguèron vassalas de l'Empèri Mongòl e deguèron pagar de tributs regulars.

Aqueu sistèma va durar durant tres sègles fins a l'afondrament dau Khanat de l'Òrda d'Aur. Aguèt una influéncia majora sus lo desvolopament de Russia. D'en premier, au nivèu religiós, l'islamizacion d'una partida importanta dei pòbles rus e l'installacion de pòbles turcs generalament musulmans va entraïnar lo renfòrçament de la Glèisa Ortodòxa dins lei territòris eslaus non o pauc islamizats. Au nivèu militar, lei senhors rus adoptèron l'organizacion mongòla basada sus de comunicacions rapidas, la levada de tropas e l'usatge massiu de la cavalariá leugiera. Enfin, au nivèu culturau, la lenga russa poguèt s'enriquir de divèrsei mòts d'origina mongòla.

Lo principat de Moscòu

Sota la dominacion mongòla, lei sègles XIII-XVI foguèron caracterizats per lo desvolopament dau principat de Moscòu que va capitar de vencre lei Mongòls e de venir independenta. Per se legitimar, sei senhors se presentèron coma lei successors dau principat de Kiev permetent de fondar un estat que va venir lo centre de Russia.

Lo procès de renfòrçament dau principat de Moscòu foguèt l'òbra d'una dinastia de senhors politicament abils. Annexèron pauc a pauc mai d'un principat per formar un estat dich Russia. En 1380, lo prince Dimitri IV de Russia capitèt de vencre lei Mongòls a Kolikovo marcant una premiera demenicion de l'autoritat de l'Òrda d'Aur sus la region. Après un periòde de crisi intèrna causada per sa succession de 1425 a 1453, lo poder foguèt pres per Ivan III de Russia en 1462. Son rèine foguèt marcat per la conquista finala de l'independéncia de Moscòu, la fragmentacion dau Khanat de l'Òrda d'Aur e la conquista de principats rus encara independents coma Novgorod (1478) o Tver (1485). En 1485, Ivan III prenguèt lo títol de « Sobeiran de tota la Rus' » e se presentèt coma lo successor dei princes de Kiev.

Sa politica foguèt contuniada per son fiu Vassili III que capitèt de conquistar la ciutat-estat de Pskov (1510) e lei principats de Smolensk (1514) e de Riazan (1521). Aquelei conquistas s'acabèron durant lo rèine d'Ivan IV que foguèt lo premier sobeiran rus que prenguèt lo títol de tsar après sa victòria còntra lei vestigis dau de l'Òrda d'Aur. Ansin, l'extension de la colonizacion russa vèrs l'èst èra plus menaçada per d'estats poderós. De mai, Ivan IV capitèt de renfòrçar l'autoritat dau sobeiran sus son aristocràcia. En revènge, foguèt desfach per una coalicion formada per Polonha, Suècia e Lituania e perdiguèt son accès a la Mar Baltica.

La dinastia Romanov e la fondacion de l'Empèri Rus

A la fin dau sègle XVI, la disparicion de la dinastia au poder entraïnèt una crisi intèrna dicha Temps dei trebols que va s'acabar en 1613 quand la dinastia Romanov prenguèron lo contraròtle dau país. Aquela dinastia va modernizar l'estat rus e fondar l'Empèri Rus gràcias a una politica d'expansion militara e coloniala. Ai sègles XVII e XVIII, Russia venguèt donc una poissança europèa majora.

Aquela òbra acomencèt pendent lo rèine de Pèire lo Grand (1682-1715). Après una guèrra lònga e acarnada còntra Suècia, Russia obtenguèt tornarmai un accès a la Mar Baltica. Aquò marquèt l'afebliment de Suècia venguda una poissança secondària mentre que Russia veniá una poissança sus lo teatre d'Euròpa Orientala. Au nivèu economic, lo rèine foguèt marcat per de reformas economicas coma la creacion d'una industria metallurgica o la bastida d'una capitala novèla, Sant Petersborg, situada dins una region pus pròcha dau centre d'Euròpa. Divèrsei disposicions renfòrçèron tanben una lèi adoptada en 1649 per compelir l'aristocràcia a l'obeïssença en cambi d'un renfòrçament dei drechs sus lei païsans. Aqueu sistèma entraïnèt divèrsei revòutas ai sègles XVII-XVIII e va finalament venir la causa de la feblessa tecnologica e dau declin rus au sègle XIX. Sota lo rèine de Catarina II de Russia (1762-1796), l'Empèri Rus conquistèt la region au nòrd de la Mar Negra après son succès còntra l'Empèri Otoman e lo Khanat de Crimèa. Russia participèt tanben ai partiments de Polonha en 1773, en 1793 e 1795. L'aristocràcia russa s'occidentalizèt pauc a pauc e un periòde culturau riche acomencèt per leis elèits russas.

