Gnistan

Gnistan
Land	Sverige
Type	Dagsavis
Grunnlagd	1967
Språk	Svensk

Gnistan eller M–L-Gnistan var ei svensk venstreside-avis som kom ut frå 1967 til 1989, i dei fleste åra som vekeavis. Ho vart utgjeven av Kommunistiska förbundet marxist-leninisterna (KFML), ein organisasjon som sidan bytte namn til Sveriges Kommunistiska Parti (SKP) – og endå seinare til Solidaritetspartiet.

Gnistan tente som eit svensk forbilete då den norske avisa Klassekampen vart etablert i 1969.

Historie

Gnistan vart starta i 1967 blant folk i opposisjon i det gamle SKP, seinare kalla Vänsterpartiet Kommunisterna (VPK). Initiativet vart teke av ei gruppe rundt Nils Holmberg. I 1965 hadde Holmberg starta det meir teoretiske tidsskriftet Marxistisk Forum. No ville dei lage noko avisprega, eit nytt «regelbundet - helst en gång i veckan - utkommande informations- och propagandaorgan, som kompletterar MF».

Første nummer av Gnistan kom i april 1967, og var ein enkel stensilert trykksak i folioformat. Opplaget var 500 eksemplar. Då KFML vart danna midtsommars same år vart Gnistan det nye forbundet sitt sentrale organ. Ho vart snart ei offsettrykt avis, og opplaget auka raskt.

I 1970 vart KFML splitta, då ei gruppe med tyngdepunkt i Gøteborg forlét organisasjonen, danna KFML(r) og starta si eiga avis Proletären. Dette ramma Gnistan hardt, sidan trykkeriet og heile apparatet rundt avisa låg i Gøteborg. Splittinga førte òg til eit kort opphald i utgjevinga av Gnistan.

På første delen av 1970-talet voks likevel avisa. Ved årsskiftet 1971-72 flytta ho frå Gøteborg til Stockholm. Gnistan vart etter kvart vekeavis i tabloidformat. Avisa la vekt på å mobilisere lesarar og medlemmar i utgjevarorganisasjonen til å skrive, og midt på 70-talet hadde Gnistan lokale korrespondentar på 34 ulike plassar i Sverige, einskilde stader organisert som små lokale redaksjonar. I 1976 nådde Gnistan eit opplag på 17 000. Avisa hadde meir enn 6000 faste abonnentar, vart selt på gater og torg og distribuert i svenske Pressbyrån (a la norske Narvesen). Då vart ho òg gjeven ut i finskspråkleg versjon, Kipinä, tolv gonger i året. På denne tida hadde SKP ambisjonar om å gjere Gnistan til dagsavis.

Fire år seinare måtte SKP oppsummere splid og motgang for organisasjonen og avisa: I 1980 hadde mengda abonnentar falle til om lag 4000, og laussalet til om lag 3000. Kampanjen for å gjere Gnistan til dagsavis vart no karakterisert som ønskjetenking; basert på «ett stort mått av subjektivism». I 1984 var mengda abonnentar falle til 2000. Fallet i laussalet var endå meir dramatisk.

I 1986 skifta SKP namn til Solidaritetspartiet, og vedtok eit partiprogram utan bindingar til nokon kommunistisk tradisjon: «M-L» vart kutta frå namnet til avisa, som vart omdøypt til Solidaritets-Gnistan. Dei siste åra ho kom ut vart ho publisert berre kvar tredje veke, og då avisa til slutt vart lagt ned ved utgangen av 1989 vart abonnentane tilbode å få tilbake uteståande pengane sine.

Redaktørar

• 1967–1971: Nils Holmberg
• 1971–1975: Per Axelson
• 1975–1976: Gunnar Ohrlander
• 1976–1980: Stefan Lindgren
• 1980–1986: Peppe Engberg
• 1986–1989: Sanna Vestin