243 Ida

243 Ida
Oppdaging
Oppdaga av	Johann Palisa
Oppdagingsdato	29. september 1884
Baneskildring
	Epoke 22. oktober 2004 (JD 2453300,5)
Aphel	447,843 mill. km (2,994 AE)
Perihel	408,207 mill. km (2,729 AE)
Eksentrisitet	0,046
Banehelling	1,138°
Fysiske eigenskapar
Dimensjonar	53,6·24,0·15,2 km; (mean 31,3 km)
Masse	4,2·1016 kg 1
Snittettleik	2,6 g/cm³ 1
Unnsleppingsfart	0,0185 km/s
Rotasjonsperiode	0,1931 d (4 t 37 min) 2
Albedo	0,2382 3

243 Ida er ein hovudbelte-asteroide som Galileosonden tok bilde av 28. august 1993. 243 Ida blei oppdaga av Johann Palisa 29. september 1884 i Wien. Ida er namnsett etter Ida, ei nymfe frå Kreta i gresk mytologi som levde på eit fjell med same namn på Kreta, i dag Psilorítis).

Forskaren Ann Harch i Galileogruppa oppdaga under gjennomgang av forseinka bilde 17. februar 1994 at Ida hadde ein liten måne. Asteroidemånen blei gitt det foreløpige namnet S/1993 (243) 1 og seinare omdøypt til 243 (1) Dactyl.

Dactyl er berre 1,4 km i diameter; dette var den fyrste asteroidemånen som blei oppdaga. Somme forskarar meiner at Dactyl er danna av materiale kasta vekk frå Ida ved danninga av eit krater. Andre foreslår at Ida og Dactyl danna eit par for over ein milliard år sidan, da lekamen Ida blei danna frå delte seg. Begge desse hypotesane har problem som det pr. dags dato er umogleg å få svar på. Sidan oppdaginga av Dactyl viser andre observasjonar at asteroidemånar ikkje er uvanlege.

Dimensjonar

Sjølv om dimensjonane til Ida langs hovudaksane er 53,6 · 24,0 · 15,2 km måler den best tilpassa ellipsoiden 60,0 · 25,2 · 18,6 km. Maksavviket frå ellipsoiden er ganske stort, 8,4 km. På grunn av månen har det vore mogleg å rekne ut massen nøyaktig, og da finn ein kjapt ut at tyngdekrafta på overflata varierer mellom 0,0031 og 0,0324 m/s² (avhengig av kor på overflata ein er). Rotasjonsaksen er mindre enn ein grad frå den kortare dimensjonsaksen. «Sentrifugal»-effekten kan da blir så stor som 0,0042 m/s² på tuppen av dei lengste aksane. Med andre ord så er Ida faktisk under strekking.

Vitjing av romsonden Galileo

Fargebildet er basert på bilde tatt frå Galileosonden omtrent 14 minutt før Galileo var på det næraste til 243 Ida, 28. august 1993. Avstanden var omtrent 10 500 km. Bildet er frå den serien der månen Dactyl blei oppdaga. Dette bildet er samansett av tre kanalar: 410 nanometer (fiolett), 756 nanometer (infraraudt) og 968 nanometer (infraraudt). Fargane er forsterka av di at CCD-kameraet nytta er meir følsamt for nærinfraraudt ljos enn menneskeauge. Den «verkelege» farga til asteroiden er for det meste grå.

Skygga på asteroiden viser forandringane i belysingsvinklane på dei mange bratte bakkane på den ujamne lekamen. Små fargevariasjonar vil au skje på grunn av fysiske forhold og samansettinga av lausmassane (regolitt). Det er lyse område som ser blåe ut på bildet: rundt kratera opp til venstre på Ida, rundt eit krater sentralt på asteroiden og eit langt ute til høgre. Grunnen til dette er kombinasjonen av meir reflektert blått ljos og større absorbering av nærinfraraudt ljos. Dette tyder på forskjellar i mengde eller samansetting av jernhaldige mineral i desse områda.