A partir deis annadas 1790, Russia participèt ai guèrras còntra la Revolucion Francesa e l'Empèri de Napoleon I^èr. Maugrat de desfachas importantas e resclantissentas (Austerlitz, Friedland), l'invasion francesa de 1812 s'acabèt per una victòria decisiva russa que va entraïnar la desfacha finala dei Francés entre 1813 e 1814. La participacion russa ai batalhas de 1812, de Leipzig en 1813 e a la campanha de França en 1814 donèt un prestigi fòrça important au tsar e Russia venguèt lo centre deis alianças antifrancesas e antirevolucionarias dau continent europèu. La premiera mitat dau sègle XIX e la repression de la màger part dei revolucions de 1848-1849 marquèron l'apogèu d'aquela posicion.

L'expansion russa

Lei sègles XVII, XVIII e XIX foguèron caracterizats per la perseguida d'una politica d'expansion russa vèrs l'èst que va entraïnar la formacion d'un estat fòrça estendut dins lo nòrd dau continent asiatic. Aquò foguèt permés per divèrsei procès :

l'exploracion dei regions asiaticas gaire pobladas en causa de condicions climaticas malaisadas. Permetèt d'installar de colons e donc de revendicar de territòris dins tot lo nòrd d'Asia e en Alaska. Aquela expansion necessitèt de còps un esfòrç militar mai se turtèt pas a d'estats ben organizats.
la guèrra e l'annexion de territòris o d'estats en Euròpa o dins la region de Caucàs. Leis estats principaus pertocats per aquela expansion foguèron lo Khanat de Crimèa, Polonha, l'Empèri Otoman, leis estats de Caucàs.

Lo declin e la fin de l'Empèri Rus

La segonda mitat dau sègle XIX foguèt marcat per lo declin de l'Empèri Rus que deguèt faciar de crisis economics intèrnas grèvas e foguèt pas capable de rivalizar amb lei nivèus economics o tecnologics agantats per lei país d'Euròpa Occidentala. Leis assais de reformas se succediguèron fins a l'entraïnament de la Premiera Guèrra Mondiala. Fòrça saunós per lei Rus, aqueu conflicte va accelerar l'afondrament dau regime que dispareguèt en 1917.

Aqueu declin èra magerament causat per l'estructura feodala de la societat russa. Lo retard tecnologic e l'organizacion feodala de l'agricultura russa empachèt la modernizacion dau sector e entraïnèt lo declin de l'economia russa. D'efèct, la feblessa dei revenguts agricòlas empachèt l'aristocràcia o l'estat d'investir dins leis industrias novèlas. Leis aspiracions au poder de la borgesiá urbana e lei movements païsans entraïnèron la formacion de divèrsei movements revolucionaris. Faciant una repression importanta, aquelei movements adoptèron una estrategia violenta que va prefondament devesir la societat russa.

La demonstracion dau declin rus foguèron portada per la guèrra de Crimèa. Après tres annadas de guèrra (1853-1856), lei fòrças armadas foguèron incapablas de replegar un còrs expedicionari de solament 50 000 òmes desbarcat dirèctament dins lo territòri rus. Aqueleis annadas veguèron tanben divèrsei revòutas de païsans còntra l'aristocràcia. Lo tsar Alexandre II assaièt de reformar l'estructura de la societat rurala. Son assassinat en 1881 per un movement revolucionari marquèt la fin de la dubertura politica volontària dau regime. Quauqueis assais de reformas economicas permetèron per la seguida de crear quauquei centres industriaus. Fòrça limitada, aquela industria poguèt pas rivalizar amb aquelei d'Anglatèrra o de França mai entraïnèt l'aparicion d'un proletariat numericament feble mai concentrat dins de centres urbans estrategics (Sant Petersborg, Moscòu...). De mai, aquelei reformas permetèron pas de gardar un nivèu tecnologic sufisent.

