Vejatz lo contengut

Divinitats grègas primordialas

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Nix, per Henri Fantin-Latour (1897).

Los Grècs ancians dispausavan de teogonias diferentas, e quitament s’aquestas presentavan de caractèrs comuns, es dificil d'arrestar una tièra calhada de divinitats primordialas o protogènas (en grèc Πρωτογενοι significant 'nascuts d’en primièr') per la mitologia grèga, aquesta lista — e lo ròtle de las dichas divinitats — variant d'una font a l'autra.


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
CAÒS
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gaïa
 
 
 
Erèba
 
Nix
 
Eròs
 
Tartar
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Uranos
 
Pontos
 
Etèr
 
Emèra
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ceto
 
Forcis
 
Nerèa
 
Taumas
 
Euribia
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cronos
 
 
Iperion
 
 
Japèt
 
 
Tèmis
 
 
Tètis
 
 
Febèa
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rèa
 
 
Teia
 
 
Mnemosina
 
Crios
 
 
Oceanos
 
 
Cronos
 
Afrodita
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Elios
 
Prometèu
 
 
Menoietos
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Lèto
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Epimetèu
 
Atlàs
 
Dieus Fluvis
 
Oceanids
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zèus
 
Èra
 
Poseidon
 
Ades
 
Demetèr
 
Estia
  •      Entitat primordiala
  •      Divintats primordialas: primièra generacion
  •      Divintats primordialas: segonda generacion
  •      Divinitats marinas primordialas
  •      Titanids: Primière generacion
  •      Titanids: Segonda generacion
  •      Dieus olimpians
  •      preséncia variabla a l’Olimp
  • Ligams entre las diferentas divinitats

    [modificar | Modificar lo còdi]

    Divinitats primordialas

    [modificar | Modificar lo còdi]

    Gaïa engendrèt Uranos e Pontos. Engendrèt enseguida la primièra generacion de Titans amb lo sieu filh, Uranos. Erèba, segon unes autors, auriá engendrat Etèr e Emera amb sa sòrre Nix.

    Titans: primièra generacion

    [modificar | Modificar lo còdi]
    • Cronos emasculèt son paire Uran sus conselh de sa maire Gaïa, per prene lo poder e de liberar sos fraires e sòrres Titans qu'Uran tengava presonièrs dins lo Tartar. Après aver pres plaça sul tròn, esposèt sa sòrre Rea amb qui engendrèt los sièis primièrs Olipians. Devorèt sos cinc primièrs enfants, de paur qu’aquestes lo capviren. Rea decidiguèt alara de salvar son darrièr enfant, Zèus, e donèt a Cronos una pèira trocelhada. Aqueste vegèt pas la diferéncia e engolèt la pèra. Zèus foguèt portat en Creta, ont foguèt elevat per las ninfas del mont Ida, noirit pel lach de la cabra Amaltèa. Torna a l'edat adult, e comença la Titanomaquia, e la Gigantomaquia.
    • Iperion s'uniguèt a sa sòrre Teia per metre al mond Selenèa e Elios, qu’aguèron una descendéncia nombrosa, que compren la divesa Ecata.
    • Al subjècte del Titan Japèt, los autors grècs son pro divergents per la(s) companha(s).
    • Ocean engendrèt amb sa sòrre Tetis los dieus fluvis e las Oceanidas.
    • Ceos e sa sòrre Febèa engendrèron lèto e Asteria.

    Titans: segonda generacion

    [modificar | Modificar lo còdi]
    • Zèus aguèt per companhas successivas Metis, Lèto, sas sòrres Èra e Demetèr, e una multitud de mortalas, que donaràn naissença a fòrça semidieus, coma Eracles (eissit de l'union de Zèus e d'Alcmèna) o Persèu (eissit de l'union de Danaèa e de Zèus).
    • Afrodita essent eissida indirèctament d'Uran, es de fach la mai anciana divesa Olimpiana.
    • La primièra generacion dels Olimpians faguèron naícer lèu una segonda generacion de dieus e divesas importants, coma Arès, Efèst, Artèmis, Apollon e Atena, o d'autres dieus e dicesass minors.

    Autras fonts mitologicas

    [modificar | Modificar lo còdi]
    Article detalhat: Teogonia (Esiòde).

    La mai celèbra al subjècte es de segur la Teogonia d'Esiòde, fins a que se confond sovent lo panteon primordial grèc amb aqueste donat per l'obratge. Las divinitats primièras que cita son: Caòs (Badança, Falha), seguit per Gaïa (la Tèrra), Tartar (las entralhas de la Tèrra), Eròs (lo Desir), Nix (la Nuèch) e Erèba (las sornièras), puèi per Uran (lo Cèl e la Vida), Etèr (lo Cèl superior) e Emera (lo Jorn).

    Mens coneguda, la teogonia omerica sembla considerar Ocean e Tetis coma los parents de totes los autres dieus, çò que liga lor naissença a la mar.

    Per Alcman, Tetis (la ninfa marina) es la primièra divesa que « ordona totas causas », seguit per Poros (lo camin que se dobrís), Tecmor (la borna)[N 1],[1] e Scatos (l'escur del camin).

    Epimenid fa d'Èr (l'Aire) e de Nix (la nuèch) los dos èsser primordials, que s'unisson per enfantar Tartar. Dos Titans naicèron enseguida, qu’engendrèron un uòu que’n sortiguèt un òrdre nòu.

    La poèsia orfica fa generalament de Nix lo principi primièr. Per Aristofanes (dins los Ausèls), aparéis amb Caòs, Erèba e Tartar, puèi engendra Eròs/Fanes en pondent un uòu, qu’engendra a son torn los autres dieus.

    Fonts filosoficas

    [modificar | Modificar lo còdi]

    Fòrça èran los filosòfs e escòlas filosoficas grègas que prepausavan las lor versions:

    • Ferecid de Siros destriava tres esséncias primordialas existissent de tota eternitat: Cronos (lo Temps), Zèus e Ctonia (la Tèrra).
    • Per Empèdocles, Afrodita e Arès (l'amor e la luta) èran los principis contradictòris a l'origina de la separacion de l'univèrs en quatre elements.

    Nòtas e referéncias

    [modificar | Modificar lo còdi]

    Los autors de l'Antiquitat an cadun un vejaire diferent al subjècte de las divinitats grègas primordialas, es dificil de realizar una genealogia complèta. Sa fon màger es la Teogonia d'Esiòde.

    1. Revue roumaine des sciences sociales: Série de philosophie et logique, Volume 33,Numéros 1 à 2 page 169
    1. http://remacle.org/bloodwolf/poetes/falc/hesiode/theogonie.htm
    2. http://blog.univ-angers.fr/namurdamyths/2015/05/22/les-dieux/
    3. http://www.etaletaculture.fr/mythologie/la-cosmogonie-grecque-le-monde-ne-sest-pas-fait-en-un-jour/
    4. http://www.genealogiedesdieuxgrecs.com/Genealogie_des_Dieux_grecs/


    Error de citacion : La balisa <ref> existís per un grop nomenat « N », mas cap de balisa <references group="N"/> correspondenta pas trobada