Månen til Ida har au ei større IR-absorbering og ei anna farge i fiolett enn noko område på denne sida av Ida. Månen har heller ikkje identiske spektraldata som det vi ser av Ida, men den tilsvarande reflektansen og den generelle spektraltypen tyder på at han er laga av hovudsakleg same steintype. Dette, saman med vidare studium av fleire bilde og meir detaljerte spektrum frå spektrometeret til Galileo (Near Infrared Mapping Spectrometer) kan gi forskarane ein sjanse til å fastsetta om den større originale asteroiden Ida, månen og andre asteroidar stammar frå var ein oppvarma variabel lekam, eller hovudsakleg bestod av uendra enkelt chondrittisk material.

Liste over geologiske formasjonar på 243 Ida og månen Dactyl

Ida

Regionar

Idaiske regionar (geologiske særskilte område) er namngitt etter oppdagaren av asteroiden og stadene han jobba

Regio	Namngitt etter
Palisa Regio	Johann Palisa
Pola Regio	Pola
Vienna Regio	Wien

Dorsa

Den einaste namngitte dorsum på Ida er Townsend Dorsum, namngitt etter Tim E. Townsend, eit medlem av bildeforskargruppa til romsonden Galileo.

Krater

Dei idaiske kratera er namngitt etter berømte grotter.

Krater	Namngitt etter
Afonkrateret	Novy Afon, Abkhasia
Ateakrateret	Atea, Papua New Guinea
Azzurrakrateret	Azzurra Grotto, Italia
Bilemotkrateret	Bilemot, Korea
Castellanakrateret	Castellana, Italia
Choukoutienkrateret	Choukoutien, Kina
Fingalkrateret	Fingal's Cave, Storbritannia
Kartchnerkrateret	Kartchner Caverns, Arizona, USA
Kazumurakrateret	Kazumura Cave, Hawaii, USA
Lascauxkrateret	Lascaux, Frankrike
Lechuguillakrateret	Lechuguilla Cave, New Mexico, USA
Mammothkrateret	Mammoth Cave, Kentucky, USA
Manjangkrateret	Manjang, Korea
Orgnackrateret	Orgnac, Frankrike
Padirackrateret	Padirac, Frankrike
Peacockkrateret	Peacock Cave, Florida, USA
Postojnakrateret	Postojna, Slovenia
Sterkfonteinkrateret	Sterkfontein, Sør-Afrika
Stiffekrateret	Stiffe, Italia
Undarakrateret	Undara Cave, Australia
Vientokrateret	Viento, Spania

Dactyl

Dactyliske krater er namngitt etter dei mytiske daktylane.

Krater	Namngitt etter
Acmonkrateret	Acmon
Celmiskrateret	Celmis

Referansar

P. C. Thomas, M. J. S. Belton, B. Carcich, C. R. Chapman, M. E. Davies, R. Sullivan, og J. Veverka; The shape of Ida, Icarus, Issue 1, No. 120, pp. 20–32, 1996.
M. E. Davies, T. R. Colvin, M. J. S. Belton, P. C. Thomas, J. Veverka, The Galileo Imaging Science Team, The North Pole Direction og the Control Network of the Asteroide 243 Ida, Bulletin of the American Astronomical Society, Vol. 26, p. 1154, juni 1994
Report of the IAU/IAG Working Group on Cartographic Coordinates og Rotational Elements of the Planets og Satellites, 2000 Arkivert 2018-10-31 ved Wayback Machine.
Database for baneelementa til asteroidane^{[daud lenkje]} (engelsk)
Forholda rundt oppdagingar av småplanetar (engelsk)

Bakgrunnsstoff

USGS: Namn på 243 Ida (engelsk)
USGS: Namn på Dactyl (engelsk)

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: 243 Ida