En 1905, l'armada russa foguèt esquichada per l'armada japonesa entraïnant una crisi intèrna importanta que va obligir lo tsar Nicolau II de realizar de concessions. Una assemblada legislativa foguèt creada mai lo tsar assaièt per la seguida de limitar sei poders o de trucar leis eleccions per obtenir la majoritat. Pasmens, lo regime perdiguèt lo sostèn dei classas socialas aisadas desirosas de prendre lo poder après la revòuta de 1905. En 1914, la Premiera Guèrra Mondiala foguèt lo començament de dificultats fòrça importantas per l'Empèri que va subir de desfachas importantas e saunosas còntra leis Alemands. En 1917, una tièra de revòutas dins l'armada e lei vilas principalas entraïnèron l'abdicacion dau tsar Nicolau II e la formacion d'un Govèrn Provisòri.

La Revolucion e l'Union Sovietica

Après l'afondrament dau regime dei tsars, lo Govèrn Provisòri deguèt tanben rapidament de dificultats importantas e foguèt rebutat per lei Bolchevics que fondèron un regime comunista a partir dei rèstas de l'Empèri Rus. Atacats per lei partisans de l'Empèri o dau Govèrn Provisòri, lei Bolchevics capitèron de resistir e foguèron venceires après una tièra de batalhas menadas entre 1918 e 1924. Fondèron alora una federacion a partir dei pòbles presents dins l'Empèri. Dicha Union Sovietica, aquela federacion èra basada sus la dictatura dau proletariat.

Pasmens, lei Bolchevics èra devesits entre un nombre important de faccions diferentas. Après la mòrt de Lenin, cap istoric dau movement, en 1924, sei successors se bateguèron entre elei per lo poder e la direccion de la Revolucion. Après una lucha de succession de 1924 a 1929, Ïosif Stalin venguèt finalament lo cap de l'Union Sovietica. Eliminèt rapidàment seis advèrsaris o seis aliats ancians (Trotski...) e establiguèt un regime fòrt e centralizat basat sus lo desvolopament economic e la repression deis oposants. Après una crisi economica grèva causada per la collectivizacion dei tèrras agricòlas au començament deis annadas 1930 (faminas en Ucraïna...), aquela politica permetèt de crear una industria poderosa. Dins aquò, la repression politica e lei dificultats d'avitalhament entraïnèron la mòrt de desenaus de milions de personas.

A la fin deis annadas 1930, un esfòrç militar foguèt acomençat per s'aparar còntra la renaissença de l'armada allemanda e dei tensions militaras en Euròpa. D'efèct, lo regime nazi que proclamèt son intencion de conquistar l'èst d'Euròpa per la « raça superiora ariana » èra una menaça dirècta còntra l'URSS. Pasmens, la maufisança entre poissanças capitalistas francesas e britanicas, país eslaus (Polonha...) e Union Sovietica empachèt de formar una aliança còntra l'Axe Berlin-Roma. En plaça, Stalin preferiguèt menar una politica d'espèra per permetre d'acabar lo rearmament dei fòrças armadas sovieticas. En 1939, l'URSS participèt donc au partiment de Polonha amb Hitler e un acòrd de non agression foguèt signat amb Berlin. Lei Sovietics ataquèron tanben Finlàndia e, maugrat de dificultats importantas causats per lei combats d'ivèrn, capitèron d'obtenir una rectificacion favorabla dei frontieras entre lei dos país.

