Istòria naturala (Plini)
| Istòria naturala | |
 | |
| Autor | Plini lo Vièlh |
|---|---|
| Genre | Enciclopèdia |
| Version originala | |
| Títol | Naturalis historia |
| Lenga | Latin |
L’Istòria naturala (en latin Naturalis historia) es una òbra en pròsa de 37 libres de Plini lo Vièlh, que volgava compilar lo mai grand nombre possible d’informacions e de cultura generala indispensables a l’òme roman cultivat. Publicada vèrs 77, del vivent de son amic l'emperaire Vespasian, es dedicada a son camarada de camp Titus, Plini essent alara un oficièr de cavalariá[1].
Plini aviá consciéncia que la vida d’un òme essent efemèra e que lo bonaur existissiá pas. Considerava que l’òme deviá utilizar lo temps coma cal per reduire pas sa capacitat d’apprene. Aquela òbra mòstra que Plini es un eestoïcian mescla d’un sceptic. Rebat la vision romana del mond e de la politica imperiala de l'epòca[2].
Aquela monumentala enciclopedia, ont Plini compilèt lo saber de son epòca, foguèt longtemps la referéncia en matèria de coneissença scientificas e tecnicas. Plini tanben i reculhèt d'elements meravelhoses e de miracles mas tot en metent de disténcia al respècte dels fachs contats[3]. Per la realizar, Plini dich aver consultat 2 000 obrtages deguts a 500 autors diferents (gaireben totes los tractas originals son perduts). Conta tanben de tecnicas experimentadas pendent sas campanhas militaras, coma lo biais melhor per un cavalièr de lançar sa javelina. Segon son nebòt Plini lo Jove, son metòde de trabalh consistava a prene de nòtas alara qu'un dels sieus esclaus li lisiá un libre de naute votz[4].
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Pasmens s'aquela òbra siá la mai complèta venguda de l’Antiquitat latina, ne demora pas cap de copiá sus papir, pas mai qu'unes fragments sus pargamin del sègle V e dels extrachs del sègle VIII. Cal esperar lo Sègle XII abans de veire apareisser una version integrala puèi una primièra publicacion fòrça pauc coneguda en 1469 per Nicolas Jenson[5]. Una segonda publicacion es estampada en 1470 per Sweynheym e Pannartz a partir de la publicacion de Giovanni Andrea Bussi, evesque d’Aleria. Aquela version es considerada coma lo punt de partença de la tradicion textuala. Butat per Jean Garnier, lo jesuista Jean Hardouin prenguèt en carga d'editar l'òbra de Plini per la colleccion Ad usum Delphini del duc de Montausier, un pretzfach qu'acabèt en cinc ans (París, 1685, puèi 1723). Al sègle XVII marcat per la revolucion scientifica, los sabents prenon de la distança al vejaire d'aquel obratge mas al Sègle XVIII Buffon ne fa son modèl per son òbra màger, l’Istòria naturala, generala e particulara, amb la descripcion del Cabinet del Rei, per aquò foguèt chafrat lo « Plini de Montbard »[6]. Al sègle XIX, l'òbra de Plini perdèt son interés scientific, mas est fòrça activament estudiada per d'istorians e erudits, çò qu'explica entre autre las dos cents edicions produchas a la fin del sègle XIX[5].
Taulas de las matèrias
[modificar | Modificar lo còdi]La taula de las matèrias çai dejós es un resumit basat suls noms modèrnes dels principals domènis estudiats dins aquel tractat universal de trenta e set libres.
| Volum | Libres | Contenguts |
|---|---|---|
| I | 1 | Prefàcia, taula de las matèrias e indicis d'autors[7]. |
| 2 | Descripcion matematica e fisica del mond | |
| II | 3 - 6 | Geografia e etnografia |
| 7 | Antropologia e fisiologia umana | |
| III | 8 - 11 | Zoologia |
| IV - VII | 12 - 27 | Botanique amb l'agricultura, l'orticultura |
| VIII | 28 - 32 | Farmacologia |
| IX - X | 33 - 37 | Minièra e mineralogia |
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ {{{títol}}}.
- ↑
- ↑ {{{títol}}}.
- ↑ Richard Yeo, Encyclopaedic Visions, Cambridge University Press, 2001, p. 107.
- ↑ 5,0 et 5,1 Stéphane Schmitt, « Pline l’Ancien, le premier encyclopédiste », émission La Marche de l'Histoire sur France Inter, 30 octobre 2013
- ↑ «Le Pline de Montbar, Condillac, Montesquieu,/Me font connaître l'Homme, & la Nature, & Dieu.» Claude-Marie Guyétand, Le Génie vengé – Poème, 1780, Modèl:Lire en ligne, p. 12.
- ↑ Ses indices auctorum (index d'auteurs) sont, dans certains cas, les autorités qu'il a lui-même consultées.