En 1941, l'Union Sovietica foguèt atacada per sospresa per leis Alemands. Inicialament mau preparats e de còps mau comandats, lei Sovietics perdiguèron unei milions d'òmes e una quantitat gròssa d'armaments avans d'arrestar l'ofensiva alemanda dins la region de Moscòu a la fin de 1941. En 1942, una ofensiva alemanda novèla entraïnèt la pèrda d'unei territòris e lo començament de la batalha de Stalingrad. Acabada en febrier de 1943, aqueu combat foguèt lo tornant de la guèrra : una armada alemanda i foguèt enceuclada e anientada. Ais estius de 1943 e de 1944, la batalha de Korsk e l'operacion Bagration entraïnèron l'afondrament deis Alemands. En 1945, lei Sovietics prenguèron Berlin e ocupèron la mitat orientala d'Euròpa i installant de regimes favorables. La participacion decisiva dei Sovietics a la desfacha nazia donèt a l'URSS un prestigi internacionau immens.

Pasmens, l'aliança amb leis estats occidentaus capitalistas s'acabèt rapidàment e tre leis annadas 1947-1948, dos blòts ostils gropats a l'entorn deis Estats Units e de l'URSS. Foguèt lo començament de la Guèrra Freja que va s'acabar a la fin deis annadas 1980 per l'afondrament sovietic. Lei dos camps desvolopèron d'arsenaus importants, especialament de fòrças nucleras d'unei milièrs d'ogivas, qu'empachèron un conflicte dirèct. La guèrra se debanèt donc sus de teatres periferics onte d'aliats dei dos blòts èran en guèrra. Fins ais annadas 1970, lei Sovietics aguèron l'avantatge gràcias au succès de la descolonizacion e a la revirada estatsunidenca au Vietnam. Dins aquò, au començament deis annadas 1980, l'absència de modernizacion vertadiera de l'economia entraïnèt de dificultats economicas mai e mai importantas.

L'afondrament de l'Union Sovietica e la formacion de la Federacion de Russia

A partir deis annadas 1980, lei dificultats economicas de l'URSS e lei problemas militaras causadas per l'invasion militara d'Afganistan entraïnèt de tensions importantas dins la societat. Desirosa d'un regime pus liure, leis elèits intellectuaus obtenguèron pauc a pauc lo sostèn dau rèsta de la societat entraïnant sa desagragacion lenta. Lei país ocupats dins la mitat orientala d'Euròpa conoguèron d'evolucions similaras mai pus rapidas car una partida importanta dei populacions èran fòrça ostila a la preséncia sovietica (Budapest 1956, Prague 1968, Polonha 1980-1982...). A partir de 1988, lei regimes aliats a l'Union Sovietica foguèron rebutats per de revolucions popularas o per de manòbras politicas sostengudas per la màger part de la populacion.

En URSS, la politica de Mikhaïl Gorbachov per liberalizar la societat sovietica entraïnèt lo revelh de fòrças centrifugas menaçant l'unitat de la federacion coma lo nacionalisme de divèrsei pòbles (estats baltics, Ucraïna...) o la posicion de partit unic dau Partit Comunista de l'Union Sovietica. A la fin de 1991, un còp d'estat mancat menada per lei caps conservadors e lei partisans de l'URSS entraïnèt la dissolucion deis institucions principalas dau poder sovietic puei dirèctament aquela de l'Union.

Russia, sota lo nom de Federacion de Russia, venguèt donc oficialament independenta de l'Union Sovietica en decembre de 1991. Dins lei fachs, coma lo país èra la basa de l'Union, foguèt considerat coma l'eiretier de l'URSS e obtenguèt la posicion d'aquela darriera dins leis institucions internacionalas. Pasmens, la transicion entre leis economias comunistas e capitalistas, lo nivèu tecnologic feble e una corupcion fòrça importanta entraïnèt un afebliment dau país dins leis annadas 1990. La desfacha militara pendent la premiera guèrra de Chechenia marquèt aqueu afebliment. Russia deguèt donc abandonar lo ròtle de poissança mondiala de l'URSS. Lo redreiçament acomencèt a partir dau començament dau sègle XXI sota la direccion de Vladimir Poutin vengut president en 1999. Caracterizat per un regime presidenciau fòrt, la politica d'aqueu darrier es caracterizada per una creissença economica importanta basada sus leis exportacions d'idrocarburs e de matèrias premieras, un renfòrçament de l'autoritat dau govèrn centrau, la repression deis oligarcs opausats a la politica novèla e la restauracion de ligams amb una partida deis aliats ancians de l'URSS.